Skutki podatkowe nieodpłatnego lub częściowo odpłatnego otrzymania akcji w ramach programu premiowego

W kontekście możliwości zastosowania art. 24 ust. 11 PDOFizU dotyczącego dochodu uzyskanego przez osoby wskazane w uchwale walnego zgromadzenia spółki, z uwagi na otrzymanie nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie akcji innych spółek, pojawia się pytanie dotyczące obowiązków podatkowych. Interpretacja przepisów podatkowych oraz stanowisko organów podatkowych w tym zakresie wywołują dyskusje i spory interpretacyjne.

Tematyka: podatek dochodowy, akcje, program premiowy, PDOFizU, preferencje podatkowe, interpretacja przepisów podatkowych, dochód z akcji, opodatkowanie

W związku z możliwością zastosowania art. 24 ust. 11 PDOFizU w odniesieniu do dochodu uzyskanego przez
osoby wskazane w uchwale walnego zgromadzenia spółki, z uwagi na przekazanie im przez spółkę
nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie akcji innych spółek mających siedzibę na terytorium państw
członkowskich UE lub EOG stwierdzić należy, że nie ciążą na niej obowiązki płatnika.
Wyrok NSA z 29.5.2018 r., II FSK 1144/16

Pracownicy spółki pełnią funkcję członka zarządu. Z uwagi na zajmowanie kierowniczej pozycji w spółce objęci są
programem premiowym. Spółka zamierza zmodyfikować program w ten sposób, że w ramach programu spółka
będzie nabywać akcje spółek notowanych na polskiej GPW lub akcje spółek notowanych na innych europejskich
giełdach. Tak nabywane papiery wartościowe spółka będzie następnie przekazywała nieodpłatnie lub zbywała za
częściową odpłatnością na rzecz osób objętych programem. Skupowane przez spółkę akcje będą akcjami spółek
polskich lub spółek, których siedziba znajduje się na terytorium państw członkowskich UE lub państw członkowskich
EOG. Program premiowy adresowany jest do osób zajmujących kluczowe stanowiska w spółce. Obecnie członków
zarządu łączy ze spółką stosunek pracy, to też podstawą prawną do otrzymania przez nich akcji będzie umowa
o pracę.
Na tle powyższego stanu faktycznego spółka zwróciła się z pytaniem do Dyrektora IS, czy nieodpłatne lub częściowo
odpłatne przekazanie przez spółkę akcji w ramach programu korzystać może z preferencji, o której mowa w art. 24
ust. 11 zdanie pierwsze PDOFizU, a co za tym idzie – czy na moment przekazania akcji w ramach programu na
spółce ciążyć będą obowiązki płatnika, a członkowie zarządu będą zobowiązani zadeklarować i opodatkować
wartość tak otrzymanych akcji. Spółka i członkowie zarządu stanęli na stanowisku, że na moment przekazania akcji
w ramach programu nie będą na nich ciążyły przedstawione obowiązki.
Dyrektor IS uznał to stanowisko za nieprawidłowe, wskazując, że w omawianej sprawie przepis art. 24 ust. 11 zdanie
pierwsze PDOFizU nie ma zastosowania, gdyż otrzymane przez nich, na podstawie uchwały walnego zgromadzenia,
zostaną akcje spółek od spółki, która nie jest ich emitentem ani też nie działa w charakterze subemitenta
usługowego. W konsekwencji dochód z tego tytułu podlega opodatkowaniu w momencie jego otrzymania
rozumianego jako otrzymanie akcji.
Interpretacja Dyrektora IS została zaskarżona do WSA w Krakowie, który nie zgodził się z organem podatkowym
i podkreślił, że gdyby ustawodawca miał zamiar zawęzić stosowanie powyższego przepisu jedynie do sytuacji,
w której krąg osób uprawnionych do otrzymania akcji został wskazany w uchwale walnego zgromadzenia
akcjonariuszy spółki będącej ich emitentem, dałby temu wyraz poprzez wyraźne określenie, o uchwałę walnego
zgromadzenia której spółki chodzi. Organ wniósł do NSA skargę kasacyjną od wyroku WSA. Ten jednak wyrokował
podobnie jak sąd I instancji.
Należy zgodzić się z NSA, który w komentowanym wyroku wskazał, że z uwagi na przekazanie członkom zarządu
