Zadośćuczynienie wynikające z ugody pozasądowej jest przychodem podlegającym opodatkowaniu

Zadośćuczynienie, podobnie jak odszkodowanie, nie korzysta ze zwolnienia podatkowego, jeżeli jego wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw. Artykuł analizuje, czy zadośćuczynienie wynikające z ugody pozasądowej może być uznane za przychód podlegający opodatkowaniu zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tematyka: zadośćuczynienie, ugoda pozasądowa, podatek dochodowy, odszkodowanie, zwolnienie podatkowe

Zadośćuczynienie, podobnie jak odszkodowanie, nie korzysta ze zwolnienia podatkowego, o którym mowa
w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j.: Dz.U. z 2019 r.
poz. 1387 ze zm.; dalej jako: PDOFizU), jeżeli jego wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost
z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw a z ugody –
wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Stan faktyczny
W 2013 r. Inwestor - Firma E. podpisała z właścicielami lokali mieszkalnych w budynku sąsiadującym z terenem
budowy umowę o dobrosąsiedzkiej współpracy, w ramach której właściciele mieszkań zobowiązali się, że nie będą
utrudniać i opóźniać budowy inwestycji, wnosić odwołań, roszczeń lub skarg z tytułu uciążliwości codziennego życia
w trakcie realizacji inwestycji i po jej zakończeniu, zaś Inwestor w ramach zadośćuczynienia za uciążliwości związane
z budową miał wypłacić każdemu z właścicieli po 95 tys. zł w dwóch transzach. Do wypłat doszło w 2013 r. i 2014 r.,
jednak nie wystawiono wówczas informacji PIT. W 2016 r. właściciele oraz Urząd Skarbowy otrzymali pismo,
z którego wynikało, że otrzymują PIT-8C za 2013 r. i 2014 r. - zgodnie z umową o dobrosąsiedzkiej współpracy,
w którym w poz. 24 wpisano „BENEFITY” jako przychody z innych źródeł, od których płaci się podatek dochodowy.
Jedna ze stron umowy - R.N. zwróciła się o udzielenie interpretacji: Czy otrzymane zadośćuczynienie jest
zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych?
Organ podatkowy uznał, że otrzymana przez Wnioskodawczynię na mocy zawartej umowy kwota stanowi
przysporzenie mieszczące się w kategorii przychodu ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 9 PDOFizU.
Jednocześnie organ wyjaśnił, że zwolnienie wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU ma zastosowanie wyłącznie
do odszkodowań i zadośćuczynień, świadczeń mających charakter odszkodowawczy, których wysokość lub zasady
ustalania zostały określone wprost w przepisach odrębnych ustaw lub przepisach wykonawczych. Jak stwierdzono,
zadośćuczynieniem lub odszkodowaniem wypłacanym na podstawie przepisów prawa jest natomiast takie
świadczenie, które ma swoje źródło w przepisie prawa, niezależnie od tego, że bezpośrednim tytułem wypłaty
zadośćuczynienia lub odszkodowania jest umowa, wyrok sądu czy decyzja innego organu. Organ podkreślił, że
Wnioskodawczyni otrzymała świadczenie, którego wysokość nie została ustalona w oparciu o odrębne przepisy, ale
wynikała z zawartej przez strony umowy określającej również warunki i zasady jego wypłaty i w rezultacie uznał, że
nie korzysta ona ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU.
Stanowiska WSA i NSA
Po bezskutecznym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa R.N. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Bydgoszczy, który uznał ją za bezzasadną. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu wyroku,
z literalnego brzmienia art. 21 ust.1 pkt 3 PDOFizU wynika, że zasady, lub wysokość świadczenia powinny wynikać
wprost z przepisów ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że przepisy
prawa powinny w sposób jednoznaczny określać bądź wysokość odszkodowania, bądź zasady, których
zastosowanie pozwoli w sposób jednoznaczny określić wysokość odszkodowania. W razie uznania, że podstawowe
elementy odszkodowania mogą być kształtowane wolą stron umowy cywilnoprawnej, należałoby stwierdzić, że
ustawodawca zawarł w art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU normę blankietową, pozwalającą podatnikowi niemalże dowolnie
kształtować zakres zwolnienia w tym przepisie ustanowionego. Taki wniosek jest niedopuszczalny w świetle art. 217
Konstytucji RP oraz przy uwzględnieniu zasady ścisłej interpretacji przepisów dotyczących ulg i zwolnień
podatkowych (zob. wyrok NSA z 29.2.2008 r., II FSK 47/07, wymienione w tekście orzeczenia dostępne na:
orzeczenia.nsa.gov.pl).
Naczelny Sąd Administracyjny o ddalił skargę kasacyjną. Istotą zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit.
PDOFizU jest to, że dotyczy ono świadczenia związanego z naprawieniem szkody, którego wysokość lub zasady
ustalania zostały określone wprost w przepisach odrębnych ustaw lub przepisach wykonawczych (zob. wyrok NSA
z 21.2.2017 r., II FSK 50/15). Sąd wskazał, że zgodnie z art. 917 KC przez ugodę strony czynią sobie wzajemne
ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu aby uchylić niepewność co
do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub
mogący powstać. Zdaniem Sądu, przepis ten jest regulacją ogólną i nie można przyjąć, że regulacja ta spełniają
wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU wymóg określenia wprost wysokości lub zasad ustalania odszkodowania.
Zasady i wysokość odszkodowania wynikają z ugody zawartej przez podatniczkę z inwestorem.
Wyrok NSA z 7.3.2018 r., II FSK 573/16

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że zadośćuczynienie nie jest zwolnione od podatku dochodowego, gdyż jego wysokość nie wynika wprost z przepisów. Przywołane orzeczenia podkreślają konieczność precyzyjnego określenia zasad i wysokości odszkodowania w przepisach prawnych.