Czy opłatę legalizacyjną można wnieść po latach?

Opłata legalizacyjna wiąże się z uzyskaniem pewnego uprawnienia, a realizacja tego uprawnienia zależy od dobrowolnego jej wniesienia. Sądowym rozstrzygnięciem zakończył się spór dotyczący możliwości przywrócenia terminu uiszczenia opłaty legalizacyjnej za samowolę. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25.6.2019 r., VII SA/Wa 64/19, oddalił skargę. Decyzja ta wynikała z faktu, że inwestorka utraciła możliwość legalizacji samowolnie zrealizowanej budowy. Opłata legalizacyjna jest warunkiem legalizacji obiektu budowlanego wybudowanego bez pozwolenia na budowę.

Tematyka: opłata legalizacyjna, samowola budowlana, prawo budowlane, legalizacja obiektu budowlanego, postępowanie legalizacyjne, sankcja za nieuiszczenie opłaty

Opłata legalizacyjna wiąże się z uzyskaniem pewnego uprawnienia, a realizacja tego uprawnienia zależy od
dobrowolnego jej wniesienia. W związku z powyższym ustalenie opłaty legalizacyjnej nie jest środkiem
represyjnym, ani też nie ma charakteru kary administracyjnej, opłata legalizacyjna nie ma bowiem cech
przymusowości.
Sądowym rozstrzygnięciem zakończył się spór dotyczący możliwości przywrócenia terminu uiszczenia opłaty
legalizacyjnej za samowolę. W 2018 r. inwestorka wniosła do wojewody o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty
legalizacyjnej w kwocie 375 tys. zł, którą ustalił Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego. We wniosku kobieta
opisała okoliczności dotyczące powstania samowoli budowlanej oraz wskazała, że w chwili otrzymania postanowienia
ustalającego opłatę legalizacyjną nie dysponowała środkami finansowymi pozwalającymi w terminie 7 dni na jej
zapłatę. Deklarowała, że w przypadku przywrócenia terminu zapłaci całą należną kwotę ze środków własnych oraz
kredytu bankowego. Kiedy wojewoda odmówił wszczęcia postępowania, inwestorka wniosła zażalenie do Ministra
Finansów. Zaskarżonemu postanowieniu wojewody zarzuciła niedostateczne uzasadnienie przyjętego stanowiska
i wniosła o jego uchylenie w całości oraz o orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez przywrócenie terminu do
uiszczenia opłaty legalizacyjnej. Przy tej okazji w zażaleniu zawarła wniosek o rozłożenie opłaty legalizacyjnej na
dwie raty 200 tys. zł i 175 tys. zł., płatne odpowiednio w ciągu 7 i 14 dni. Minister Finansów nie stwierdziwszy
przesłanek do uchylenia bądź zmiany zaskarżonego postanowienia stanął jednak po stronie wojewody i odmówił
wszczęcia postępowania. Wtedy kobieta skierowała sprawę do sądu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 25.6.2019 r., VII SA/Wa 64/19,
, oddalił skargę.
Uzasadniając swoje stanowisko organ stwierdził, że stan sprawy nie budzi w tym przypadku wątpliwości, bowiem
w obrocie prawnym znajduje się prawomocna decyzja nakazująca skarżącej rozbiórkę. Minister Finansów słusznie
uznał, że nie było podstaw do wszczęcia postępowania mającego na celu umożliwienie skarżącej wpłaty opłaty
legalizacyjnej. Z chwilą wydania decyzji nakazującej rozbiórkę inwestor traci uprawnienie do legalizacji samowolnie
zrealizowanej budowy. Skoro zatem skarżąca utraciła uprawnienie do zalegalizowania samowoli budowlanej, w tym
wniesienia ustalonej opłaty z chwilą wydania ostatecznej decyzji nakazującej rozbiórkę, to tym samym nie może
toczyć się ponownie postępowanie dotyczące tej opłaty, brak jest bowiem przedmiotu postępowania.
Sąd zaznaczył, że „opłata legalizacyjna przewidziana w przepisach art. 49 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 7.7.1994 r. Prawo
budowlane (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682; dalej: PrBud) stanowi warunek legalizacji obiektu budowlanego
wybudowanego bez pozwolenia na budowę. Spełnienie wymogów określonych w art. 49 ust. 1 PrBud otwiera
możliwość legalizacji, ale do legalizacji może dojść dopiero po uiszczeniu stosownej opłaty legalizacyjnej. Odstępując
w nowelizacji Prawa budowlanego z 2003 r. od bezwzględnego stosowania rozbiórki samowolnie wzniesionych
obiektów, ustawodawca pozostawił więc sprawcy samowoli budowlanej wybór skutków niezastosowania się do
przepisów PrBud. Podmiot ten może podporządkować się wynikom postępowania legalizacyjnego, wnieść opłatę
i zachować wybudowany obiekt jako odpowiadający wymaganiom prawa.
Postanowienie o ustaleniu opłaty legalizacyjnej doprowadza bowiem postępowanie legalizacyjne do stadium,
w którym adresat uzyskuje możliwość wyboru co do jego dalszego biegu. W przypadku nieuiszczenia w terminie
opłaty legalizacyjnej, po ustaleniu, że doszło do samowolnego wzniesienia obiektu, organ winien wydać decyzję
nakazującą jego rozbiórkę na podstawie art. 48 PrBud (art. 49 ust. 3 PrBud).
Opłata legalizacyjna wiąże się więc z uzyskaniem pewnego uprawnienia, a realizacja tego uprawnienia zależy od
dobrowolnego jej wniesienia. Powyższe wskazuje na to, iż ustalenie opłaty legalizacyjnej nie jest środkiem
represyjnym, ani też nie ma charakteru kary administracyjnej, opłata legalizacyjna nie ma bowiem cech
przymusowości. To adresat postanowienia ustalającego wysokość opłaty decyduje, czy chce skorzystać z możliwości
legalizacji samowolnie wykonanego obiektu, czy też nie. Przy czym, istotne jest także to, że w przypadku odstąpienia
od legalizacji i nieuiszczenia opłaty legalizacyjnej, opłata ta nie podlega egzekucji w oparciu o przepisy ustawy
z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1438). Przepisy PrBud
wyraźnie przewidują w takiej sytuacji sankcję w postaci nakazu rozbiórki”.
Wyrok WSA w Warszawie z 25.6.2019 r., VII SA/Wa 64/19,

Opłata legalizacyjna stanowi istotny element postępowania legalizacyjnego, dający adresatowi możliwość decyzji co do dalszego biegu sprawy. Jest to środek dobrowolny, nie podlegający egzekucji w przypadku odstąpienia od legalizacji. Przepisy PrBud przewidują sankcję w postaci nakazu rozbiórki w przypadku nieuiszczenia opłaty legalizacyjnej.