przez spółkę, nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie akcji innych spółek mających siedzibę na terytorium państw
członkowskich UE lub EOG, na spółce nie ciążą obowiązki płatnika.
Artykuł 24 ust. 11 PDOFizU (w stanie prawnym właściwym dla przedmiotowej sprawy) nie stanowi definitywnego
zwolnienia podatkowego. Przesuwa tylko w czasie datę powstania obowiązku podatkowego z tytułu objęcia lub
nabycia akcji spółek, których siedziba znajduje się na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej lub
Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Interes Skarbu Państwa uwzględniony i zabezpieczony natomiast zostanie
systemowo poprzez opodatkowanie zbycia tych akcji.
Z literalnego brzmienia art. 24 ust. 11 PDOFizU wynika, że warunkiem jego zastosowania jest wskazanie w uchwale
walnego zgromadzenia (naczelnego organu spółki akcyjnej) osób uprawnionych do objęcia lub nabycia akcji. Artykuł
24 ust. 11 zd. pierwsze PDOFizU nie wskazuje, aby warunkiem zastosowania wynikającej z niego normy prawnej
było podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki będącej emitentem akcji. Innymi słowy,
z wykładni językowej ww. przepisu nie wynika pewny i jednoznaczny wniosek, że przepis ten dotyczy tylko akcji
własnych spółki. Kierując się wnioskami wynikającymi z jego literalnego brzmienia, należy stwierdzić, że gdyby
ustawodawca miał zamiar zawęzić stosowanie powyższego przepisu jedynie do sytuacji, w której krąg osób
uprawnionych do otrzymania akcji został wskazany w uchwale walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki będącej
ich emitentem, dałby temu wyraz poprzez wyraźne określenie, o uchwałę walnego zgromadzenia której spółki chodzi.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że zmiana wprowadzona w 2018 roku, zawarta w art. 10 ust. 4 PDOFizU, wyłącza
ze źródła przychodów „kapitały pieniężne” przychody uzyskane z realizacji praw z pochodnych instrumentów
finansowych rozliczanych pieniężnie lub innych praw pochodnych, które to instrumenty lub prawa zostały otrzymane
jako nieodpłatne świadczenie lub świadczenie w naturze (nowy stan prawny). W takim przypadku, z wyjątkiem
realizacji tych praw w ramach programów pracowniczych, przychód z realizacji praw z pochodnych instrumentów
finansowych oraz innych praw pochodnych będzie kwalifikowany do tego źródła, w ramach którego powstał przychód
z tytułu otrzymania pochodnych instrumentów finansowych lub praw pochodnych, jako nieodpłatne świadczenie lub
świadczenie w naturze. Na gruncie programów pracowniczych zmiana brzmienia art. 24 ust. 11 oraz dodanie ust.
11a–11b wprowadziła rozwiązanie, zgodnie z którym dochód do opodatkowania powstaje w momencie zbycia akcji,
w przypadku spełnienia przesłanek odroczenia (deferral). Jeżeli w wyniku realizacji programu motywacyjnego
utworzonego przez spółkę akcyjną lub spółkę akcyjną w stosunku do niej dominującej podatnik (pracownik albo
zleceniobiorca) faktycznie obejmuje lub nabywa akcje tej spółki lub akcje spółki w stosunku do niej dominującej, to
przychód z tego tytułu powstaje w momencie odpłatnego zbycia tych akcji. Możliwość skorzystania z tej preferencji
została jednak ograniczona jedynie do osób związanych ze spółką umową o pracę lub stosunkiem pokrewnym albo
umową cywilnoprawną, z której przychody zaliczane są do działalności wykonywanej osobiście.
Wyrok NSA z 29.5.2018 r., II FSK 1144/16

Artykuł 24 ust. 11 PDOFizU nie stanowi definitywnego zwolnienia podatkowego, lecz przesuwa w czasie datę powstania obowiązku podatkowego. Z kolei zmiana wprowadzona w 2018 roku wprowadziła nowe regulacje dotyczące opodatkowania przychodów z realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych, co wymaga szczegółowej analizy i interpretacji w praktyce podatkowej.