Podatek VAT – brak możliwości odliczenia VAT z tytułu fikcyjnej transakcji

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczył braku możliwości odliczenia podatku VAT z tytułu fikcyjnej transakcji, w której nie doszło do faktycznego nabycia towarów. Sprawa dotyczyła dwóch spółek prawa francuskiego, którym organy podatkowe zakwestionowały prawo do odliczenia VAT na podstawie faktur dotyczących nierzeczywistych dostaw. Trybunał podkreślił, że prawo do odliczenia VAT jest związane z rzeczywistym dokonaniem dostawy towarów lub świadczenia usług.

Tematyka: Podatek VAT, odliczenie VAT, fikcyjna transakcja, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, TSUE, Dyrektywa VAT, transakcje, organ podatkowy, dobra wiara, zasada neutralności, podmioty gospodarcze

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczył braku możliwości odliczenia podatku VAT z tytułu fikcyjnej transakcji, w której nie doszło do faktycznego nabycia towarów. Sprawa dotyczyła dwóch spółek prawa francuskiego, którym organy podatkowe zakwestionowały prawo do odliczenia VAT na podstawie faktur dotyczących nierzeczywistych dostaw. Trybunał podkreślił, że prawo do odliczenia VAT jest związane z rzeczywistym dokonaniem dostawy towarów lub świadczenia usług.

Przedmiotem wyroku była możliwość skorzystania z prawa do odliczenia podatku w sytuacji, w której nie
doszło do faktycznego nabycia towarów, C-459/17
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE, Trybunał) z 27.6.2018 r. w połączonych sprawach
SGI oraz Valériane SNC (dalej: Spółki) przeciwko Ministre de l’Action et des Comptes publics (Francja).
Przedmiotem wyroku była możliwość skorzystania z prawa do odliczenia podatku w sytuacji, w której nie doszło do
faktycznego nabycia towarów. Trybunał rozpatrywał, czy brak rzeczywistej transakcji jest na gruncie przepisów VI
Dyrektywy Rady 77/388/EWG z 17.5.1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich
w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa
wymiaru podatku (dalej: Dyrektywa VAT lub VI Dyrektywa) warunkiem koniecznym do zmniejszenia zobowiązania
podatkowego.
Orzeczenie dotyczyło dwóch spółek prawa francuskiego, mających siedzibę na wyspie Reunion. Przedmiotem
działalności obydwu Spółek było nabywanie środków produkcyjnych, przeznaczonych na wynajem dla innych
przedsiębiorców. Działalność spółek, zgodnie z francuskim ogólnym kodeksem podatkowym, kwalifikowała się jako
inwestycje produkcyjne realizowane na terytoriach zamorskich i pozwalała na zmniejszenie podatku dochodowego
z tego tytułu.
W trakcie przeprowadzonej kontroli francuskie organy podatkowe zakwestionowały prawo spółek do odliczenia VAT
znajdującego się na różnych fakturach dotyczących nabycia środków produkcji, uznając, że faktury te nie
odpowiadały żadnej rzeczywistej dostawie. Konsekwencją przeprowadzonej kontroli było zobowiązanie do zapłaty
zaległego podatku VAT.
Spółki, próbując podważyć decyzje organów podatkowych, zwróciły się o rozstrzygnięcie sporu do sądów. Jako jeden
z argumentów mających potwierdzić ich stanowisko wskazały, że nie istniały przesłanki sugerujące, że sporne
transakcje mogłyby uczestniczyć w oszustwie podatkowym. Tym samym, zdaniem spółek, nie było konieczności
sprawdzania, czy te transakcje zostały faktycznie zrealizowane.
Sąd, rozpatrując dwie sprawy spółek, które stały się przedmiotem wspólnego orzeczenia, TSUE rozważał, czy w celu
odmowy podatnikowi prawa do odliczenia VAT wystarcza wykazanie, że towary lub usługi nie zostały mu
w rzeczywistości dostarczone lub wyświadczone, czy też należy również wykazać, że podatnik wiedział lub powinien
był wiedzieć o tym, że transakcje uczestniczyły w oszustwie podatkowym. Analizując wskazane wątpliwości, sąd
postanowił zawiesić postępowania i wystąpił do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym:
Czy przepisy Dyrektywy VAT (art. 17) należy interpretować w ten sposób, że w celu odmówienia podatnikowi prawa
do odliczenia VAT zawartego na fakturach odpowiadających towarom lub usługom, w odniesieniu do których organ
podatkowy ustalił, że rzeczywiście nie zostały temu podatnikowi dostarczone lub wyświadczone, należy w każdym
przypadku zbadać, czy wykazano, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o tym, że transakcja ta
uczestniczyła w oszustwie i że oszustwo to popełniono z inicjatywy wystawcy faktury, jej odbiorcy lub osoby trzeciej?
Trybunał uznał, że odpowiedź na pytanie ma w istocie wyjaśnić, czy regulacje Dyrektywy VAT należy interpretować
w ten sposób, że w celu odmówienia podatnikowi będącemu odbiorcą faktury prawa do odliczenia VAT wykazanego
na tej fakturze wystarczy, aby organ ustalił, iż transakcje w rzeczywistości nie zostały dokonane, czy też jest
konieczne, aby organ ten wykazał również brak dobrej wiary podatnika.
Skład orzekający podkreślił, że spółki posiadały status podatników w rozumieniu regulacji Dyrektywy VAT,
a przedłożone Trybunałowi pytanie opiera się na założeniu, że towary, których dotyczy VAT naliczony, nie zostały
w rzeczywistości dostarczone.
Zgodnie z brzmieniem przepisów Dyrektywy VAT (art. 17) prawo do odliczenia powstaje w momencie, gdy podatek,
który podlega odliczeniu, staje się wymagalny, tzn. w chwili, w której została dokonana dostawa towarów lub została
wyświadczona usługa. Wynika z tego, że prawo do odliczenia jest związane z rzeczywistym dokonaniem dostawy
towaru lub rzeczywistym wyświadczeniem danej usługi. W przypadku braku dostawy towarów lub świadczenia usług
nie może powstać prawo do odliczenia. Trybunał podkreślił, że zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem wykonanie
prawa do odliczenia nie rozciąga się na podatek, który jest należny, wyłącznie dlatego że został wskazany na
fakturze.
Zgodnie z celem Dyrektywy VAT dostawa towarów ma obiektywny charakter i pojęcie to powinno być interpretowane
niezależnie od celów i wyników poszczególnych transakcji. Ponadto TSUE podkreślił, że organ podatkowy nie jest



