Podatkowe skutki rozszerzenia wspólności majątkowej małżonków o nieruchomość jednego z nich

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że rozszerzenie wspólności majątkowej małżonków o nieruchomość nie prowadzi do zbycia udziału przez jednego z małżonków i nabycia przez drugiego. Publikacja omawia konsekwencje podatkowe takiego rozszerzenia, w tym opodatkowanie przychodu ze sprzedaży nieruchomości. Organ podatkowy oraz sąd przyjęli jednogłośnie, że nabycie nieruchomości następuje w momencie rozszerzenia wspólności majątkowej. Decyzje te mają istotne konsekwencje dla podatnika, który może być zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Tematyka: podatkowe skutki, wspólność majątkowa, nieruchomość, małżonkowie, podatek dochodowy, nabycie nieruchomości, opodatkowanie, rozszerzenie wspólnoty majątkowej, NSA, PDOFizU, umowy organizacyjne

W wyniku przeniesienia do majątku wspólnego składników majątku osobistego jednego z małżonków nie
dochodzi do zbycia udziału w tej nieruchomości przez wnoszącego i nabycia tego udziału przez drugiego
z małżonków – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Jadwiga W. wystąpiła z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji prawa podatkowego. W uzasadnieniu
wskazała, że jej mąż przed zawarciem małżeństwa w 2001 r. nabył działkę, na której później małżonkowie W.
wybudowali dom ze środków pochodzących z majątku wspólnego. W 2015 r. małżonkowie W. zawarli umowę
rozszerzającą wspólność majątkową o grunt zabudowany budynkiem mieszkalnym.
Podatniczka zwróciła się do organu podatkowego o wyjaśnienie: „Czy rozszerzenie ustawowej wspólności
majątkowej stanowi nabycie nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 200; dalej jako: PDOFizU), a tym samym czy
w przypadku zbycia gruntu zabudowanego budynkiem mieszkalnym, po stronie podatniczki powstanie
zobowiązanie podatkowe zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a PDOFizU?”.
Organ stwierdził, że Jadwiga W. nabyła prawo własności nieruchomości w dniu zawarcia z mężem umowy
rozszerzającej ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. W konsekwencji, w sytuacji zbycia gruntu wraz
z budynkiem przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano nabycia, czyli 2015 r.,
przychód uzyskany ze sprzedaży nieruchomości będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób
fizycznych na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a PDOFizU.
Po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia prawa Jadwiga W. wniosła skargę do WSA w Białymstoku.
Oddalając skargę sąd wskazał, że jeżeli zbycie gruntu wraz z budynkiem nastąpi przed 31.12.2020 r., przychód
uzyskany ze sprzedaży nieruchomości będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych
na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a PDOFizU. Sąd nie zgodził się, że objęcie przedmiotów współwłasnością
ustawową dla celów prawa podatkowego ma wyłącznie charakter organizacyjny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że
w 2001 r., gdy mąż skarżącej dokonał nabycia działki do majątku osobistego, przed zawarciem małżeństwa nie była
ona jej własnością i za taką nie może być uznana. Datą nabycia nieruchomości lub praw dla małżonka, który nie miał
do nich prawa własności, gdyż znajdowały się one w majątku odrębnym współmałżonka, będzie data zawarcia
umowy rozszerzającej wspólność ustawową.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok sądu I instancji i zaskarżoną interpretację. W uzasadnieniu
wyjaśniono, że umowy rozszerzające wspólność majątkową małżeńską, o których mowa w art. 47 § 1 KRO
mają charakter umów organizacyjnych. Z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie
następuje wydzielenie jakiejkolwiek części nieruchomości, a żadnemu z małżonków nie przysługuje
własność fizycznie wydzielonej części rzeczy. Z tego względu nie można twierdzić, że z chwilą rozszerzenia
wspólności majątkowej strona takiej umowy, która przekazała nieruchomość do majątku wspólnego wyzbyła
się prawa do części (udziału) w tej rzeczy, a drugi z małżonków nabył część (udział) w tej nieruchomości (zob.
wyrok NSA z 9.8.2017 r., II FSK 1937/15,
; wyrok NSA z 22.3.2017 r., II FSK 456/15,
; wyrok NSA
z 7.3.2017 r., II FSK 410/15,
).
Na marginesie NSA zauważył również, że zniesienie współwłasności małżeńskiej nie ma wpływu na określenie daty
nabycia nieruchomości bądź udziału w tej nieruchomości. Skoro zniesienie współwłasności majątkowej m.in. wskutek
orzeczenia sądu powoduje przekształcenie współwłasności ustawowej we współwłasność w częściach ułamkowych,
to datę zniesienia współwłasności należy rozumieć nie jako datę nabycia w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU,
ale wyłącznie jako datę przekształcenia współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych (zob.
uchwała NSA z 15.5.2017 r., II FPS 2/17,
). Nie można też zapominać, że ustawodawca za neutralne
podatkowo (wyłączone spod opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych) uznaje przychody
małżonków z tytułu podziału majątku wspólnego w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności
majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub
śmierci jednego z nich (art. 2 ust. 1 pkt 5 PDOFizU).
Wyrok NSA z 8.3.2018 r., II FSK 2098/17

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że rozszerzenie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi nabycie nieruchomości i podlega opodatkowaniu zgodnie z przepisami PDOFizU. NSA uchylił wyrok sądu I instancji, argumentując, że rozszerzenie wspólności ma charakter umowy organizacyjnej. Ponadto NSA wyjaśnił, że zniesienie współwłasności małżeńskiej nie zmienia daty nabycia nieruchomości. Publikacja analizuje interpretację prawa podatkowego w kontekście rozszerzenia wspólności majątkowej.