Warunki zwolnienia z opodatkowania zagranicznych funduszy inwestycyjnych

Warunki zwolnienia z opodatkowania zagranicznych funduszy inwestycyjnych zostały dokładnie przeanalizowane w kontekście polskiego prawa podatkowego. Sprawa dotyczyła zakresu działalności funduszy, zarządzania nimi oraz zgodności z zasadą swobody przepływu kapitału w Unii Europejskiej.

Tematyka: fundusz inwestycyjny, opodatkowanie, zagraniczne fundusze, zarządzanie funduszami, zasada swobody przepływu kapitału, Naczelny Sąd Administracyjny

Warunku bycia zarządzanym przez podmioty, które prowadzą swoją działalność na podstawie zezwolenia
właściwych organów nadzoru nad rynkiem finansowym państwa, w którym podmioty te mają siedzibę
określonego w art. 6 ust. 1 pkt 10a lit. f) ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.
jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.; dalej jako: PDOPrU) nie spełnia podmiot, który jest współzarządzany
przez zarząd, który takiego zezwolenia nie posiada – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Spółka „F.” (dalej jako: Fundusz) złożyła wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej wskazując, że jest spółką
akcyjną prawa luksemburskiego i posiada status specjalistycznego funduszu inwestycyjnego typu SIF-SICAV, tj.
spółki inwestycyjnej o kapitale zmiennym. Podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Luksemburgu,
gdzie jest zwolniona z podatku dochodowego. Wyłącznym przedmiotem działalności Funduszu jest zbiorowe
lokowanie środków pieniężnych, zebranych w drodze niepublicznego proponowania nabycia jego udziałów, w papiery
wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Na prowadzenie działalności Fundusz uzyskał
zezwolenie Komisji Nadzoru Sektora Finansowego Luksemburga (CSSF), którego nadzorowi podlega jego
działalność. Fundusz jest instytucją wspólnego inwestowania typu zamkniętego. Fundusz planuje w przyszłości
prowadzić na rynku polskim inwestycje m.in. nabywając udziały w polskich spółkach jawnych i komandytowych
prowadzących działalność gospodarczą na terenie Polski. W spółkach komandytowych Fundusz będzie
komandytariuszem.
W związku z powyższym zwrócono się do organu o wskazanie: „Czy Fundusz będzie zwolniony od podatku
dochodowego od osób prawnych na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 10a PDOPrU od dochodu uzyskiwanego ze
spółek jawnych i komandytowych z siedzibą na terytorium RP, w których Fundusz będzie wspólnikiem?”.
Minister Finansów wyjaśnił, że w polskim systemie prawnym występują dwa rodzaje instytucji wspólnego
inwestowania, tj. fundusze inwestycyjne działające na podstawie ustawy z 27.5.2004 r. o funduszach inwestycyjnych
(Dz.U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.; dalej jako: FundInwU) oraz fundusze kapitałowe unormowane ustawą z 4.3.2005 r.
o Krajowym Funduszu Kapitałowym (Dz.U. Nr 57, poz. 491) których nie można utożsamiać z funduszami określonymi
