Kosztowna legalizacja samowoli budowlanej

Decyzja dotycząca umorzenia opłaty legalizacyjnej bądź rozłożenia jej na raty może być wydana w ramach uznania administracyjnego, uwzględniając okoliczności sprawy, w tym skutki budowy bez wymaganego pozwolenia oraz sytuację finansową inwestora. Działania spółki, zmierzające do zalegalizowania samowoli budowlanej, spotkały się z odmową umorzenia opłaty przez wojewodę, a następnie potwierdzeniem tej decyzji przez Ministra Finansów. Spór zakończył się ostatecznie wyrokiem WSA w Warszawie, który oddalił skargę i podkreślił, że decyzja organu administracyjnego musi być poprzedzona analizą stanu faktycznego sprawy.

Tematyka: samowola budowlana, opłata legalizacyjna, umorzenie, rozłożenie na raty, decyzja administracyjna, WSA, Minister Finansów, uznawanie umorzenia, interes publiczny, ważny interes strony

Decyzja w przedmiocie umorzenia opłaty legalizacyjnej lub rozłożenia jej na raty jest wydawana w ramach
uznania administracyjnego. Oznacza to, że przepis prawa umożliwia organowi administracyjnemu dokonanie
wyboru treści rozstrzygnięcia w zależności od ustalonych okoliczności sprawy.
Okoliczności faktyczne
Na wokandę WSA w Warszawie trafił spór dotyczący samowoli budowlanej. Rozgorzał, gdy Powiatowy Inspektor
Nadzoru Budowlanego Powiatu w czerwcu 2020 r. ustalił opłatę legalizacyjną w kwocie 100 tys. zł za wybudowanie
bez wymaganego pozwolenia dwóch wolnostojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Spółka będąca
właścicielem inwestycji domagała się umorzenia zobowiązania. Przedsiębiorstwo tłumaczyło, że budynki powstały
w związku z zaplanowaną działalnością turystyczną, oraz że do realizacji budowy przed uzyskaniem wnioskowanego
pozwolenia doszło na skutek opieszałości organów administracji. Ponadto spółka wskazała, że nie ma możliwości
odzyskania nakładów poniesionych na budowę zwłaszcza, że w związku z epidemią COVID-19 ograniczona została
działalność turystyczna, co spowodowało spadek przychodów z jej tytułu praktycznie do zera. Strona skarżąca
argumentowała dodatkowo, że konieczność zapłaty opłaty legalizacyjnej w tak wysokiej kwocie spowoduje likwidację
miejsc pracy i może doprowadzić do upadku firmy. Jej zdaniem nie bez znaczenia było także, że przedmiotowa
samowola budowlana miała znikomą szkodliwość społeczną, ponieważ ekologiczne, drewniane budynki zostały
wybudowane na działce, będącej własnością wnioskodawcy, zaś dalsze funkcjonowanie firmy miało przysporzyć
korzyści dla budżetu w postaci podatku od nieruchomości oraz podatków związanych z prowadzoną działalnością
gospodarczą. Na wezwanie wojewody spółka złożyła oświadczenie, iż wnosi o przyznanie pomocy de minimis,
a organ ten poinformował stronę o możliwości przeprowadzenia mediacji, z której jednak jej przedstawiciele
zrezygnowali.
W konsekwencji takiego przebiegu sprawy wojewoda odmówił spółce umorzenia opłaty legalizacyjnej, wskazując
przy tym, że w omawianym przypadku nie występują przesłanki ważnego interesu strony ani interesu publicznego,
dające podstawę do zastosowania ulgi. Choć przedsiębiorstwo odwołało się od tej decyzji do Ministra Finansów,
Funduszy i Polityki Regionalnej, organ ten utrzymał w mocy decyzję wojewody. Minister wyjaśnił, że zgodnie z treścią
art. 49c ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 ze zm.) do opłat legalizacyjnych stosuje
