Kasy fiskalne – zmiany od 1.1.2020 r.

Uszczelnienie systemu VAT objęło także transakcje konsumenckie, które muszą być ewidencjonowane przy użyciu kas fiskalnych. Od 2020 r. obowiązują nowe regulacje mające na celu walkę z luki VAT. Ministerstwo Finansów wprowadziło Centralne Repozytorium Kas, które ma usprawnić kontrolę transakcji. Wymiana kas fiskalnych dotyczy różnych grup podatników, zaczynając od przedsiębiorców świadczących usługi związane z pojazdami silnikowymi i paliwami. Nowe przepisy dotyczą także wystawiania faktur VAT na podstawie paragonów fiskalnych i mają na celu zapobieganie nieuczciwym praktykom podatkowym.

Tematyka: Kasy fiskalne, zmiany 2020, VAT, luka VAT, Centralne Repozytorium Kas, wymiana kas, numer VAT na paragonie, faktura VAT, podatek od wartości dodanej, uszczelnienie systemu podatkowego

Uszczelnienie systemu VAT nie omija także transakcji dokonywanych na rzecz konsumentów. Są to
czynności co do zasady ewidencjonowane przy pomocy kas fiskalnych. Wraz z początkiem 2020 r. weszły
w życie dwie ważne regulacje w tym zakresie.
Wyłudzenia VAT to nie tylko karuzele podatkowe i inne wyrafinowane schematy, za którymi stoją często
zorganizowane grupy przestępcze. Tzw. luka VAT oraz inne negatywne zjawiska gospodarcze wiążą się także ze
sprzedażą na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Przykłady tego typu sytuacji
można mnożyć:
• brak ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej – najprostsze rozwiązanie, egzemplifikacją którego są znane
w przestrzeni publicznej „prowokacje” urzędnicze (np. głośna medialnie sprawa usługi wymiany żarówki
w samochodzie po godzinach pracy warsztatu);
• „iluzja” ewidencjonowania na kasie fiskalnej – np. poprzez wystawianie tzw. „paragonów kelnerskich”
w restauracjach i barach;
• ewidencjonowanie fikcyjnej sprzedaży – to akurat rozwiązanie służące do „legalizowania” gotówkowych środków
pieniężnych pochodzących np. z nieopodatkowanych źródeł; gdy nie ma jak usankcjonować źródła przychodu,
wystarczy nabić kwotę na kasę fiskalną;
• odliczanie VAT z faktur wystawianych „na żądanie” – na podstawie zebranych paragonów wydawanych innym
podmiotom i nieodbieranym przez te podmioty.
Z tego względu, Ministerstwo Finansów postanowiło uszczelnić rozliczenia VAT również w ramach sprzedaży
konsumenckiej. Cytując uzasadnienie do ustawy z 15.03.2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz
ustawy - Prawo o miarach (Dz.U. z 2019 r. poz. 675), „dotychczasowe doświadczenia z istniejącym systemem kas
rejestrujących (w kontekście doświadczeń innych krajów) wskazują na konieczność jego modernizacji w celu
wykorzystania nowych rozwiązań technologicznych, których skuteczne wprowadzenie wymaga zmiany istniejących
ram prawnych”. Naczelnym rozwiązaniem w tym zakresie jest Centralne Repozytorium Kas, tj. system
teleinformatyczny służący odbierania i gromadzenia danych z kas rejestrujących, analizy i kontroli danych z kas oraz
przesyłania poleceń do kas rejestrujących, dotyczących pracy kas (art. 111a VATU).
Kto musi wymienić kasę?
Z omawianych przepisów wynika obowiązek wymiany kas rejestrujących na takie, które są w stanie łączyć się
z Centralnym Repozytorium Kas. Obowiązek ten rozłożony jest w czasie na różne grupy podatników. Począwszy od
1.1.2020 r., nowe kasy fiskalne muszą posiadać podatnicy prowadzący działalność w zakresie (art. 145 ust. 1 pkt 1
VATU):
1. świadczenia usług naprawy pojazdów silnikowych oraz motorowerów, w tym naprawy opon, ich zakładania,
bieżnikowania i regenerowania,
2. w zakresie wymiany opon lub kół dla pojazdów silnikowych oraz motorowerów,
3. sprzedaży benzyny silnikowej, oleju napędowego, gazu przeznaczonego do napędu silników spalinowych;
Podatnikom tym przysługuje odpowiednio prawo do odliczenia od podatku należnego kwoty wydanej na zakup każdej
z kas rejestrujących, lub prawo do zwrotu tej kwoty (art. 111 ust. 4 VATU). W kolejce do obowiązkowej wymiany
czekają już kolejne grupy podatników, tj. stacjonarne placówki gastronomiczne, w tym również sezonowe, oraz
świadczący usług w zakresie krótkotrwałego zakwaterowania, a także sprzedawcy węgla, brykietu i podobnych paliw
stałych wytwarzanych z węgla, węgla brunatnego, koksu i półkoksu przeznaczonych do celów opałowych.
Nie ma nr VAT na paragonie – nie ma faktury
Inne rozwiązanie wchodzące w życie z dniem 1.1.2010 r. dotyczy paragonów fiskalnych i wystawianych na ich
podstawie faktur VAT. Zgodnie z art. 106b ust. 5 VATU, w przypadku sprzedaży zaewidencjonowanej przy
zastosowaniu kasy rejestrującej potwierdzonej paragonem fiskalnym fakturę na rzecz podatnika podatku lub
podatku od wartości dodanej wystawia się wyłącznie, jeżeli paragon potwierdzający dokonanie tej sprzedaży
zawiera numer, za pomocą którego nabywca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od
wartości dodanej. Naruszenie ww. przepisów może skutkować dodatkowym obciążeniem:

• sprzedawcy wystawiającego fakturę wbrew ww. przepisom - w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku
wykazanego na tej fakturze (art. 106b ust. 6 VATU);
• nabywcy uwzględniającego fakturę dotyczącą sprzedaży potwierdzonej paragonem, który nie zawiera numeru, za
pomocą którego jest on zidentyfikowany na potrzeby podatku – również w wysokości odpowiadającej 100% kwoty
podatku wykazanego na tej fakturze.
Ww. regulacja ustanowiona została na mocy ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy z o podatku od towarów i usług
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1520). Cytując uzasadnienie do ww. aktu prawnego, „zmiany te są
reakcją na zaobserwowany nieuczciwy proceder polegający na wystawianiu faktur na zaprzyjaźnione firmy, w zamian
za korzyść majątkową, do paragonów fiskalnych wygenerowanych przez kasę, a nie odebranych przez klientów.
Firmy na podstawie wystawionych faktur dokonują odliczenia podatku VAT, mimo że w rzeczywistości nie nabyły
towarów lub usług, a tym samym zawyżają koszty podatkowe. Wprowadzenie przepisów uniemożliwiających
prowadzenie takiego procederu jest zatem niezbędne, w świetle prowadzonych działań zmierzających do
uszczelnienia systemu podatku VAT”.
Tego rodzaju proceder dotyczył przede wszystkim branży paliwowej. Być może dlatego właśnie, to ta branża jako
jedna z pierwszych objęta została także obowiązkową wymianą kas (na kasy online). Przepis w ww. zakresie
dotyczy jednak wszystkich podatników, bez względu na przedmiot działalności. Dla wielu może okazać się
problematyczny, gdyż przepisy wywołują określone wątpliwości.
• Przykładowo, istnieją branże, w których z zasady najpierw wystawia się paragon a dopiero później fakturę VAT (np.
branża hotelarska). W sytuacji zaś, w której w momencie wystawienia paragonu nabywca nie podał swojego numeru
VAT, faktury VAT taki nabywca już nie dostanie.
• Inna sprawa, że z faktury dokumentującej m.in. usługi noclegowe nabywca VAT nie odliczy, więc nie uwzględni siłą
rzeczy tego rodzaju faktury w rejestrze (sankcja 100% mu nie grozi). Wydaje się jednak, że sprzedawca zostanie
w tej sytuacji obciążany sankcją bez względu na zasadniczy brak prawa do odliczenia VAT przez nabywcę;
• Przeszkodą w stosowaniu ww. przepisów mogą być także kasy fiskalne nieposiadające funkcjonalności polegającej
na wpisywaniu numeru VAT w treści paragonu;
• Wciąż nie ma pewności, czy paragon ze wskazanym numerem VAT nabywcy w każdym przypadku spełnia
przesłanki do uznania za fakturę uproszczoną (art. 106e ust. 5 pkt 3 VATU).
Mitem jest jednak, że od 1.1.2020 r. każdy paragon powinien mieć wydrukowany numer VAT nabywcy. Sankcje
dotyczą bowiem wyłącznie sytuacji, gdy faktury na podstawie paragonu wybrakowanego o nr VAT nabywcy
wystawiane są na rzecz podatników. Jeżeli zaś osoba nieprowadząca działalności poprosi o wystawienie faktury VAT
(zgodnie z art. 106b ust. 3 VATU), można to uczynić tak jak do tej pory. Faktura taka nie będzie zawierać nr VAT
nabywcy (skoro nie posiada o takiego numeru) i nie zostaną naruszone omawiane przepisy.

Nowe przepisy wprowadzone od 1.1.2020 r. mają na celu uszczelnienie systemu podatkowego poprzez modernizację kas fiskalnych i kontrolę transakcji. Wymiana kas oraz konieczność posiadania numeru VAT na paragonach mają zapobiec wyłudzeniom podatkowym i nieuczciwym praktykom. Podatnicy zobowiązani są do dostosowania się do nowych regulacji pod rygorem sankcji finansowych.