Koszty ekspertyzy niezbędnej dla ustalenia przyczyn katastrofy budowlanej

Tematyka: katastrofa budowlana, ekspertyza, koszty, organ nadzoru, decyzja administracyjna

Jeśli ze względu na skalę i rozmiar katastrofy budowlanej, wielkości obiektu budowlanego i stopień
skomplikowania jego konstrukcji w celu ustalenia przyczyn katastrofy niezbędne było wykonanie ekspertyzy
organ obciąża kosztami jej sporządzenia inwestora, właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego. Jeśli
organ zlecił sporządzenie dwóch ekspertyz podmiot zobowiązany zostanie obciążony kosztami ekspertyzy
w pełniejszy sposób opisującej i analizującej przyczyny i okoliczności katastrofy budowlanej – stwierdził
Naczelny Sąd Administracyjny.
W 2006 r. doszło do katastrofy budowlanej hali wystawowej, podczas której śmierć poniosło kilkadziesiąt osób. Aby
ustalić przyczyny i winnych spowodowania katastrofy Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej jako: GINB)
zlecił dwóm uczelniom sporządzenie ekspertyz, a następnie zobowiązał „M.” sp. z o.o. do zapłacenia 180 tys. zł
tytułem kosztów ich wykonania. Wcześniej również prokuratura zleciła innej uczelni wykonanie ekspertyzy.
W tej sprawie już kilkakrotnie orzekały sądy administracyjne. W prawomocnym wyroku z 2011 r. Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję i wskazał, że w okolicznościach tej sprawy zlecenie
sporządzenia ekspertyzy na podstawie art. 78 ust. 2 ustawy z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t. jedn.: Dz.U. z 2018
r. poz. 1202; dalej jako: PrBud) było zasadne. Jednak z uwagi na fakt, że art. 78 ust. 2 PrBud stanowi podstawę do
nałożenia na stronę obowiązku o charakterze finansowym, nieraz bardzo dotkliwym ze względu na wysokość
kosztów, organ w każdym przypadku powinien wykazać, że poniesienie tych kosztów w określonej wysokości jest
uzasadnione konkretnym stanem faktycznym. W rozpoznawanej sprawie organ nadzoru budowlanego w tym samym
dniu zlecił sporządzenie ekspertyz, na tę samą okoliczność, dwóm podmiotom. Nie jest uzasadnieniem obciążenia
strony, kosztami dwóch ekspertyz, chęć organu wzmocnienia swojej argumentacji. Orzeczenie to zostało utrzymane
w mocy na skutek oddalenia skargi kasacyjnej przez NSA, który wprost stwierdził, że w tej sprawie organ miał
obowiązek zlecenia sporządzenia ekspertyzy w celu wyjaśnienia przyczyn katastrofy budowlanej i nie można było
czynić skutecznego zarzutu GINB, że pominął przeprowadzenie dowodu z ekspertyzy sporządzonej na zlecenie
Prokuratury, skoro takiej wiedzy organ ten nie posiadał.
W związku z kolejnym wyrokiem WSA w Warszawie, GINB zobowiązał „M.” sp. z o.o. do zapłacenia kwoty ponad 97
tys. zł z tytułu kosztów wykonania ekspertyzy niezbędnej do ustalenia przyczyn katastrofy budowlanej pawilonu
wystawienniczego przez jedną z uczelni. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę, jednak NSA
uchylił zaskarżony wyrok z uwagi na całkowity brak argumentacji sądu co do tego, z jakich względów uznał za
bezzasadną skargę co do obciążenia strony kosztami wykonania ekspertyzy. Ponownie rozpoznając sprawę WSA
w Warszawie oddalił skargę. Jak wskazano, zgodnie z art. 78 § 2 PrBud po ustaleniu, w wyniku prac komisji,
przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej, właściwy organ nadzoru budowlanego obowiązany jest do określenia,
w drodze decyzji administracyjnej, zakresu i terminu wykonania niezbędnych robót, związanych z likwidacją skutków
katastrofy. Właściwy organ może także zlecić na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego
sporządzenie ekspertyzy, jeżeli jest to niezbędne do wydania decyzji lub ustalenia przyczyn katastrofy. Uznając
niezbędność sporządzenia ekspertyzy organ zlecił jej wykonanie na koszt zarządcy obiektu budowlanego. Sąd
podzielił argumentację organu, że ze względu na skalę i rozmiar katastrofy, wielkość obiektu budowlanego i stopień
skomplikowania jego konstrukcji niezbędne było wykonanie takiej ekspertyzy wskazując jednocześnie, że ocena
przesłanki „niezbędności” została także dokonana w wyroku WSA w Warszawie z 2011 r. Zdaniem sądu I instancji
brak było ponadto podstaw do kwestionowania wysokości kosztów wykonania przez ekspertyzy. Umowa zawarta
przez GINB z wykonawcą ekspertyzy ma charakter cywilnoprawny i ewentualnie tylko w tym trybie skarżąca może
kwestionować jej ustalenia, w tym wysokość i sposób obliczenia wynagrodzenia. Zgodnie z art. 78 ust. 2 PrBud
kompetencja do zlecenia sporządzenia ekspertyzy jest ograniczona wyłącznie wystąpieniem przesłanki niezbędności.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Podkreślając związanie prawomocnym orzeczeniem
nie tylko stron i sądu, który je wydał, lecz również innych sądów i innych organów państwowych, NSA
wyjaśnił, że w tej sprawie WSA w Warszawie był związany poglądem prawnym, zgodnie z którym, nie
stanowiło naruszenia prawa zlecenie przez GINB sporządzenia ekspertyzy co do ustalenia przyczyn
katastrofy budowlanej pawilonu wystawienniczego oraz co do tego, że zlecając wykonanie tej ekspertyzy
organ administracyjny nie mógł uznać istnienie innej ekspertyzy sporządzonej na zlecenie prokuratora
w odrębnie prowadzonym postępowaniu.
Naczelny Sąd Administracyjny za bezzasadne uznał zarzuty co do obciążenia „M.” sp. z o.o. kosztami
ekspertyzy, która obejmowała większy zakres zagadnień. Różnice co do zakresu sporządzenia obu ekspertyz
wynikają z umów z obiema uczelniami i z załączników do tych umów obejmujących zakresy ekspertyz. To
ekspertyza bardziej pogłębiona i w pełniejszy sposób opisująca i analizująca przyczyny i okoliczności
katastrofy budowlanej powinna być traktowana jako podstawowa w sprawie. Celem ekspertyzy było bowiem

w sposób jak najbardziej precyzyjny i dokładny opisanie przyczyn zaistniałej katastrofy. Naczelny Sąd
Administracyjny podkreślił, że nawet hipotetycznie przyjmując, że GINB zleciłby sporządzenie tylko jednej
ekspertyzy w tej sprawie, to powinien zlecić sporządzenie właśnie ekspertyzy obejmującej szerszy zakres
zagadnień.
Wyrok NSA z 3.7.2018 r., II OSK 3352/17

Naczelny Sąd Administracyjny za bezzasadne uznał zarzuty co do obciążenia „M.” sp. z o.o. kosztami ekspertyzy, która obejmowała większy zakres zagadnień. Różnice co do zakresu sporządzenia obu ekspertyz wynikają z umów z obiema uczelniami i z załączników do tych umów obejmujących zakresy ekspertyz. To ekspertyza bardziej pogłębiona i w pełniejszy sposób opisująca i analizująca przyczyny i okoliczności katastrofy budowlanej powinna być traktowana jako podstawowa w sprawie.