Ustalenie statusu członka zarządu organu spółki a odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki

Uchwała w sprawie powołania członka zarządu spółki wywołuje skutki z chwilą podjęcia, a nie z chwilą zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym. Członkiem zarządu jest ten, kto został prawidłowo powołany do organu, a wpis do rejestru ma jedynie charakter deklaratywny. Spor rozstrzyga się poprzez zastosowanie odpowiedniego trybu postępowania prawnego.

Tematyka: członek zarządu, uchwała, KRS, odpowiedzialność podatkowa, powództwo o ustalenie, nieważność uchwały, NSA

Uchwała w sprawie powołania członka zarządu spółki wywołuje skutki z chwilą podjęcia, a nie z chwilą
zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpis ten ma jedynie charakter deklaratywny i nie decyduje
o tym, czy dana osoba jest, czy nie jest członkiem zarządu. Zatem, objęcie funkcji przez osobę powołaną do
zarządu spółki nie zależy od okoliczności wpisu do rejestru. Członkiem zarządu jest więc ten, kto został
prawidłowo powołany do organu, natomiast członkostwo w organie wygasa w następstwie okoliczności
skutkujących ustaniem mandatu. Dlatego też przyjąć należy, że zwrot wniosku o wpis do rejestru zmiany, czy
też dokonanie wpisu, nie może rozstrzygać sporu co do zasady, kto jest członkiem zarządu organu spółki,
tym bardziej, że sąd rejestrowy nie jest uprawniony do rozstrzygania w tej kwestii. Natomiast, gdy w związku
z tym powstaje kwestia sporna, to konieczne staje się zastosowanie innego trybu postępowania, tj.
określonego w art. 189 KPC, i wytoczenie powództwa o ustalenie - na podstawie art. 252 § 1 KSH - bowiem
w przypadku podjęcia przez zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uchwały
niezgodnej z prawem, jej wzruszenie winno nastąpić w trybie powództwa o stwierdzenie nieważności
uchwały, wytoczonego przeciwko spółce. Jeżeli zaś uchwała narusza umowę spółki lub dobre obyczaje,
wówczas może podlegać wzruszeniu w prowadzonym przeciwko spółce postępowaniu o uchylenie uchwały,
na podstawie art. 249 § 1 KSH - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Opis stanu faktycznego
Zaskarżonym wyrokiem z 2.3.2017 r. sygn. akt I SA/Go 356/16 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie
Wielkopolskim oddalił skargę J.O. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Zielonej Górze z 24.8.2016 r. Nr (...)
utrzymującą w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w Z. z 20.4.2016 r. w przedmiocie orzeczenia
o solidarnej odpowiedzialności skarżącego z P.U. P. P. Sp. z o.o. z siedzibą w P. jako członka zarządu tej spółki za
zaległość podatkową spółki w podatku dochodowym od osób prawnych za 2013 r. w kwocie 1 126 373 zł wraz
z odsetkami za zwłokę w kwocie 12 825,84 zł.
Sąd I instancji wskazał w uzasadnieniu wyroku, że spór w sprawie sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy
uzasadnione było zastosowanie wobec skarżącego instytucji solidarnej odpowiedzialności za zaległości
podatkowe spółki w podatku dochodowym od osób prawnych za 2013 r., w szczególności zaś do ustalenia,
czy w okresie kiedy upływał termin płatności zobowiązania skarżący pełnił obowiązki członka zarządu spółki,
gdyż skarżący tę okoliczność podważał, wskazując, że w czasie kiedy upływał termin płatności zobowiązania
nie pełnił funkcji członka zarządu spółki, bowiem Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników spółki z uchwałą
z 5.7.2013 r., powołujące go na prezesa zarządu spółki, nie odbyło się zgodnie z przepisami KSH, skoro sąd
rejestrowy odmówił wpisu dokonanej zmiany osobowej w zarządzie spółki, czyniąc to dopiero 8.12.2015 r.
Nie podzielając argumentacji skarżącego, sąd wskazał, że uchwałą Nr 3 z 5.7.2013 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie
Wspólników spółki odwołało ze stanowiska prezesa zarządu spółki B.G. i powołało na nie skarżącego. Uchwała ta -
wbrew twierdzeniu skarżącego - rodziła określone w niej skutki prawne, bowiem sam wpis do KRS osób
wchodzących w skład zarządu ma tylko i wyłącznie charakter deklaratoryjny, a więc postanowienie sądu
rejestrowego stwierdza jedynie fakt powołania danej osoby, które jest ważne już w momencie podjęcia uchwały
o powołaniu tej osoby do zarządu. Tak więc wpis lub jego brak, nie tworzy nowego stanu prawnego, decydujące
znaczenie ma bowiem uchwała o powołaniu. Zatem, wpisanie do KRS 8.12.2015 r. skarżącego, jako prezesa
zarządu spółki, jedynie potwierdziło stan rzeczy, który istniał już od 5.7. 2013 r., bowiem podjęta uchwała, a nie
deklaratoryjny wpis do KRS z 8.12.2015 r., jest istotna w kontekście odpowiedzialności skarżącego.
Z akt sprawy wynika, że zarządzeniem z 4.12.2013 r. sąd rejestrowy zarządził zwrot wniosku o zmianę wpisu.
W uzasadnieniu podał, że skarżący spełnia kryteria z art. 18 § 2 KSH, tj. został skazany prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo w nim określone. A ponieważ w chwili podejmowania zarządzenia (4.12.2013 r.) nie minęły jeszcze trzy
lata od zakończenia okresu odbywania kary, o której mowa w art. 18 § 3 KSH, nie może on do 10.12.2013 r.
piastować funkcji członka zarządu spółki. W zarządzeniu przywołano pogląd, że powołanie do zarządu spółki osoby
skazanej prawomocny wyrokiem za przestępstwa określone w art. 18 § 2 KSH, jest nieważne ex lege. Z tym
poglądem sąd orzekający w sprawie się nie zgodził się, stwierdzając, że ww. przepisy KSH mogą stanowić
podstawę domagania się stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia wspólników, podjętych z ich
naruszeniem. Nie oznacza to jednak, że osoby karane, które zostały powołane do organu spółki, nie pełnią
przewidzianej dla nich funkcji. Sąd podzielił w tej kwestii stanowisko wyrażone w uchwałach Sądu Najwyższego
z 20.12.2012 r. (III CZP 84/14) oraz z 18.12.2013 r. (III CZP 13/13), w których stwierdzono, że nawet w przypadku,
gdy uchwała zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia narusza przepisy prawa, lecz nie zostanie

