Oprocentowanie nadpłaty podatku powstałej na skutek stwierdzenia sprzeczności prawa krajowego z prawem unijnym

Tematyka: nadpłata podatku, sprzeczność prawa krajowego z prawem unijnym, oprocentowanie, TSUE, NSA, standardy wspólnotowe

Jeśli na skutek sprzeczności pomiędzy prawem krajowym a prawem unijnym, która nie została stwierdzona
orzeczeniem TSUE, doszło do powstania nadpłaty podatku, za uzasadnione należy uznać odpowiednie
stosowanie przepisów, regulujących zasady stwierdzania, zwrotu i oprocentowania nadpłat, powstałych
w wyniku orzeczeń TSUE. W przypadku braku zarówno orzeczenia TSUE, jak i braku nowelizacji przepisu
krajowego, za datę stwierdzenia niezgodności pomiędzy wymienionymi systemami prawa przyjąć należy datę
stwierdzenia tej niezgodności w stosunku do określonego podatnika w prawomocnym orzeczeniu sądu
krajowego – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Stan faktyczny
Wnioskiem z 2012 r. „I.” sp. z o.o. wystąpiła do Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o stwierdzenie nadpłaty
w podatku od czynności cywilnoprawnych w kwocie ponad 434 tys. zł wraz z oprocentowaniem w związku
z niesłusznym pobraniem przez notariusza podatku od zmiany umowy spółki komandytowej, której skutkiem było
podwyższenie wartości wkładów wspólników. Zdaniem podatniczki, regulacje krajowe są niezgodne z Dyrektywą
69/335/EWG z 17.7.1969 r. dotyczącą podatków pośrednich od gromadzenia kapitału (Dz.Urz. L z 1969 r. Nr 249
poz. 25). Dyrektor Izby Skarbowej w W. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Warszawie oddalił skargę, natomiast Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i decyzję organu II
instancji uznając, że wytyczony przez przepisy dyrektywy 69/335/EWG zakres pojęcia „spółka kapitałowa” jest
szerszy, niż wynikający z art. 4 § 1 pkt 2 KSH i obejmuje również spółkę komandytową. Jednocześnie wskazał, że
skoro podwyższono kapitał przez wniesienie wkładu niepieniężnego w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego
zorganizowana część, czynność ta nie podlegała opodatkowaniu podatkiem kapitałowym.
Dyrektor Izby Skarbowej w W., po ponownym rozpatrzeniu odwołania „I.” sp. z o.o. uchylił w decyzję organu
I instancji i stwierdził nadpłatę przyznając jednocześnie podatniczce oprocentowanie od dnia złożenia wniosku
o stwierdzenie nadpłaty. „I.” sp. z o.o. wniosła skargę wskazując, że nadpłata będąca konsekwencją niezgodnych
z prawem Unii Europejskiej przepisów powinna być oprocentowana od momentu pobrania podatku od czynności
cywilnoprawnych.
Stanowiska WSA i NSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę. W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie art. 74 pkt
3 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2200; dalej jako: OrdPU), odsetki od
bezprawnie pobranego podatku należne są od dnia powstania nadpłaty jedynie wówczas, gdy nadpłata powstała
w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub orzeczenia TSUE. Sąd wyjaśnił, że ta sprawa dotyczy nadpłaty,
która powstała wskutek zastosowania przy poborze podatku od czynności cywilnoprawnych przepisów prawa
krajowego, które, co wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wiążącym w sprawie wyroku były niezgodne z prawem
wspólnotowym, ta niezgodność nie została jednak stwierdzona w wyroku TSUE.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz decyzję organu II instancji. Jak wyjaśniono,
w orzecznictwie przyjmuje się, że typową formą stwierdzenia sprzeczności prawa krajowego z prawem unijnym są
orzeczenia TSUE. Należy jednak przyjąć, że równoważne znaczenie powinno mieć uznanie przez państwo
członkowskie zasadności formułowanego przez organy europejskie zarzutu sprzeczności prawa krajowego z prawem
wspólnotowym i dostosowanie prawa krajowego do standardu unijnego przez odpowiednią nowelizację prawa
krajowego (zob. wyrok NSA z 2.2.2017r., II FSK 759/16). Podobna sytuacja wystąpi także wówczas, gdy sąd krajowy
w sprawie dotyczącej danego podatnika stwierdzi niezgodność krajowego przepisu z prawem unijnym (zob. wyrok
NSA z 26.2.2019 r., II FSK 644/17).
W rezultacie, w przypadku pobrania podatku z naruszeniem prawa unijnego, także w sytuacji, gdy naruszenia
tego prawa nie stwierdza wyrok TSUE, ale jest ono oczywiste, niedopuszczalne jest ograniczenie
oprocentowania powstałej w ten sposób nadpłaty do okresu następującego po zgłoszeniu wniosku
o stwierdzenie nadpłaty. Dla realizacji standardów wspólnotowych, wynikających z orzeczeń TSUE, w tym
w obszarze oprocentowania nadpłat powstałych na skutek niezgodności prawa krajowego z prawem UE, sąd
krajowy uprawniony jest do odpowiedniej modyfikacji zastanej procedury krajowej, jeżeli realizacji tych
standardów ona nie zapewnia (zob. wyrok NSA z 3.9.2019 r., II FSK 3080/17; wyrok NSA z 8.2.2018 r., II FSK
342/17). Dlatego Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w sytuacji złożenia przez podatnika wniosku
o wypłatę oprocentowania na podstawie art. 75 § 1 w zw. z art. 72 § 1 pkt 2 OrdPodU, będącego
w bezpośrednim związku z pobraniem przez płatnika podatku z naruszeniem prawa unijnego, podatnikowi

będzie przysługiwało oprocentowanie od dnia powstania nadpłaty, czyli z dniem pobrania przez płatnika
podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej.
Wyrok NSA z 8.1.2020 r., II FSK 368/18

Naczelny Sąd Administracyjny uznaje, że w sytuacji złożenia wniosku o wypłatę oprocentowania na podstawie prawa unijnego w przypadku pobrania podatku z naruszeniem prawa unijnego, podatnikowi przysługuje oprocentowanie od dnia powstania nadpłaty.