Wznowienie postępowania podatkowego – do 16.1.2020 r.
Wyrok TSUE z 16.10.2019 r. w sprawie C-189/18 Glencore rozbudził apetyty wielu podatników na wznowienie postępowań podatkowych, w ramach których wydano względem nich niekorzystne decyzje ostateczne. Sprawa dotyczyła procederu wyłudzeń VAT przez węgierską spółkę Glencore, co skutkowało brakiem prawa do odliczenia VAT i zaległościami podatkowymi. TSUE potwierdził, że organy podatkowe mogą wykorzystywać materiał dowodowy z innych postępowań, jednakże podatnik powinien być poinformowany i mieć dostęp do zebranych dowodów.
Tematyka: TSUE, wyrok, C-189/18, Glencore, wznowienie postępowania, podatnicy, VAT, organy podatkowe, dowody, materiał dowodowy, postępowania podatkowe, wznowienie, decyzja ostateczna, postępowania karuzelowe, prawo podatkowe
Wyrok TSUE z 16.10.2019 r. w sprawie C-189/18 Glencore rozbudził apetyty wielu podatników na wznowienie postępowań podatkowych, w ramach których wydano względem nich niekorzystne decyzje ostateczne. Sprawa dotyczyła procederu wyłudzeń VAT przez węgierską spółkę Glencore, co skutkowało brakiem prawa do odliczenia VAT i zaległościami podatkowymi. TSUE potwierdził, że organy podatkowe mogą wykorzystywać materiał dowodowy z innych postępowań, jednakże podatnik powinien być poinformowany i mieć dostęp do zebranych dowodów.
Wyrok TSUE z 16.10.2019 r. w sprawie C-189/18 Glencore rozbudził apetyty wielu podatników na wznowienie postępowań podatkowych, w ramach których wydano względem nich niekorzystne decyzje ostateczne. Na podjęcie stosownych kroków zostało jednak bardzo niewiele czasu. Węgierska spółka Glencore została uwikłana w proceder wyłudzeń VAT, dokonując zakupów od nieuczciwych kontrahentów i odliczając VAT z otrzymywanych faktur. Zdaniem węgierskich organów podatkowych, spółka nie dochowała należytej staranności w kontaktach handlowych z kontrahentami, tj. powinna była wiedzieć, że uczestniczy w przestępczym procederze. Efektem brak prawa do odliczenia VAT, zaległość podatkowa i wszelkie inne negatywne konsekwencje takiego stanu rzeczy. Rzecz jednak w tym, że ww. wnioski organ wywodził w dużej mierze z dokumentacji i materiału dowodowego zgromadzonego w ramach odrębnych postępowań (w tym karnych) toczących się w stosunku do kontrahentów Spółki. W postępowaniach tych Spółka nie uczestniczyła, nie była stroną. Tego typu postawa organu podatkowego względem zgromadzonego materiału dowodowego nie jest niczym nagannym ani tym bardziej niezgodnym z przepisami unijnymi (co zresztą TSUE potwierdził poraz kolejny). Problem w tym, że w omawianej sprawie Spółka nie została odpowiednio poinformowana o owym materiale dowodowym, nie miała też dostępu do zebranych w odrębnych postępowaniach dokumentów. A to już zdaniem TSUE narusza prawa podatnika, w tym prawo do rzetelnego postępowania i weryfikacji czy dowody zostały zebrane zgodnie z prawem. Sama tematyka omawianej sprawy węgierskiej jest dobrze znana również w naszej polskiej praktyce podatkowej. Kontrolując rozliczenia VAT, organy podatkowe często skupiają się na zagadnieniach związanych z pustymi fakturami czy brakiem zachowywania należytej staranności przez podatników (jakkolwiek bywają to działania na wyrost). Co jednak gorsza, polscy podatnicy znają także z autopsji postawę procesową organów podatkowych, kwestionowaną przez TSUE w omawianym wyroku. Często bowiem tzw. postępowania karuzelowe i inne postępowania dotyczące kwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego lub stawki 0% VAT przy WDT (a w sprawach karuzelowych często obydwie te kwestie łącznie) opierają się właśnie o dowody zgromadzone w toku innych postępowań, jednakże dowody te nie są włączane do postępowania w danej sprawie (zob. np. wyrok NSA z 4.10.2018 r., I FSK 2131/16 wydany w sprawie, w której organ odmówił uzupełnienia materiału dowodowego poprzez dołączenie dowodów zgromadzonych