w art. 16 ust. 7f PDOFizU. Pierwsza z kategorii podmiotów podlega zwolnieniu podmiotowemu z art. 6 ust. 1 pkt 10
PDOPrU. Ustawodawca nie zdecydował się natomiast na zwolnienia dla funduszy kapitałowych, które nie posiadając
siedziby w państwie innym niż Polska, nie mogą także korzystać ze zwolnienia określonego w art. 6 ust. 1 pkt 10a
PDOPrU. Zdaniem Ministra Finansów, luksemburski fundusz inwestycyjny SICAV-SIF, działający w formie spółki
akcyjnej, to całkowicie odmienna konstrukcja prawna od przyjętej przez polskiego prawodawcę dla funduszy
inwestycyjnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10 PDOPrU, nieco zbliżona do ww. funduszy kapitałowych.
Możliwość skorzystania ze zwolnienia określonego w art. 6 ust. 10a PDOPrU uwarunkowana jest spełnieniem
wszystkich warunków wskazanych w tym przepisie. Z informacji podanych przez wnioskodawcę wynika, że fundusz
SICAV-SIF nie spełnia warunku z art. 6 ust. 1 pkt 10a lit. f) PDOPrU, tj. warunku bycia zarządzanym przez podmioty,
które prowadzą swoją działalność na podstawie zezwolenia właściwych organów nadzoru nad rynkiem finansowym
państwa, w którym podmioty te mają siedzibę. Wprawdzie Fundusz wskazał, że jest zarządzany przez odrębną
Spółkę Zarządzającą działającą na podstawie zezwolenia CSSF, ale wyjaśnił również, że umowy o zarządzanie będą
umowami o charakterze cywilnoprawnym. Ponadto Fundusz posiada Zarząd, który będzie działał jednocześnie ze
Spółką Zarządzającą. Fundusz będzie zatem współzarządzany przez Zarząd i Spółkę Zarządzającą.
Oceniając natomiast spełnienie warunku z art. 6 ust. 1 pkt 10a lit. b) PDOPrU, Minister Finansów wyjaśnił, że
określony tym przepisem zakres działalności pokrywa się z zakresem określonym dla polskich funduszy w art. 3 ust.
1 FundInwU. Sposób lokowania aktywów przez fundusze zamknięte określony został w art. 145–147 FundInwU.
Z przepisów tych wynika, że fundusze te nie mogą inwestować w spółki osobowe nieemitujące papierów
wartościowych, np. spółki jawna i komandytowa. W opinii Ministra Finansów przedmiot działalności funduszy
luksemburskich oraz polskich funduszy inwestycyjnych działających na podstawie FundInwU jest nieporównywalny.
Wykładnia celowościowa art. 6 ust. 1 pkt 10a lit. b) PDOPrU wskazuje, że zwolnienie określone tym przepisem nie
obejmuje zagranicznych spółek/funduszy inwestycyjnych inwestujących w polskie spółki jawne i inne spółki osobowe,
a zatem, których zakres dopuszczalnych inwestycji wykracza poza zakres działalności polskich funduszy określony
w FundInwU. Fundusz nie spełni zatem warunku przewidzianego w tym przepisie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na interpretację indywidualną. Sąd uznał, że skarżąca
nie spełnia warunków określonych w art. 6 ust. 1 pkt 10a lit. b) i f) PDOPrU – zamierza inwestować nabywając
udziały w polskich spółkach jawnych i komandytowych, a jako fundusz inwestycyjny nie będzie zarządzana przez
podmiot działający na podstawie zezwolenia właściwego organu nadzoru nad rynkiem finansowym Luksemburga.

