Skuteczne doręczenie pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej przez organ podatkowy
Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok dotyczący skutecznego doręczenia pisma przez organ podatkowy za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Sprawa ta dotyczyła m.in. fikcji doręczenia oraz zasad postępowania kontrolnego przed zmianami w ustawach. Decyzje organów podatkowych były analizowane również przez sądy administracyjne, które potwierdziły skuteczność doręczeń elektronicznych w kontekście przepisów obowiązujących od 11.5.2014 r.
Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, skuteczne doręczenie, pisma elektroniczne, fikcja doręczenia, postępowanie kontrolne, sądy administracyjne, dwuetapowe doręczanie, urzędowe poświadczenie odbioru
Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok dotyczący skutecznego doręczenia pisma przez organ podatkowy za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Sprawa ta dotyczyła m.in. fikcji doręczenia oraz zasad postępowania kontrolnego przed zmianami w ustawach. Decyzje organów podatkowych były analizowane również przez sądy administracyjne, które potwierdziły skuteczność doręczeń elektronicznych w kontekście przepisów obowiązujących od 11.5.2014 r.
Naczelny Sąd Administracyjny 10.10.2019 r. wydał wyrok w sprawie dotyczącej doręczenia decyzji organu podatkowego podatnikowi w trybie art. 152a § 3 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900 ze zm., dalej jako: OrdPU) w formie elektronicznej po dwukrotnym zawiadomieniu pełnomocnika strony, z zastosowaniem tzw. fikcji doręczenia (II FSK 3493/17). NSA orzekł, że do postępowań kontrolnych wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy z 10.1.2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014 r., poz. 183, dalej jako: ZmInformPodPublU14), tj. do 11.5.2014 r., a prowadzonych przez organ kontroli skarbowej na podstawie ustawy z 28.9.1991 r. o kontroli skarbowej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 720, dalej jako: KontrSkarbU), nie stosuje się przepisów dotychczasowych w zakresie doręczania pisma w formie dokumentu elektronicznego. Stan faktyczny Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Krakowie 16.7.2015 r. wydał LS decyzję określającą wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych za 2010 r. w kwocie 87.342 zł. Decyzja ta została podatnikowi doręczona w trybie art. 152a § 3 OrdPU w formie elektronicznej po dwukrotnym zawiadomieniu pełnomocnika strony, z zastosowaniem tzw. fikcji doręczenia. Zgodnie z art. 152a § 3 OrdPU w przypadku nieodebrania pisma doręczenie uważa się bowiem za dokonane po upływie 14 dni, licząc od dnia przesłania pierwszego zawiadomienia. Od powyższej decyzji LS wniósł odwołanie do Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie. Odwołanie to zostało odrzucone. Organ podatkowy stwierdził, że kwestionowana decyzja została prawidłowo doręczona pełnomocnikowi LS, na podstawie przywołanego już przepisu art. 152a § 3 OrdPU. Organ zauważył, że przepis art. 10 ust. 1 ZmInformPodPublU14, na który powołuje się LS, nie ma w tej sprawie zastosowania - „do postępowań kontrolnych wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie ZmInformPodPublU14 tj. do 11.5.2014 r., a prowadzonych przez organ kontroli skarbowej na podstawie KontrSkarbU, która to ustawa nie została wymieniona w art. 10 ust. ZmInformPodPublU14, nie stosuje się przepisów dotychczasowych w zakresie doręczania pisma w formie dokumentu elektronicznego”. Tym samym LS, działający przez pełnomocnika, nie został przez zastosowaną formę doręczenie decyzji, pozbawiony przysługującego mu prawa złożenia odwołania od niej. Kolejne odwołanie w omawianej sprawie LS wniósł do wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Sąd skargę oddalił. Wojewódzki Sąd Administracyjny podzielił stanowisko organów podatkowych i dodał, że „doręczenie decyzji w innej formie niż oczekiwanej przez stronę nie miało wpływu na skorzystanie przez skarżącego z możliwości uruchomienia postępowania odwoławczego”, tym bardziej, że LS zapoznał się z doręczoną mu decyzją i wniósł od niej odwołanie”. Powoduje to, wobec braku negatywnych skutków procesowych, nawet w przypadku wadliwego doręczenia, że nie można utożsamiać omawianej sytuacji z brakiem doręczenia. Ostatecznie LS wniósł w omawianej sprawie skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Podnosił m.in., że „decyzję organu I instancji można by