w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę Okręgową – co świadczy o prowadzeniu postępowania w sposób podważający zaufanie do organów podatkowych i niedążeniu do wszechstronnego ustalenia stanu faktycznego sprawy). Wznowienie postępowania Możliwość podważenia ostatecznej decyzji organu podatkowego jest w polskim systemie prawa zjawiskiem wyjątkowym i wymagającym zaistnienia wyjątkowych okoliczności. Stanowi bowiem wyłom od fundamentalnych zasad systemu (takich jak dwuinstancyjność postępowania czy trwałość decyzji ostatecznej). Instytucja wznowienia postępowania ma na celu stworzenie prawnej możliwości ponownego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i podjęcia rozstrzygnięcia sprawy zakończonej ostateczną decyzją, jeżeli postępowanie przed organami było dotknięte wadami procesowymi (zob. WSA w Gdańsku w wyroku z 17.9.2019 r., I SA/Gd 1269/19). Jedna z takich okoliczności wskazana została w art. 240 § 1 pkt 11 ustawy z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900 ze zm.; dalej jako: OrdPU). Zgodnie z tym przepisem, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji. Zgodnie z praktyką podatkową, wpływ orzeczenia TSUE na decyzję podatkową zachodzi wówczas, gdy orzeczenie to oddziałuje na wydaną decyzję w sposób na tyle istotny, że wymusza odmienne rozstrzygnięcie sprawy podatkowej od przyjętego w decyzji ostatecznej. Przykładowo, cytując wyrok NSA z 8.11.2019 r. (I FSK 943/17) „chodzi zatem o taką sytuację, w której decyzja ostateczna została wydana z zastosowaniem przepisów prawa krajowego, będących implementacją do porządku krajowego norm unijnych lub bezpośrednio norm prawa unijnego, przy ich wykładni, której wadliwość wykazał TSUE w orzeczeniu wydanym już po dniu, w którym decyzja stała się ostateczna. Wadliwość ta ma być przy tym tego rodzaju, że uwzględnienie wykładni przedstawionej przez TSUE wymusiłoby wydanie odmiennego rozstrzygnięcia”. Rzecz jasna podstawą wznowienia nie musi być wyrok TSUE wydany w „polskiej sprawie”, choć w takich wypadkach wpływ na wydaną decyzję będzie pewnie opierał się o ogólne uniwersalne zasady podatkowe. Poza przesłankami natury merytorycznej, wznowienie postępowania z opisywanego powodu obwarowane jest także wymogami formalnymi. Stosowne żądanie może wnieść wyłącznie strona postępowania, w dodatku w ściśle określonym terminie miesiąca od momentu publikacji sentencji orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (w sprawie Glencore, publikacja miała miejsce 16.12.2019 r.). Nie jest więc łatwo wznowić postępowanie na opisywanej podstawie. Nie można powoływać się na ów przepis „w nieskończoność”. Nie każdy nowy wyrok TSUE ma też zazwyczaj wpływ na treść wydanej decyzji. Organ podatkowy może także rzecz jasna odmówić wznowienia postępowania (art. 243 § 3 OrdPU). Wyrok TSUE w sprawie C-189/18 Glencore budzi jednak pewne nadzieje podatników w tym zakresie. Z uwagi na przedmiot rozstrzygnięcia, posłuży pewnie przede wszystkim jako podstawa do wznowienia postępowań związanych z szeroko pojmowanymi wyłudzeniami VAT. Ale nie tylko – płynące z niego wnioski co do dostępu do zgromadzonych dowodów mogą mieć zastosowanie uniwersalne. Organy podatkowe czeka więc dużo pracy. Wznawiane postępowania będą wyzwaniem dla podatników i ich pełnomocników, opierać się będą w dużej mierze o analizę nieznanych do tej pory w postępowaniu dowodów. Chyba, że organy będą masowo odmawiać wznawiania postępowań – takie decyzje jednak także podlegają zaskarżeniu. Termin złożenia wniosków upływa 16.1.2020 r. Wyrok TSUE z 16.10.2019 r. w sprawie C-189/18
Wyrok TSUE w sprawie C-189/18 Glencore budzi nadzieje podatników na wznowienie postępowań podatkowych dotkniętych wadami procesowymi. Możliwość wznowienia postępowania jest jednak obwarowana wymogami formalnymi, a decyzja organu podatkowego o wznowieniu może być zaskarżona. Termin złożenia wniosków o wznowienie upływa 16.1.2020 r.