Dokonanie zwrotu VAT a sądowa kontrola prawidłowości przedłużenia terminu zwrotu

W publikacji omawiana jest sytuacja, w której organ podatkowy przedłużył termin zwrotu VAT spółce, a następnie dokonał zwrotu zgodnie z wnioskiem podatnika. Spółka zaskarżyła decyzję o umorzeniu postępowania sądowego, co doprowadziło do analizy przez sąd kwestii związanych z prawidłowością przedłużenia terminu zwrotu VAT. Sąd stwierdził, że zwrot VAT nie dezaktualizuje kontroli sądowej przedłużenia terminu, a organy podatkowe nie powinny działać poza kontrolą sądową.

Tematyka: zwrot VAT, termin zwrotu, kontrola sądowa, organ podatkowy, sąd administracyjny, prawidłowość działania, postępowanie sądowe, odsetki od zwrotu VAT

W sytuacji, w której organ podatkowy przedłużył termin zwrotu VAT, a podatnik przedłużenie to zaskarżył,
późniejsze dokonanie zwrotu VAT przez organ zgodnie z wnioskiem podatnika nie dezaktualizuje sądowej
kontroli prawidłowości przedłużenia terminu zwrotu VAT.
Stan faktyczny
Spółka jawna złożyła deklarację VAT-7 za styczeń 2018 r., w której wykazała nadwyżkę podatku naliczonego nad
należnym, wybierając jej zwrot na rachunek bankowy spółki w terminie 60 dni. Nadwyżka wynikła stąd, że
zdecydowaną większość obrotu spółki stanowiły wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów i eksport towarów, objęte
zerową stawką VAT.
Wobec konieczności weryfikacji autentyczności transakcji zagranicznych, w szczególności poprzez wnioski
o informację kierowane do zagranicznych organów podatkowych, naczelnik urzędu skarbowego kolejnymi pięcioma
postanowieniami przedłużał termin zwrotu VAT do:
- 10.8.2018 r.
- 10.10.2018 r.
- 10.12.2018 r.
- 10.2.2019 r.
- 10.4.2019 r.
W uzasadnieniu ostatniego z tych postanowień organ wskazał, że „dalsze przedłużenie terminu zwrotu podatku jest
konieczne z uwagi na trwające postępowanie kontrolne wobec spółki oraz fakt, że kontrahentami spółki byli odbiorcy
z krajów UE, wobec czego weryfikacja dokonanych transakcji może nastąpić tylko po uzyskaniu informacji od
administracji podatkowej innych krajów”.
W dniu 1.2.2019 r. spółka złożyła zażalenie na to postanowienie, po czym 1.4.2019 r. organ dokonał zwrotu VAT na
rachunek spółki. W tym stanie rzeczy organ podatkowy II instancji umorzył postępowanie odwoławcze, uznając -
wobec dokonanego zwrotu VAT - że dalsze postępowanie stało się bezprzedmiotowe.
Spółka zaskarżyła to umorzenie postępowania do sądu.
Stan prawny
Zgodnie z art. 87 ust. 2 VATU zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym (dalej: zwrot VAT) następuje, co
do zasady, w terminie 60 dni od dnia złożenia deklaracji przez podatnika. Jeżeli jednak zasadność zwrotu wymaga
dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin.
Zgodnie z art. 208 § 1 OrdPU „gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe,
w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu
postępowania”.
Stanowisko WSA w Poznaniu
Sąd uznał skargę spółki za zasadną. Stwierdził na wstępie, że w dotychczasowym orzecznictwie można
zauważyć rozbieżność w kwestii, czy dokonanie przez organ podatkowy zwrotu VAT na rachunek podatnika
dezaktualizuje postępowanie sądowe w sprawie kontroli prawidłowości postanowienia w sprawie
przedłużenia VAT. Sąd opowiedział się za kierunkiem korzystnym dla podatników: zwrot VAT nie może powodować,
że wcześniejsze przedłużenie terminu zwrotu VAT pozostałyby poza kontrolą sądową. Oznaczałoby to nic innego jak
przyznanie organom podatkowym możliwości działania poza rzeczywistą kontrolą sądową.
W rozwinięciu argumentacji sąd podał, że rozstrzygnięcie organu odwoławczego ze swej istoty musi mieć charakter
następczy. Zatem może mieć walor aprobujący albo kasujący zaskarżone postanowienie. Ta ocena dokonywana jest
na moment wydania zaskarżonego aktu. Dlatego nie można twierdzić, że zachodzi bezprzedmiotowość
postępowania. Przedmiotem rozstrzygania jest bowiem prawidłowość przedłużenia terminu zwrotu VAT, czyli
zaistnienie przesłanek do jego przedłużenia w momencie wydania zaskarżonego postanowienia, nie zaś zasadność

zwrotu podatku czy sam zwrot. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie, aby organ pierwszej instancji zwrócił VAT przed
upływem terminu, do którego ten zwrot przedłuży.
Końcowo sąd dodał, że procedura nie może stwarzać fikcji ochrony praw podatnika (tutaj prawa własności), nie może
też dawać pola do działania organom podatkowym z pominięciem kontroli sądowej. Dopóki kwestia zasadności
zwrotu VAT nie zostanie prawomocnie przesądzona przez sądy administracyjne,f podatnik ma prawo oczekiwać, że
prawidłowość działania organów podatkowych zostanie również przez ten sąd oceniona.
Omawiany wyrok zasługuje na pełną aprobatę. Jest ważny, bo spraw tego typu jest przecież dużo. Podatnik czeka na
zwrot VAT przez rok, kolejne postanowienia przedłużające termin zwrotu są sztampowe i lakoniczne (zob. wyżej) -
byle formalności stało się zadość. A jak podatnik zacznie na serio domagać się przysługujących mu pieniędzy, to się
mu je zwróci, licząc na to, że wszelkie pretensje pod adresem fiskusa zostaną w ten sposób zniesione, niezależnie
od tego, ile razy i na jak długo organ przedłużałby w sumie termin zwrotu. Jeśliby taka praktyka nie podlegała kontroli
sądu, to można nawet wyobrazić sobie efekty przypominające sceny z prozy Franza Kafki. Dlatego należy liczyć na
to, że wspomniana rozbieżność w orzecznictwie sądów zostanie przesądzona na korzyść podatników, a więc zgodnie
z omawianym orzeczeniem.
Nie chodzi tu zresztą wyłącznie o imponderabilia, ale także o odsetki od spóźnionego zwrotu VAT, które będą się
należały podatnikowi wobec uchylenia postanowienia przedłużającego termin zwrotu VAT, czyli wobec zwrotu VAT
po terminie.
Wyrok WSA w Poznaniu z 18.9.2019 r., I SA/Po 448/19

Wyrok sądu w Poznaniu potwierdził, że zwrot VAT nie wyklucza kontroli sądowej przedłużenia terminu zwrotu. Sąd podkreślił konieczność oceny prawidłowości działania organów podatkowych przez sądy administracyjne, nawet jeśli zwrot został dokonany. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla podatników oczekujących na zwrot VAT i może wpłynąć na uregulowanie kwestii odsetek za spóźniony zwrot.