zobowiązany do prowadzenia dochodzenia w celu ustalenia intencji podatnika lub do uwzględniania intencji
występującego w tym samym łańcuchu dostaw podmiotu innego niż sam podatnik. Dobra lub zła wiara podatnika nie
ma wpływu na to, czy dostawa została rzeczywiście dokonana. Tym samym należy uznać, że realne dokonanie
transakcji jest warunkiem koniecznym do zrealizowania prawa do odliczenia. A wykazanie spełnienia wszystkich
warunków należy do samego podatnika, który z takiego prawa chce skorzystać.
Takiemu rozumieniu przepisów nie przeczy, zdaniem składu orzekającego, także zasada neutralności podatku VAT,
która stanowi przekład ogólnej zasady równego traktowania. Zasada ta wymaga, aby podmioty gospodarcze
dokonujące tych samych transakcji nie były traktowane odmiennie w dziedzinie VAT, chyba że takie rozróżnienie
byłoby obiektywnie uzasadnione. Tymczasem podatnik, któremu odmówiono prawa do odliczenia z powodu braku
transakcji podlegającej opodatkowaniu, nie znajduje się w sytuacji porównywalnej do sytuacji podatnika, któremu
przyznano prawo do odliczenia z powodu istnienia podlegającej opodatkowaniu rzeczywiście zrealizowanej
transakcji.
Podsumowując, Trybunał orzekł, że przepisy Dyrektywy VAT (art. 17) należy interpretować w ten sposób, że w celu
odmówienia podatnikowi będącemu odbiorcą faktury prawa do odliczenia VAT wykazanego na tej fakturze wystarczy,
aby organ podatkowy ustalił, iż transakcje, którym odpowiada ta faktura, w rzeczywistości nie zostały zrealizowane.
Joanna Fiema-Kurek, radca prawny Kancelaria Hogan Lovells
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE, Trybunał) z 27.6.2018 r. w połączonych
sprawach SGI oraz Valériane SNC (dalej: Spółki) przeciwko Ministre de l’Action et des Comptes publics
(Francja) C-459/17







Trybunał orzekł, że organ podatkowy może odmówić podatnikowi prawa do odliczenia VAT, jeśli ustali, że transakcje, którym odpowiada faktura, w rzeczywistości nie zostały zrealizowane. Decyzja ta nie musi być uzależniona od intencji podatnika ani od jego dobrej wiary. Zasada neutralności podatku VAT wymaga równego traktowania podmiotów gospodarczych dokonujących tych samych transakcji.