się odpowiednio przepisy Działu III ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze
zm.). Opłata legalizacyjna służy zalegalizowaniu samowoli budowlanej. Istotą legalizacji jest możliwość
doprowadzenia do stanu zgodnego z obowiązującym prawem bez konieczności orzekania nakazu rozbiórki obiektu
wybudowanego bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę. Opłata legalizacyjna nie jest zatem karą
administracyjną, ale środkiem służącym do przywrócenia porządku prawnego, wynikającego z prawa budowlanego,
czyli jest koniecznym narzędziem do zalegalizowania budowy.
Minister stwierdził, że w związku z nałożeniem opłaty legalizacyjnej spółka znalazła się ona w potencjalnie trudnej
sytuacji, jednakże bez ryzyka zagrożenia jej funkcjonowania. Organ podkreślił, że legalizacja samowoli budowlanej
nie jest obowiązkiem, a przywilejem. Uiszczenie opłaty legalizacyjnej ma charakter dobrowolny, więc inwestor może
alternatywnie dokonać rozbiórki samowoli budowlanej, czego spółka nie brała pod uwagę. Znając własne możliwości
finansowe, firma świadomie zdecydowała się na przeprowadzenie procesu legalizacji samowoli budowlanej, co
pociąga za sobą konieczność uregulowania nałożonej opłaty legalizacyjnej. W ocenie organu odwoławczego, o ile
sytuacja finansowa spółki nie umożliwiała w tamtej chwili jednorazowej spłaty nałożonej opłaty legalizacyjnej, to
jednak umożliwiała jej spłatę np. w systemie ratalnym, co wymagało złożenia przez stronę stosownego wniosku do
wojewody. Minister zauważył także, że w omawianej sytuacji nie zachodzi przesłanka w postaci ważnego interesu
podatnika, umożliwiająca umorzenie nałożonej opłaty legalizacyjnej w całości lub części, gdyż sytuacja finansowa
spółki jest stabilna.
Rozstrzygnięcie WSA
Choć w lipcu 2021 r. firma zapłaciła sporną opłatę legalizacyjną, to postanowiła domagać się przed sądem jej zwrotu.
WSA w Warszawie w wyroku z 25.11.2021 r., VII SA/Wa 1722/21,
, oddalił skargę. Organ jeszcze raz
podkreślił, że decyzja w przedmiocie umorzenia opłaty legalizacyjnej lub rozłożenia jej na raty jest wydawana
w ramach uznania administracyjnego. Oznacza to, że przepis prawa umożliwia organowi administracyjnemu
dokonanie wyboru treści rozstrzygnięcia w zależności od ustalonych okoliczności sprawy. Decyzja w tym zakresie nie
może być jednakże dowolna, ponieważ powinna ją poprzedzać dokładna analiza stanu faktycznego, w tym sytuacji
majątkowej lub osobistej wnioskodawcy. W ramach tak poczynionych ustaleń organ może przystąpić do zbadania,
czy w sprawie występuje ważny interes strony lub interes publiczny, uzasadniający przychylenie się do wniosku.
Zgadzając się z decyzjami niższych instancji, WSA nie zgodził się z przedstawicielami spółki co do uznania za

sytuację nadzwyczajną przedłużającą się procedurę uzyskania pozwolenia na budowę. Firma ta, jako profesjonalny
podmiot działający na rynku usług budowlanych, powinna mieć świadomość procesu inwestycyjnego i procedur
związanych z prowadzeniem robót budowlanych i remontowych.
Wyrok WSA w Warszawie z 25.11.2021 r., VII SA/Wa 1722/21,

WSA w Warszawie w wyroku z 25.11.2021 r. oddalił skargę spółki dotyczącą umorzenia opłaty legalizacyjnej za samowolę budowlaną. Organ administracyjny podkreślił konieczność szczegółowej analizy okoliczności sprawy oraz brak ważnego interesu strony czy interesu publicznego uzasadniającego przychylenie się do wniosku spółki.