zaskarżona na podstawie przepisów KSH i nie zostanie stwierdzona jej nieważność przez właściwy sąd, to będzie
ważna i w pełni skuteczna, wywołując skutki prawne. Wyrok sądu ma w tej sytuacji - jak stwierdził Sąd Najwyższy -
charakter konstytutywny. Tak więc w sprawie do wyeliminowania z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc, uchwały
zgromadzenie wspólników niezbędny był konstytutywny wyrok właściwego sądu, stwierdzający jej nieważność. Nie
ulega wątpliwości, że powództwo w tym zakresie nie zostało wytoczone. Tymczasem, bez wyroku unieważniającego
uchwałę, nie można przyjąć, że skarżący nie pełnił powierzonej mu w zarządzie spółki funkcji od 5.7.2013 r.
Z uzasadnienia NSA
Prawidłowo więc sąd I instancji podkreślił fakt, że wadliwość tej uchwały nie została stwierdzona we właściwym trybie
przepisów KSH, gdyż nie została ona zaskarżona przez żadnego ze wspólników, ani tym bardziej przez skarżącego,
który powołuje się głównie na jej wadliwość, gdyż jak twierdzi do powołania go do zarządu spółki nie doszło, bowiem
sąd rejestrowy zwrócił wniosek spółki o ujawnienie zmiany w zarządzie spółki, jako że skarżący, jako prezes zarządu
spółki, nie uczynił zadość wezwaniu sądu rejestrowego z 5.11.2013 r. Wskazać jednak należy, że powodem zwrotu
wniosku spółki dotyczącego dokonania zmiany składu osobowego zarządu, na podstawie uchwały z 5.7.2013 r., nie
była wadliwość tej uchwały. W uzasadnieniu zarządzenia z 4.12.2013 r. o zwrocie wniosku o zmianę wpisu sąd
rejestrowy podał, że skarżący spełnia kryteria z art. 18 § 2 KSH, tj. został skazany prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo w nim określone. A ponieważ w chwili podejmowania zarządzenia (4.12.2013 r.) nie minęły jeszcze trzy
lata od zakończenia okresu odbywania kary, o której mowa w art. 18 § 3 KSH, nie może on do 10.12.2013 r.
piastować funkcji członka zarządu spółki. W zarządzeniu przywołano pogląd, że powołanie do zarządu spółki
osoby skazanej prawomocny wyrokiem za przestępstwa określone w art. 18 § 2 KSH, jest nieważne ex lege.
Z tym poglądem nie zgodził się sąd I instancji i wyjaśnił, że przepisy art. 18 KSH mogą stanowić podstawę
domagania się stwierdzenia nieważności uchwał zgromadzenia wspólników, podjętych z ich naruszeniem, ale nie
oznacza to jednak, że osoby karane, które zostały powołane do organu spółki, nie pełnią przewidzianej dla nich
funkcji. Sąd podzielił w tej kwestii stanowisko wyrażone w uchwałach Sądu Najwyższego z 20.12.2012 r. (III CZP
84/14) oraz z 18.12.2013 r. (III CZP 13/13), w których stwierdzono, że nawet w przypadku, gdy uchwała
zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia narusza przepisy prawa, lecz nie zostanie zaskarżona na
podstawie przepisów KSH i nie zostanie stwierdzona jej nieważność przez właściwy sąd, to będzie ważna i w pełni
skuteczna wywołując skutki prawne. Wyrok sądu ma w tej sytuacji - jak stwierdził Sąd Najwyższy - charakter
konstytutywny. T ak więc w sprawie do wyeliminowania z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc uchwały
zgromadzenie wspólników niezbędny był konstytutywny wyrok właściwego sądu, stwierdzający jej
nieważność.
Należy zatem podzielić przywołana argumentację sądu I instancji i powtórzyć, że uchwała w sprawie powołania
