Miejsce zawarcia umowy pożyczki dla rozliczeń PCC
Możliwe jest ustalenie, że pożyczka udzielona ustnie w rozmowie telefonicznej, udzielona jest w miejscu, w którym przebywa w trakcie tej rozmowy pożyczkodawca. Stan faktyczny przedstawia sytuację, w której umowa pożyczki została zawarta w USA, co stanowiło sporny punkt w sprawie dotyczącej opodatkowania pożyczki w Polsce. Sąd przyjął, że umowa została zawarta w USA, co skutkowało uchyleniem decyzji organu podatkowego. Istotnym elementem było miejsce zawarcia umowy oraz interpretacja przepisów Kodeksu cywilnego dotycząca momentu zawarcia umowy i jej lokalizacji.
Tematyka: umowa pożyczki, miejsce zawarcia umowy, spór podatkowy, rozmowa telefoniczna, Kodeks cywilny, opodatkowanie pożyczki, transgraniczna pożyczka
Możliwe jest ustalenie, że pożyczka udzielona ustnie w rozmowie telefonicznej, udzielona jest w miejscu, w którym przebywa w trakcie tej rozmowy pożyczkodawca. Stan faktyczny przedstawia sytuację, w której umowa pożyczki została zawarta w USA, co stanowiło sporny punkt w sprawie dotyczącej opodatkowania pożyczki w Polsce. Sąd przyjął, że umowa została zawarta w USA, co skutkowało uchyleniem decyzji organu podatkowego. Istotnym elementem było miejsce zawarcia umowy oraz interpretacja przepisów Kodeksu cywilnego dotycząca momentu zawarcia umowy i jej lokalizacji.
Możliwe jest ustalenie, że pożyczka udzielona ustnie w rozmowie telefonicznej, udzielona jest w miejscu, w którym przebywa w trakcie tej rozmowy pożyczkodawca. Stan faktyczny J.D., planujący duży wydatek, zwierzył się swojej siostrze w trakcie rozmowy telefonicznej, że potrzebuje pieniędzy, wobec czego siostra, zamieszkała i przebywająca w trakcie tej rozmowy w USA, zaoferowała mu pożyczkę, którą J.D. w tej samej rozmowie przyjął. Jakiś czas później siostra wraz z mężem przyjechali do Polski, przywożąc i przekazując J.D. kwotę pożyczki w USD. Dla potwierdzenia tej czynności strony sporządziły (w Polsce) umowę pożyczki na piśmie, podając - jako dzień jej zawarcia - dzień rozmowy telefonicznej. Organ podatkowy, dowiedziawszy się o powyższych faktach w ramach prowadzonego wobec J.D. postępowania w sprawie przychodów z nieujawnionych źródeł, wydał decyzję określającą zobowiązanie w podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) z tytułu pożyczki. J.D. zaskarżył tę decyzję do sądu, podnosząc m.in., że organ nie miał prawa wymierzyć tego podatku, gdyż umowa nie została zawarta w Polsce. Stan prawny Jedną z umów podlegających podatkowi PCC jest umowa pożyczki (art. 1 ust. 1 pkt b PodCzynnCywPrU). Pożyczka podlega opodatkowaniu, gdy dotyczy rzeczy (pieniędzy) znajdujących się w Polsce, a gdy znajdują się za granicą, to podatek występuje tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie dwa warunki: 1) pożyczkobiorca mieszka w Polsce; 2) umowa została zawarta w Polsce (art. 1 ust. 4 pkt 2 PodCzynnCywPrU). I ten drugi warunek okazał się sporny w opisywanej sprawie. Stanowisko WSA Sąd przyjął, że umowa pożyczki została zawarta w USA. W efekcie nie są spełnione warunki opodatkowania pożyczki w Polsce i decyzję należało uchylić. Sąd zaczął od stwierdzenia, że pieniądze, które były przedmiotem pożyczki znajdowały się na amerykańskim rachunku bankowym, a więc za granicą, wobec czego kluczowe znaczenie ma miejsce zawarcia pożyczki. Sąd przyjął, że umowa została zawarta w trakcie rozmowy telefonicznej, gdyż faktu tej rozmowy organ nie zakwestionował. O miejscu zawarcia umowy decydują przepisy Kodeksu cywilnego, a zgodnie z nimi umowa - co do zasady - może być zawarta - w dowolnej formie, także ustnej (art. 60 KC). W myśl art. 70 KC, który odegrał tu decydującą rolę, umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeśli chodzi o miejsce zawarcia, to umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane - w miejscu zamieszkania składającego ofertę w chwili zawarcia umowy. Z tych przepisów wynika, że miejsce zawarcia umowy nie zostało w żadnej mierze uzależnione przez ustawodawcę od sposobu komunikowania się stron przy jej zawarciu, czy też od formy jej zawarcia. Przesądzająca w tym względzie pozostaje bowiem przede wszystkim wola stron umowy, która została wyrażona przy jej zawarciu (stosownie do art. 65 KC). Sąd uznał, że fizyczne podpisanie umowy jest wtórne w stosunku do prowadzonych pomiędzy stronami rokowań telefonicznych. Miało więc jedynie charakter dowodowy. Nie możemy mieć pewności, czy w opisywanej sprawie do pożyczki faktycznie doszło, czy może był to wykręt służący uniknięciu surowego podatku z tytułu opodatkowania przychodów z nieujawnionych źródeł, bo na tym tle powstała cała historia. Dla meritum sprawy nie ma to znaczenia. Wyciągnijmy więc jedynie wnioski dotyczące opodatkowania pożyczki transgranicznej: 1. Jeżeli umowa nie jest sporządzona na piśmie, ale ustnie, a pożyczkodawca zlokalizowany jest za granicą, to możliwe jest - w świetle omawianego wyroku - przyjęcie, że pożyczka została zawarta za granicą, jeśli tak zakładają strony umowy. 2. Wydaje się, że powyższy wniosek jest aktualny także w wariantach pokrewnych, czyli gdy pożyczka zostanie zawarta w drodze wymiany maili lub gdy pożyczone pieniądze zostaną przekazane przelewem. Ten ostatni wniosek wynika z tego, że umowa pożyczki jest umową konsensualną, a nie realną, co oznacza, że zostaje dokonana już z chwilą złożenia oświadczeń woli, a nie dopiero z chwilą wykonania świadczeń. Wyrok WSA w Krakowie z 1.8.2019 r., I SA/Kr 567/19
Sąd uznał, że fizyczne podpisanie umowy jest wtórne w stosunku do rokowań telefonicznych prowadzonych pomiędzy stronami. W efekcie, decyzja organu podatkowego została uchylona, gdyż umowa pożyczki została zawarta w USA, a nie w Polsce. Wnioski dotyczące opodatkowania pożyczki transgranicznej wskazują na konieczność uwzględnienia woli stron oraz miejsca zawarcia umowy, niezależnie od formy jej sporządzenia.