Przesłanki stosowania 20% sankcyjnej stawki PCC od pożyczki

Jeżeli podatnik otrzymał pożyczkę od najbliższej rodziny i zdecydował się zadeklarować ją po fakcie, to mimo opłacenia PCC według zwykłej stawki, może być zmuszony do uiszczenia sankcyjnej 20% stawki PCC. Sprawa ta została omówiona na przykładzie postępowania podatkowego dotyczącego nieujawnionych źródeł przychodów. Sąd WSA w Łodzi uznał, że zastosowanie wyższej stawki było słuszne, a skarga została odrzucona.

Tematyka: PCC, pożyczka, sankcyjna stawka, nieujawnione źródła przychodów, postępowanie podatkowe, Sąd WSA, darowizna, podatek od spadków i darowizn

Jeżeli po rozpoczęciu czynności sprawdzających czy podatnik ma pokrycie na poczynione jakiś czas temu
wydatki, podatnik złoży deklarację, w której wykaże dawno otrzymaną pożyczkę i opłaci od niej PCC według
zwykłej stawki (0,5%), to i tak nie uniknie konieczności zapłacenia PCC według sankcyjnej 20% stawki.
Stan faktyczny
W 2018 r. urząd skarbowy przeprowadzał wobec podatnika czynności sprawdzające w zakresie ustalenia źródła
pokrycia znacznych wydatków poczynionych w 2013 r. W odpowiedzi na wezwanie organu pełnomocnik podatnika
poinformował, że wydatki te pokryte zostały z pożyczki udzielonej podatnikowi przez matkę. Środki te przekazane
zostały w gotówce. Podatnik nie posiadał wiedzy o obowiązku deklarowania i zapłaty podatku w sytuacji, gdy
pożyczającym jest najbliższy członek rodziny. Do pisma złożonego w imieniu podatnika pełnomocnik dołączył kopię
złożonej kilka dni wcześniej deklaracji PCC-3 oraz potwierdzenie przelewu kwoty 9753 zł stanowiącej 2% podatek od
czynności cywilnoprawnych (PCC) należny od tej pożyczki. Załączono też pismo zawierające tzw. czynny żal, czyli
przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego w postaci niezgłoszenia pożyczki do opodatkowania.
Organ podatkowy wszczął postępowanie podatkowe dotyczące PPC od tej pożyczki i wymierzył podatek według
stawki 20%. Podatnik zaskarżył tę decyzję do sądu.
Stan prawny
Zwykła stawka PCC od pożyczki wynosi 0,5% (w 2018 r. - 2%) kwoty pożyczki (art. 7 ust. 1 pkt 4 PodCzynnCywPrU).
Jeżeli jednak w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania
podatkowego podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tych czynności nie
został wcześniej (we właściwym czasie) zapłacony, to sankcyjna stawka podatku wynosi 20% (art. 7 ust. 5 pkt 1
PodCzynnCywPrU i ten właśnie przepis został zastosowany przez organ podatkowy).
Stanowisko WSA w Łodzi
Sąd stwierdził, że zastosowanie 20% stawki było uzasadnione, wobec czego oddalił skargę. W uzasadnieniu sąd
wskazał, że gdyby przyjąć tok rozumowania, zgodnie z którym złożenie stosownej deklaracji oraz zapłata podatku
mogą mieć miejsce również w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej czy też postępowania
podatkowego, byleby tylko nastąpiło to przed powołaniem się na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej przed
organami podatkowymi, to mielibyśmy do czynienia z nieuprawnioną możliwością legalizowania nieujawnionych
źródeł przychodów. W ten sposób żadna czynność kontrolna nie mogłaby skutecznie wykazać, że podatnik posiadał
nielegalne źródła przychodu, skoro również po wszczęciu przez organ procedur w sprawie przychodów
z nieujawnionych źródeł istniałaby możliwość złożenia deklaracji PCC oraz zapłaty tego podatku bez narażania się
na sankcje, jakie przewiduje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku dochodów
z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. Sankcją tą jest podatek
w wysokości 75% tego dochodu.
Sąd uznał, że „powołanie się”, o którym mowa wart. 7 ust. 5 pkt 1 PodCzynnCywPrU, nie musi następować
w postępowaniu w sprawie PCC. W świetle tego przepisu nie jest wykluczone stosowanie stawki 20% także
w razie wyjawienia przez podatnika faktu dokonania czynności cywilnoprawnej w ramach procedur
dotyczących innych podatków.
Sąd dodał, że w zakresie czynności sprawdzających nie jest przez prawo wymagane wydanie żadnego aktu
wszczynającego te czynności, a więc czynności sprawdzające rozpoczynają się po prostu od pierwszej czynności
sprawdzającej. Jeśli więc podatnik otrzymał pismo wzywające do złożenia wyjaśnień, to czynności sprawdzające były
już w toku.
Czy się to podoba, czy nie, należy przyjąć do wiadomości, że w sekwencji zdarzeń, w której kolejno:
1) wobec podatnika przeprowadzana jest czynność sprawdzająca dotycząca ustalenia przychodów, które stanowiłyby
pokrycie wydatku poczynionego przez podatnika;
2) podatnik z własnej inicjatywy składa spóźnioną deklarację PCC, płaci podatek według zwykłej stawki, twierdząc, że
środki na poczynione wydatki uzyskał z tej pożyczki,
podatnik nie uniknie sankcyjnej 20% stawki PCC. Stanowisko sądów jest w tym zakresie jednolite. Oczywiście,
powyższe zachowanie może spowodować, że nie zostanie wymierzony sankcyjny 75% podatek dochodowy od
przychodów z nieujawnionych źródeł.

Dodajmy, że tak samo sprawy się mają, gdy podatnik powoła się - w powyższych okolicznościach - nie na pożyczkę,
ale na darowiznę. Również wtedy spotka go 20% sankcyjny podatek, tyle że będzie to podatek od spadków
i darowizn, wymierzony na podstawie art. 15 ust. 4 PodSpDarU.
Wyrok WSA w Łodzi z 5.9.2019 r., I SA/Łd 363/19

Sąd WSA w Łodzi potwierdził, że podatnik złożenie deklaracji i opłacenie podatku po fakcie nie zwalnia go od sankcyjnej stawki 20% PCC. Decyzja ta ma na celu zapobieżenie legalizacji nieujawnionych źródeł przychodów. Analogiczne zasady obowiązują także w przypadku darowizn, gdzie również może być wymierzony sankcyjny podatek od spadków i darowizn.