członka zarządu spółki wywołuje skutki z chwilą podjęcia, a nie z chwilą zarejestrowania w Krajowym
Rejestrze Sądowym. Wpis ten ma jedynie charakter deklaratywny i nie decyduje o tym, czy dana osoba jest, czy nie
jest członkiem zarządu. Zatem, objęcie funkcji przez osobę powołaną do zarządu spółki nie zależy od okoliczności
wpisu do rejestru. Członkiem zarządu jest więc ten, kto został prawidłowo powołany do organu, natomiast
członkostwo w organie wygasa w następstwie okoliczności skutkujących ustaniem mandatu. Dlatego też
przyjąć należy, że zwrot wniosku o wpis do rejestru zmiany, czy też dokonanie wpisu, nie może rozstrzygać sporu co
do zasady, kto jest członkiem zarządu organu spółki, tym bardziej, że sąd rejestrowy nie jest uprawniony do
rozstrzygania w tej kwestii. Natomiast, gdy w związku z tym powstaje kwestia sporna, to konieczne staje się
zastosowanie innego trybu postępowania, tj. określonego w art. 189 KPC, i wytoczenie powództwa o ustalenie - na
podstawie art. 252 § 1 KSH - bowiem w przypadku podjęcia przez zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością uchwały niezgodnej z prawem, jej wzruszenie winno nastąpić w trybie powództwa o stwierdzenie
nieważności uchwały, wytoczonego przeciwko spółce. Jeżeli zaś uchwała narusza umowę spółki lub dobre obyczaje,
wówczas może podlegać wzruszeniu w prowadzonym przeciwko spółce postępowaniu o uchylenie uchwały, na
podstawie art. 249 § 1 KSH W tej sprawie żadne z tych postępowań nie zostało wszczęte, a skarżący nie twierdzi, że
podjął starania o uchylenie przedmiotowej uchwały.
Wydany wyrok może budzić wątpliwości. Osią sporu jest kwestia, czy członek zarządu objęty zakazem wynikającym
z art. 18 KSH staje się członkiem zarządu z chwilą powzięcia stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników
spółki, a także czy taka uchwała, podjęta wbrew ograniczeniom wynikającym z przywołanego przepisu art. 18 KSH,
jest ważna i wywołuje skutki prawne. NSA wskazał, że uchwała taka jest ważna aż do momentu wyeliminowana
jej z obrotu wskutek powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników i wydania stosownego
orzeczenia przez sąd. Jeśli zatem sąd nie stwierdził nieważności uchwały o wyborze członka zarządu, to wywołuje
ona skutki prawne, a co za tym idzie, osoba taka jest skutecznie powołana do zarządu i odpowiada za zobowiązania
podatkowe, o których mowa w przepisie art. 116 OrdPU. Wydaje się, że w takich sprawach istnieją przesłanki do
powołania się na przepis art. 252 § 4 KSH. W piśmiennictwie wskazuje się także, że uchwała wspólników sprzeczna
z ustawą jest nieważna z mocy prawa, zaś powołać się na jej nieważność może każdy w dowolnym czasie, bez
potrzeby wcześniejszego uzyskania prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego tę nieważność, także po
upływie terminów do zaskarżenia uchwały.
Wyrok NSA z 14.5.2019 r., II FSK 1832/17

Wydany wyrok NSA wykazał, że uchwała powołująca członka zarządu spółki, mimo naruszeń prawa, może być ważna do czasu stwierdzenia jej nieważności przez sąd. Brak podjęcia odpowiednich kroków prawnych może skutkować pełną odpowiedzialnością członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki.