Podatkowe skutki umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową

Włączenie do majątku małżonków nieruchomości w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową nie jest traktowane jako nabycie tej nieruchomości przez drugiego małżonka - tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. Sprawa dotyczyła interpretacji podatkowych konsekwencji takiej umowy oraz opodatkowania sprzedaży nieruchomości. Minister Finansów wskazał, że sprzedaż udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat od zawarcia umowy stanowi przychód podlegający opodatkowaniu. Cała sytuacja została dokładnie analizowana przez sądy administracyjne, które ostatecznie potwierdziły, że umowa rozszerzająca wspólność nie rodzi podatku od sprzedaży nieruchomości.

Tematyka: umowa rozszerzająca wspólność majątkową, podatkowe skutki umowy, Naczelny Sąd Administracyjny, Minister Finansów, sprzedaż nieruchomości, opodatkowanie, sądy administracyjne

Włączenie do majątku małżonków w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową
nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego małżonka nie jest nabyciem tej nieruchomości
w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych rzez drugiego
małżonka – uznał Naczelny Sąd Administracyjny.
W 1986 r. Zenon K. nabył aktem darowizny od swojej ciotki nieruchomość o łącznej powierzchni ponad 22 ha.
W 1978 r. obdarowany zawarł związek małżeński z Bogumiłą K. W 2010 r. małżonkowie zawarli notarialnie umowę
rozszerzającą wspólność ustawową na wszelki majątek nieruchomy, który został nabyty przez któregokolwiek
z małżonków, zarówno w czasie trwania związku małżeńskiego, jak i przed jego zawarciem. W 2013 r. małżonkowie
sprzedali jedną z działek wchodzących w skład nieruchomości, którą Zenon K. otrzymał w 1986 r. od swojej ciotki.
W związku z powyższym Bogumiła K. zwróciła się o wydanie interpretacji indywidualnej, w celu wyjaśnienia: „Czy
rozszerzenie ustawowej wspólności majątkowej stanowi nabycie nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1
pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361, ze
zm.), dalej oraz czy wnioskodawczyni musi opłacić podatek dochodowy w związku ze sprzedażą tej
nieruchomości przed upływem 5 lat od daty rozszerzenia ustawowej współwłasności?”.
W ocenie wnioskodawczyni, włączenie do majątku małżonków, w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność
majątkową, nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego małżonka, nie jest nabyciem tej nieruchomości
przez drugiego małżonka w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU. Zdaniem podatniczki, oznacza to, że datą
nabycia nieruchomości przez każdego z małżonków, na skutek zawarcia umowy rozszerzającej wspólność ustawową
staje się data nabycia nieruchomości przez tego małżonka, który nieruchomość włączył do majątku wspólnego.
Ponieważ nabycie nieruchomości miało miejsce w 1986 r., to sprzedaż tej nieruchomości nie spowoduje
u wnioskodawczyni powstania obowiązku podatkowego.
Minister Finansów stwierdził, że odpłatne zbycie przez wnioskodawczynię udziału w nieruchomości przed upływem 5
lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym skarżąca w wyniku umowy rozszerzającej ustrój ustawowej
wspólności majątkowej stała się jej współwłaścicielem, tj. do 31.12.2015 r., stanowić będzie dla niej źródło przychodu
w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU. Na podstawie umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową
małżonkowie mogą włączyć do majątku wspólnego nieruchomości, która została wcześniej nabyta do majątku
osobistego jednego z małżonków. W konsekwencji drugi z małżonków nabywa prawo własności do tej nieruchomości
w momencie zawarcia takiej umowy. Organ zauważył, że choć PDOFizU, nie precyzuje pojęcia „nabycie”, to należy
je rozumieć szeroko, tzn. że nabycie nieruchomości następuje z chwilą uzyskania prawa własności do
nieruchomości, bez względu na charakter czynności prawnej, na podstawie której doszło do przysporzenia
majątkowego w postaci własności rzeczy. Zatem wnioskodawczyni uzyskała prawo do nieruchomości dopiero
wówczas gdy małżonkowie zawarli umowę rozszerzającą ustawową wspólność majątkową.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną. Umowa rozszerzająca
ustawową wspólność majątkową reguluje stosunki majątkowe małżonków przez czas trwania ich związku
małżeńskiego. Wspólność wynikająca ze stosunku małżeństwa jest współwłasnością łączną. Ten typ współwłasności
charakteryzuje się tym, że jest to współwłasność bezudziałowa, żaden z małżonków, w czasie jej trwania, nie może
rozporządzać swymi prawami do majątku wspólnego. Zatem cały przychód uzyskany przez małżonków ze sprzedaży
nieruchomości wszedł – niepodzielnie – do ich majątku wspólnego, co oznacza, że opodatkowanie jego połowy
w równym stopniu obciąża skarżącą, jak i jej męża. Dopiero od ustania wspólności ustawowej do majątku, który był
nią objęty, stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 42 KRO), a udziały wcale nie muszą
być równe (art. 42 § 2 i art. 50 pkt 2 KRO). Sąd wskazał, że nie ma w prawie podatkowym przepisu, który by zezwalał
organowi podatkowemu – przed zniesieniem czy też ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej – na dokonanie
podziału przychodu ze sprzedaży przypadającego małżonkom w celu wymierzenia podatku jednemu z tych
małżonków (zob. wyrok NSA z 9.4.2002 r., III SA 2717/00,
). Zaprezentowana przez organ wykładnia nabycia
nieruchomości prowadziłaby w sposób nieuprawniony, do zmiany zakresu stosowania art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU
poprzez objęcie jego skutkami takich stanów faktycznych, których opodatkowanie nie jest wyraźnie i jednoznacznie
wskazane w ustawie.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu uznając, że rozszerzenie ustawowej
wspólności majątkowej nie stanowi nabycia nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU,
a sprzedaż nieruchomości w tym przypadku nie rodzi przychodu dla celów podatkowych. Zatem po stronie
skarżącej nie powstanie obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży tej nieruchomości.
Wyrok NSA z 7.3.2017 r., II FSK 410/15

Umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżonków reguluje ich stosunki majątkowe, ale nie jest traktowana jako nabycie nieruchomości w rozumieniu przepisów podatkowych. W związku z tym sprzedaż nieruchomości w takiej sytuacji nie generuje przychodu podlegającego opodatkowaniu. Sądy administracyjne jednoznacznie potwierdziły ten stan prawny, co ostatecznie uchroniło skarżącą przed dodatkowym obciążeniem podatkowym.