Przekroczenie terminu do zgłoszenia spadku

Tematyka: spadek, zgłoszenie spadku, termin, podatek, postanowienie sądu, nabycie spadku, zwolnienie, skarga, WSA Szczecinie, orzeczenie, prawo, termin zgłoszenia, uchybienie terminowi

Osoba, która złożyła do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, nie może później usprawiedliwiać
niedotrzymania 6-miesięcznego terminu do zgłoszenia spadku w celu zwolnienia go z podatku niewiedzą
o dacie uprawomocnienia się postanowienia sądu.
Stan faktyczny
R.J. nabył spadek po żonie na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego w 2013 r, a otwartego
i ogłoszonego w dniu 15.3.2016 r. R.J. złożył do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd wydał
postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez J.R., który jednak nie był obecny na ogłoszeniu tego
postanowienia. Postanowienie uprawomocniło się 6.4.2016 r.
W dniu 22.12.2016 r. R.J. złożył zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3
tytułem dziedziczenia po zmarłej małżonce. Osobnym pismem z 10.1.2017 r. wystąpił do organu podatkowego
o odstąpienie od ustalenia podatku z tytułu nabycia spadku po zmarłej żonie. W uzasadnieniu wskazał m.in., że nie
miał wiedzy o nabyciu spadku, gdyż nie był obecny na ogłoszeniu postanowienia sądu, natomiast po zwróceniu się
do sądu z wnioskiem o przesłanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd przesłał je dopiero w dniu
7.10.2016 r.
Organ stwierdził, że R.J. nie dotrzymał terminu, od którego zależy zwolnienie z podatku spadku po osobie najbliższej,
wobec czego wydał decyzję wymierzającą podatek od spadku. R.J. zaskarżył tę decyzję do sądu.
Stan prawny
Spadek otrzymany od osoby najbliższej korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn pod warunkiem
zgłoszenia nabycia w terminie 6 miesięcy, liczonego - w okolicznościach niniejszej sprawy - od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku (art. 4a ust. 1 pkt 1 PodSpDarU).
Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu po upływie tego 6-miesięcznego terminu, to nadal można zwolnienie
zastosować, ale pod dwoma warunkami, które muszą spełnić się łącznie: 1) nabywca zgłosi nabycie nie później niż
w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu; 2) nabywca uprawdopodobni fakt późniejszego
powzięcia wiadomości o nabyciu (art. 4a ust. 2 PodSpDarU).
Stanowisko WSA w Szczecinie
Sąd oddalił skargę R.J. Sąd uznał, że okoliczność, iż wniosek o stwierdzenie nabycia spadku złożył sam R.J.
przesądza niezbicie o tym, że posiadał wiedzę o spadku i o jego nabyciu. Fakt, że R.J. nie wziął udziału
w posiedzeniu sądu, na którym ogłoszono postanowienia, nie ma więc żadnego znaczenia.
Sąd wskazał, że art. 4a ust. 2 PodSpDarU, na którym R.J. oparł swoja skargę, dotyczy sytuacji, kiedy osobie co
prawda przysługują prawa do spadku, ale nie wie o tym fakcie, w ogóle nie posiada wiedzy o toczącym się
postępowaniu spadkowym i istnieniu postanowienia stwierdzającego nabycie przez nią spadku, a dowiaduje się
o tym potem. Sąd wyjaśnił, że w przepisie tym chodzi o przypadki o charakterze szczególnym, w których
z okoliczności konkretnego nabycia (spadku albo darowizny) wynika, że nabywca mógł się dowiedzieć o tym
nabyciu dopiero później. A przecież osoba wszczynająca postępowanie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku
o tym spadku wie.
Przywoływane przez R.J. dodatkowe okoliczności: trudna sytuacja finansowa, orzeczony znaczny stopień
niepełnosprawności, zaburzenia psychiatryczne, zaburzenia pamięci i orientacji, nie mają wpływu na rozstrzygnięcie
sprawy. Mogą one stanowić jedynie podstawę do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie lub rozłożenie na raty
zobowiązania podatkowego określonego w prawidłowej decyzji.
R.J. przeoczył termin do skorzystania ze zwolnienia. Nie on jeden. Osoby znajdujące się w jego sytuacji, czyli
spadkobiercy, jak i obdarowani, powinni wiedzieć, że sądy rygorystycznie podchodzą do przypadków uchybienia 6-
miesięcznemu terminowi. Omawiany wyrok wpisuje się więc w zastaną linię orzeczniczą.
W efekcie wyszło na to, że sąd - w świetle przepisów - nie znalazł usprawiedliwienia dla zagapienia się osoby
starszej już i schorowanej. Jednak krytyka orzeczenia, które jest bezdyskusyjnie zgodne z literą prawa, byłaby
ryzykowna. Dura lex sed lex.
Można dodać, że to formalistyczne podejście może wynikać po części stąd, że ustawodawca wyznaczył do
zgłoszenia termin długi, bo półroczny Ciekawostką historyczną jest to, że w pierwotnym brzmieniu omawianego

zwolnienia, czyli w 2007 r., podatnicy mieli tylko miesiąc na dokonanie zgłoszenia, a wtedy sądy brały ich stronę, co
skończyło się właśnie wydłużeniem tego terminu.
Wyrok WSA w Szczecinie z 1.8.2019 r., I SA/Sz 350/19

Dura lex sed lex. Sąd - w świetle przepisów - nie znalazł usprawiedliwienia dla zagapienia się osoby starszej już i schorowanej. Jednak krytyka orzeczenia, które jest bezdyskusyjnie zgodne z literą prawa, byłaby ryzykowna.