było uznać za doręczoną w trybie zastępczym jedynie wówczas, gdyby dodatkowo została skierowana do adresata w formie papierowej. Skoro jednak decyzja w ogóle nie została skierowana do strony (pełnomocnika) w formie papierowej, to doręczenie zastępcze nie mogło nastąpić”. Stan prawny i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę, podzielając stanowisko organu I instancji, zgodnie z którym przepis art. 10 ust. 1 ZmInformPodPublU14 nie ma zastosowania do postępowań prowadzonych na mocy KontrSkarbU i w sprawie należało stosować przepisy OrdPU o doręczeniach, w brzmieniu obowiązującym od 11.5.2014 r. Chodzi tutaj o przepisy art. 144a § 1 OrdPU, zgodnie z którym doręczenie pism następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy z 18.7.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 123, dalej jako ŚwiadUsłElektU), jeżeli strona spełni jeden z następujących warunków: • złoży podanie w formie dokumentu elektronicznego przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu podatkowego lub portal podatkowy; • wniesie o doręczenie za pomocą środków komunikacji elektronicznej i wskaże organowi podatkowemu adres elektroniczny; • wyrazi zgodę na doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej i wskaże organowi podatkowemu adres elektroniczny. Zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym od 11.5.2014 r., w czasie wydania i doręczenia kwestionowanej decyzji, zgodnie z art. 152 § 3 OrdPU, w przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej doręczenie jest skuteczne, jeżeli adresat potwierdzi odbiór pisma w sposób, o którym mowa w art. 152a § 1 pkt 3 OrdPU (przepis ten stanowi, że w przypadku nieodebrania pisma doręczenie uważa się za dokonane po upływie 14 dni, licząc od dnia przesłania pierwszego zawiadomienia). Naczelny Sąd Administracyjny wskazał także, że trzeba pamiętać, że w myśl art. 152a § 1 OrdPU w celu doręczenia pisma w formie dokumentu elektronicznego organ podatkowy przesyła na adres elektroniczny adresata zawiadomienie zawierające m.in. pouczenie dotyczące sposobu odbioru pisma, a w szczególności sposobu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym organu podatkowego oraz informację o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób, o którym mowa w art. 20a ustawy z 17.2.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 700 ze zm., dalej jako InformPodPublU). W uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny powołał się także na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4.4.2018 r. (II FSK 902/16). Orzeczenie to wskazuje, że przepis art. 152a OrdPU statuuje doręczenie w drodze quasi awiza, co oznacza, że adresat jest informowany o możliwości odebrania pisma, a samo pismo nie jest mu przesyłane. Sprowadza się to w rzeczywistości to dwuetapowego doręczania pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Jak wskazuje w przytoczonym wyroku NSA, „w pierwszym etapie organ administracji przesyła adresatowi, na uprzednio podany adres elektroniczny, zawiadomienie o możliwości odbioru pisma w formie dokumentu elektronicznego wraz z linkiem umożliwiającym – po spełnieniu określonych warunków – zapoznanie się z pismem oraz jego pobranie. Drugi etap doręczenia pisma to jego pobranie i podpisanie przez adresata urzędowego poświadczenia odbioru pisma”. Dzięki temu organ podatkowy, który dokonuje doręczeń elektronicznych może precyzyjnie i z wyprzedzeniem przewidzieć daty doręczeń, czyli może także określić wystąpienie przesłanek tzw. fikcji doręczenia, o której mowa w art. 152a § 3 OrdPU. „Wysłanie tą drogą zawiadomienia o możliwości pobrania pisma czy orzeczenia na ustanowiony przez adresata adres poczty elektronicznej, jak podkreśla NSA, jest pewną i niezawodną drogą komunikacji pozwalającą w sposób niewątpliwy określić moment doręczenia”. Dlatego też w omawianej sprawie NSA przyjął, że istniały podstawy do przyjęcia przez organ podatkowy, że do doręczenia zastępczego doszło, tym samym NSA orzekł, że skarga jest bezpodstawna. Wyrok NSA II FSK 3493/17
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku II FSK 3493/17 uznał skargę kasacyjną za bezpodstawną, potwierdzając skuteczność doręczeń elektronicznych. Przypomniał o dwuetapowym procesie doręczania, gdzie adresat otrzymuje zawiadomienie o możliwości odbioru pisma elektronicznego, a następnie pobiera i podpisuje urzędowe potwierdzenie odbioru. Dzięki temu organ podatkowy może precyzyjnie określić moment doręczenia.