Opodatkowanie odprawy w ramach dobrowolnych odejść pracowniczych
Odprawy wypłacane w ramach programów dobrowolnych odejść nie podlegają zwolnieniu podatkowemu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sprawa dotyczyła odprawy pieniężnej w wysokości ponad 245 tys. zł wypłaconej pracowniczce w związku z restrukturyzacją zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym, którą pracownica uznała za odszkodowanie podlegające zwolnieniu podatkowemu. Jednak organy podatkowe i sądy administracyjne uznały, że odprawa nie miała charakteru odszkodowawczego, lecz stanowiła świadczenie majątkowe związane z rozwiązaniem stosunku pracy.
Tematyka: odprawa pieniężna, dobrowolne odejścia pracownicze, zwolnienie podatkowe, odszkodowanie, Naczelny Sąd Administracyjny, PDOFizU
Odprawy wypłacane w ramach programów dobrowolnych odejść nie podlegają zwolnieniu podatkowemu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sprawa dotyczyła odprawy pieniężnej w wysokości ponad 245 tys. zł wypłaconej pracowniczce w związku z restrukturyzacją zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym, którą pracownica uznała za odszkodowanie podlegające zwolnieniu podatkowemu. Jednak organy podatkowe i sądy administracyjne uznały, że odprawa nie miała charakteru odszkodowawczego, lecz stanowiła świadczenie majątkowe związane z rozwiązaniem stosunku pracy.
Odprawy wypłacane w ramach programów dobrowolnych odejść nie mają charakteru odszkodowawczego i nie podlegają zwolnieniu podatkowemu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. W ramach dobrowolnych odejść pracowniczych w związku planowaną restrukturyzacją zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym „P.”, Krystyna P. zawarła z pracodawcą porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracownika. Na skutek rozwiązania umowy o pracę pracodawca wypłacił na rzecz Krystyny P. odprawę pieniężną w kwocie ponad 245 tys. zł, od której wykonując obowiązki płatnika, naliczył, pobrał i wpłacił zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych w wysokości ponad 44 tys. zł. Krystyna P. wystąpiła do Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o stwierdzenie i zwrot nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych. W ocenie podatniczki, wypłacona jako odprawa kwota była w istocie odszkodowaniem, które płatnik błędnie uznał za przychód podlegający opodatkowaniu. Jak twierdziła, wypłacone jej odszkodowanie podlega zwolnieniu podatkowemu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, na mocy którego zwolnione z opodatkowania są odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy. Naczelnik US odmówił stwierdzenia nadpłaty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych wskazując, że świadczenie zostało wypłacone na podstawie zawartego między stronami stosunku pracy porozumienia jako odprawa pieniężna, a nie odszkodowanie. Świadczeniu temu nie można przypisać charakteru odszkodowawczego, ponieważ nie odnosi się do poniesionej szkody, tj. doznania uszczerbku w posiadanym majątku, lecz stanowi wypłaconą na podstawie porozumienia rekompensatę, do której art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU nie ma zastosowania. Dyrektor Izby Skarbowej w W. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Organ wyjaśnił, że wypłacona przez pracodawcę odprawa pieniężna, spełnia jedną z przesłanek wynikających z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, a mianowicie przesłankę związaną z bezpośrednim źródłem wypłaty tego świadczenia, określającym jego wysokość lub zasady ustalania, jakim są postanowienia układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 KP, do których bez wątpienia zalicza się Regulamin Programu Dobrowolnych Odejść Pracowniczych w Przedsiębiorstwie Państwowym „P.” W ocenie organu, podatniczka bezpodstawnie uznała otrzymaną od pracodawcy odprawę, za odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Odprawa pieniężna, nie ma charakteru odszkodowawczego. Jest świadczeniem majątkowym zakładu pracy wypłacanym w razie zaistnienia zdarzeń, które zgodnie z ustawą powodują niemożliwość lub niecelowość, albo zbędność kontynuowania stosunku pracy. Odprawy zalicza się do kategorii innych świadczeń związanych z pracą, którymi są: świadczenia wyrównawcze, odprawy, wypłaty z zysku oraz świadczenia odszkodowawcze. Świadczenie to ma na celu dodatkowe usatysfakcjonowanie pracownika w związku z rozwiązaniem umowy o pracę za porozumieniem stron, natomiast świadczenia odszkodowawcze są konsekwencją odpowiedzialności materialnej pracodawcy względem pracownika. Obowiązek ich zapłaty zachodzi wtedy, gdy zostanie wyrządzona szkoda, i w konsekwencji, trzeba tę szkodę naprawić. Podatniczka przystępując z własnej woli do programu dobrowolnych odejść i składając wniosek o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, zdawała sobie sprawę z tego, że straci bieżące źródło utrzymania, ale dzięki temu otrzyma, określone szczegółowo w porozumieniu liczne świadczenia. Organ podkreślił, że podstawowym warunkiem przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej i tym samym zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, jest wymóg bezprawności działania przynoszącego szkodę. W sprawie będącej przedmiotem odwołania źródłem świadczenia jest porozumienie stron stosunku pracy, wobec czego brak jest podstaw dla przyjęcia warunku bezprawności. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło zgodnie z prawem, na podstawie obowiązujących przepisów i za zgodą strony. Warunkiem wypłaty świadczenia było bowiem rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Krystyny P. Organ podatkowy prawidłowo wskazał, że odprawa pieniężna, którą otrzymała skarżąca nie jest tożsama z odszkodowaniem, a w konsekwencji nie może korzystać ze zwolnienia podatkowego. Odszkodowanie jest świadczeniem, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach chronionych przez prawo. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Odprawa pieniężna, co wynika z orzecznictwa sądowego, nie ma charakteru odszkodowawczego (zob. postanowienie SN z 14.12.2012 r. II PZ 48/11, ). Odprawy mają charakter socjalny, alimentacyjny, ich celem i funkcją jest złagodzenie ekonomicznych i społecznych skutków utraty zatrudnienia, ułatwienie pracownikowi dostosowania się do nowej sytuacji życiowej – pozostawania bez pracy po ustaniu zatrudnienia (zob. wyrok SN z 6.1.2009 r., II PK 117/08, ). Odprawa pieniężna jest świadczeniem związanym bezpośrednio z pozostawaniem przez pracownika w stosunku pracy i z okresem świadczenia pracy, który stanowi kryterium określenia wysokości tej odprawy. A zatem, odprawa pieniężna ma na celu dodatkowe usatysfakcjonowanie pracownika w związku z rozwiązaniem umowy o pracę za porozumieniem stron, natomiast świadczenia odszkodowawcze są konsekwencją odpowiedzialności materialnej pracodawcy względem pracownika. W związku z tym organy podatkowe słusznie uznały, że skoro podstawowym warunkiem przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej i tym samym zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, jest wymóg bezprawności działania przynoszącego szkodę, a w niniejszej sprawie taki warunek nie zaistniał (gdyż źródłem świadczenia było porozumienie), to brak jest podstaw do zastosowania zwolnienia. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podatniczki. Odprawy związane ze zwolnieniami grupowymi są swoistą „zapłatą” przez pracodawcę za zgodne z prawem i skutecznie zwolnienie się od zobowiązania zatrudnienia pracownika. Funkcją odprawy nie jest wynagrodzenie szkody za utratę możliwości zarobkowania, bowiem zakończenie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy nie jest równoznaczne z utratą możliwości zarobkowania w ogóle (zob. wyrok SN z 1.4.2015 r., II PK 134/14, ). Ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, wyłączone są odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Skoro przepisy układów zbiorowych pracy i porozumień kończących spory zbiorowe stanowią przepisy prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 KP, a odprawa została wypłacona w ramach programu dobrowolnych odejść z uwagi na szczególne zasady rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, to nie podlega ona zwolnieniu od podatku dochodowego z uwagi na wyłączenie zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b) PDOFizU. Wyrok NSA z 1.8.2017 r., II FSK 2649/16
Wyroki sądów administracyjnych potwierdziły, że odprawa pieniężna wypłacona pracownicy nie spełniała warunków do zwolnienia podatkowego jako odszkodowanie. Odprawy w ramach dobrowolnych odejść mają charakter socjalny i alimentacyjny, mając na celu złagodzenie skutków utraty zatrudnienia. Ostateczne rozstrzygnięcie w tej sprawie zapadło w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2017 roku.