Zdaniem sądu, Minister Finansów trafnie rozróżnił przy tym „zarządzanie”, o jakim mowa w art. 6 ust. 10a lit. f)
PDOPrU od „współzarządzania”, które z istoty swej oznacza udział w zarządzaniu więcej niż jednego podmiotu.
W ocenie sądu, „współzarządzanie” w sytuacji, gdy jednym ze współzarządzających jest zarządzany fundusz (jego
zarząd jako spółki), z istoty swej wyklucza możliwość uznania za spełniony warunku zarządzania przez podmiot
zewnętrzny. Dotyczący instytucji wspólnego inwestowania warunek bycia zarządzanymi przez podmioty, które
prowadzą swoją działalność na podstawie zezwolenia właściwych organów nadzoru nad rynkiem finansowym, należy
bowiem odczytywać jako zarządzenie daną instytucją przez podmiot zewnętrzny w stosunku do tej instytucji.
W przypadku Funduszu, w tym samym czasie będzie działał zarówno Zarząd Funduszu, jak i Spółka Zarządzająca.
W istocie zakres czynności, jakie w tym czasie będzie wykonywać Spółka Zarządzająca zależy wyłącznie od tego,
jaki ich zakres określi Zarząd – w jakim zakresie deleguje je na Spółkę Zarządzającą. Zakres, w jakim Spółka
Zarządzająca przejmie zarządzanie Skarżącym Funduszem, uzależniony jest od woli stron, która znajdzie
odzwierciedlenie w postanowieniach umów cywilnoprawnych zawartych przez Zarząd oraz Spółkę Zarządzającą.
Artykuł 6 ust. 1 pkt 10a lit. b) PDOPrU, określa wyłączny przedmiot działalności instytucji wspólnego inwestowania,
która może skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego, a mianowicie zbiorowe lokowanie środków
pieniężnych, zebranych w drodze publicznego lub niepublicznego proponowania nabycia ich tytułów uczestnictwa,
w papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Inwestowanie w spółki osobowe
będzie wykraczało poza zakres inwestowania wskazany w powyższym przepisie.
Sąd podkreślił, że w art. 6 ust. 10a lit. b) PDOPrU ustawodawca jako źródło przychodów jednostki wspólnego
inwestowania objętej zwolnieniem wskazał lokowanie środków pieniężnych w określonych prawach. Tymczasem
Fundusz będzie uzyskiwał przychody z działalności gospodarczej. Wskazując działalność inwestycyjną polegającą na
„lokowaniu środków finansowych”, ustawodawca tym samym wykluczył prowadzenie działalności gospodarczej jako
przedmiot działalności instytucji wspólnego inwestowania.
Oceniając natomiast rozwiązania przyjęte w art. 6 ust. 10a PDOPrU pod kątem ich zgodności z zasadą swobody
przepływu kapitału (art. 63 TFUE), sąd wskazał, że w odróżnieniu od podatków pośrednich, podatki dochodowe
zostały zharmonizowane w ramach UE jedynie w ograniczonym zakresie. Choć opodatkowanie bezpośrednie należy
do kompetencji państw członkowskich, to muszą one wykonywać je z poszanowaniem prawa wspólnotowego
i powstrzymywać się od wszelkiej dyskryminacji opartej na przynależności państwowej. Odmienne traktowanie nie
stanowi samo w sobie dyskryminacji. Dyskryminacja może polegać tylko na stosowaniu różnych zasad do
porównywalnych sytuacji lub też na stosowaniu tej samej zasady do różnych sytuacji. Interpretacja norm krajowych
w kontekście zasady swobody przepływu kapitału powinna dotyczyć warunków tworzenia i działania funduszy,
z uwzględnieniem w szczególności przedmiotu ich działania, ich obowiązków oraz stosowanych wobec nich środków
kontroli. Fundusze zagraniczne nie mają zatem być identyczne z funduszami polskimi, ale ich charakter musi być
porównywalny z polskimi, prowadzona przez nie działalność powinna odbywać się w ramach regulacyjnych
równoważnych z ramami regulacyjnymi funduszy krajowych. Sąd wskazał, że przedmiot działalności skarżącej,
w ramach którego zamierza ona osiągać przychody z działalności gospodarczej, nie pozwala uznać jej charakteru za
porównywalny z polskimi funduszami inwestycyjnymi. Również ramy regulacyjne funduszy krajowych przewidujące
wyłączną możliwość zarządzania tymi funduszami przez podmiot zewnętrzny, są różne niż ramy regulujące działalnie
luksemburskich funduszy inwestycyjnych.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Funduszu stwierdzając, że przepisy polskiej ustawy
podatkowej zapewniły zwolnienie z opodatkowania zagranicznym instytucjom wspólnego inwestowania na
analogicznych zasadach, jakie obowiązują fundusze inwestycyjne działające na podstawie FundInwU.
Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że inwestowanie w spółki osobowe wykracza poza zakres
zwolnienia określonego w art. 6 ust. 10a PDOPrU, bowiem wówczas poza inwestowaniem dochodzi również
do stania się udziałowcem spółek i nabywania z tego tytułu przychodów z działalności gospodarczej.
Wyrok NSA z 21.7.2017 r., II FSK 1777/15

Naczelny Sąd Administracyjny ostatecznie stwierdził, że fundusz zagraniczny nie spełnia warunków zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie polskiej ustawy. Decyzja ta oparta była na analizie charakteru działalności funduszu i porównaniu go z ramami regulacyjnymi funduszy krajowych.