Rzecznik Praw Podatnika

W dniu 12.6.2019 r. został skierowany do I czytania Rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika, który ma zagwarantować ochronę praw podatników oraz zmianę standardów funkcjonowania administracji skarbowej. Projekt ma na celu zwiększenie poczucia bezpieczeństwa podatników w kontaktach z organami podatkowymi. Instytucja Rzecznika ma stać na straży praw podatników, kierując się zasadami zaufania do władzy publicznej, bezstronności, równego i sprawiedliwego traktowania oraz racjonalności działania organów podatkowych.

Tematyka: Rzecznik Praw Podatnika, podatnicy, ochrona praw, administracja skarbowa, Ordynacja podatkowa, mediacja, kompetencje Rzecznika, postępowanie podatkowe

W dniu 12.6.2019 r. został skierowany do I czytania Rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika
(druk sejmowy nr 3516). Rządowy projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika. Projekt dotyczy powołania
Rzecznika Praw Podatnika, którego funkcjonowanie ma gwarantować podatnikom ochronę ich praw oraz
przyczyniać się do zmiany oraz kształtowania nowych standardów funkcjonowania administracji skarbowej.
Uzasadniając cel powołania nowej instytucji wskazano, że „projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika wchodzi
w skład pakietu projektów ustaw związanego z wprowadzeniem nowej Ordynacji podatkowej (obecnie obowiązuje
ustawa z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa, t.j.: Dz.U. z . 2019 r. poz. 900 ze zm.). Projekt ma za zadanie
zagwarantować prawa podatnikom i zwiększyć ich poczucie bezpieczeństwa w kontaktach z organami administracji
skarbowej” (Uzasadnienie, s. 1).
Instytucja Rzecznika Praw Podatnika ma przede wszystkim stać na straży szeroko pojętych praw odnoszących
się do podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego oraz osoby trzeciej w rozumieniu przepisów
Ordynacji podatkowej. W uzasadnieniu projektu wskazano, że powołanie Rzecznika Praw Podatnika wzmocnić
pozycję podmiotów najsłabszych, czyli takich, które co do zasady nie korzystają z kosztownych usług
wyspecjalizowanych firm doradczych i kancelarii prawnych. „Rzecznik, stojąc na straży praw podatników, ma bowiem
w szczególności kierować się zasadą pogłębiania zaufania do władzy publicznej, bezstronności i równego oraz
sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów
podatkowych” (Uzasadnienie, s. 1).
Zgodnie z proj. przepisem art. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika, ma on stać na straży praw podatnika,
w szczególności poszanowania zasady pogłębiania zaufania do organów podatkowych, bezstronności, równego
i sprawiedliwego traktowania podatnika, respektowania słusznych interesów podatnika, racjonalności działania
organów podatkowych wobec podatnika, a także prawa podatnika do:
1) rzetelnego, sprawnego i terminowego załatwienia jego sprawy;
2) otrzymania informacji i wsparcia;
3) ochrony prywatności oraz zachowania danych w poufności;
4) wyboru sposobu opodatkowania;
5) zapłaty podatku w kwocie nie wyższej niż wymagana przez przepisy prawa podatkowego;
6) korygowania deklaracji;
7) uzyskania zwrotu nadpłaty oraz zwrotu podatku;
8) stabilizacji stosunków prawnych przez przedawnienie;
9) ubiegania się o ulgi w spłacie;
10) reprezentowania przez pełnomocnika;
11) czynnego udziału w postępowaniu podatkowym;
12) załatwienia sprawy w porozumieniu z organem podatkowym;
13) zaskarżenia rozstrzygnięć organu podatkowego;
14) składania skarg i wniosków;
15) otrzymania zaświadczenia.
Wśród głównych zadań Rzecznika Praw Podatnika wskazano:
1) opiniowanie projektów aktów normatywnych z zakresu prawa podatkowego;
2) promowanie mediacji między podatnikami a organami podatkowymi;
3) współdziałanie ze stowarzyszeniami, samorządami zawodowymi, ruchami obywatelskimi i innymi dobrowolnymi
zrzeszeniami, a także z fundacjami, organizacjami reprezentującymi podatników oraz zagranicznymi




i międzynarodowymi organami i organizacjami działającymi na rzecz ochrony praw podatnika, zajmującymi się
monitoringiem jakości prawa podatkowego i kierunkami jego reform;
4) prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej dotyczącej prawa podatkowego,
5) analiza orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach podatkowych oraz orzecznictwa innych sądów
i trybunałów w zakresie, w jakim wpływają na rozstrzyganie spraw podatkowych;
6) analiza interpretacji ogólnych oraz interpretacji indywidualnych, wydawanych na podstawie przepisów Ordynacji
podatkowej;
7) przedstawianie organom, organizacjom lub instytucjom publicznym wniosków zmierzających do zapewnienia
ochrony praw podatnika, wzmocnienia spójności prawa podatkowego, usunięcia zbędnych procedur czy wymogów
formalnych lub usprawnienia załatwiania spraw;
8) analiza sposobu załatwiania przez organy podatkowe skarg i wniosków;
9) podejmowanie innych działań służących ochronie praw podatnika.
Wskazać także należy na szeroki zakres kompetencji Rzecznika. W zakresie ochrony praw podatnika Rzecznik
może:
1) występować do właściwego organu z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie innego aktu
normatywnego w sprawach podatkowych;
2) uczestniczyć jako mediator w postępowaniu podatkowym i postępowaniu sądowoadministracyjnym;
3) występować do właściwego organu z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie podatnika, który
nie ma możliwości samodzielnego złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej lub gdy sprawia mu to
nadmierną trudność;
4) występować do ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wnioskiem o wydanie interpretacji ogólnej
oraz o wydanie objaśnień podatkowych w sprawach będących źródłem poważnych wątpliwości interpretacyjnych;
6) występować z wnioskiem do Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie
przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
7) zwracać się o wszczęcie postępowania podatkowego oraz wnieść skargę do sądu administracyjnego, skargę
kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, zażalenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym, skargę
o wznowienie postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu administracyjnego i skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego, a także uczestniczyć
w postępowaniu podatkowym i postępowaniu sądowoadministracyjnym;
8) kierować wystąpienia do organu, w którego działalności stwierdził naruszenie praw podatnika;
9) występować do właściwego organu z wnioskiem o wstrzymanie czynności egzekucyjnych oraz z wnioskiem
o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego, prowadzonych przeciwko podatnikowi;
10) informować właściwe organy nadrzędne            lub   organy   kontroli   o dostrzeżonych     nieprawidłowościach
w funkcjonowaniu organów podatkowych;
11) informować właściwe organy o dostrzeżonych barierach i utrudnieniach w zakresie wykonywania obowiązków
podatkowych;
12) występować do ministra właściwego do spraw finansów publicznych o uchylenie lub zmianę w niezbędnym
zakresie każdej decyzji ostatecznej, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego szczególnie
ważnemu interesowi podatnika;
13) składać środki zaskarżenia na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej;
14) występować do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o skierowanie przez Rzecznika Praw Obywatelskich
wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie dotyczącej praw podatnika.

Rzecznik Praw Podatnika ma szeroki zakres kompetencji, w tym opiniowanie aktów normatywnych, promowanie mediacji, działalność edukacyjną i informacyjną, analizę orzecznictwa oraz przedstawianie wniosków zmierzających do zapewnienia ochrony praw podatnika. Może także występować z wnioskami do organów, uczestniczyć w postępowaniach podatkowych i sądowych oraz składać środki zaskarżenia.