Zasada zaufania do organów podatkowych i sądu

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił znaczenie jednolitości rozstrzygnięć w sprawach podatkowych i administracyjnych, nie pozwalając na rozbieżności w decyzjach opartych na tych samych dowodach. Kontrowersje dotyczyły rozliczenia podatku dochodowego przez spółkę "P." sp. z o.o. z tytułu usług ochrony świadczonych przez inną firmę. W wyrokach różnych sądów analizowano istotę transakcji, powiązania między kontrahentami oraz brak pisemnej umowy potwierdzającej usługi ochronne.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, zasada zaufania, organy podatkowe, sądy administracyjne, spór podatkowy, usługi ochrony, dowody w sprawie

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że niedopuszczalne jest doprowadzenie do sytuacji, w której w kilku
sprawach dotyczących jednego podatnika, w tożsamych okolicznościach faktycznych, na podstawie tych
samych dowodów zapadają rozbieżne rozstrzygnięcia. Rolą sądów jest pogłębianie zasady zaufania, która
nie może być ograniczana jedynie do organów podatkowych, ale dotyczy również sądów administracyjnych.
Stan faktyczny
Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w W. zakwestionował prawidłowość rozliczenia się „P.” sp. z o.o. w podatku
dochodowym od osób prawnych za 3 kolejne lata podatkowe, zarzucając jej zawyżenie kosztów uzyskania
przychodów m.in. o kwoty wynikające z wystawianych przez „F.” sp. z o.o. faktur z tytułu usług ochrony. Jak ustalono,
siedziby kontrahentów znajdowały się w tym samym budynku, zaś jedynym udziałowcem i członkiem zarządu obu
spółek jest ta sama osoba. Po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego uznano, że podatniczka nie wykazała, iż
usługi ochrony były rzeczywiście świadczone na jej rzecz a nie na rzecz drugiej z firm mieszczących się w tym
samym budynku. „P.” sp. z o.o. i „F.” sp. z o.o. nie zawarły umowy, zaś ochroniarz zatrudniony przez „F.” sp. z o.o.
nie miał świadomości, dla kogo je wykonywał.
Dyrektor Izby Skarbowej w W. utrzymał w mocy zaskarżone decyzje uznając, że brak jest dowodów uprawniających
do stwierdzenia, że usługi ochrony były świadczone na rzecz podatniczki. Zakwestionowanie twierdzeń „P.” sp. z o.o.
było uprawnione m.in. z uwagi na brak umowy, niesprecyzowanie zakresu ochrony, brak świadomości ochroniarza,
którą firmę w rzeczywistości ochraniał oraz ponoszenie przez podatniczkę kosztów z tytułu ochrony na podstawie
faktur wystawionych przez inną firmę - „J.” sp. z o.o.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawach dotyczących dwóch lat podatkowych uchylił
zaskarżone decyzje, a w ostatniej sprawie oddalił skargę podatniczki. Uchylając zaskarżone decyzje Sąd podkreślił,
że organ nie podważał faktu, iż usługi ochrony były świadczone, kwestionuje natomiast okoliczność świadczenia ich
na rzecz „P.” sp. z o.o. W ocenie Sądu, istnienie powiązań kontrahentów czy brak pisemnej umowy w kontekście
pozostałych okoliczności nie dowodzą fikcyjności transakcji. Organy podatkowe nie uwzględniły bowiem specyfiki
działalności skarżącej polegającej na handlu i przewozie alkoholu i papierosów oraz tego, że usługi wykonywane
przez druga z firm ochroniarskich nie polegały na bezpośredniej ochronie obiektów i terenu, ograniczały się jedynie
do założenia alarmu i przyjeżdżania w ramach usług interwencyjnych. Sąd uznał, że to podatnik decyduje o zakresie
niezbędnej ochrony, jaką obejmuje obiekty służące jego działalności gospodarczej a nie organy podatkowe.
Stwierdzono też, że jeśli na tym samym terenie funkcjonują dwa podmioty, to nie ma racjonalnego przeciwskazania
do tego, aby odrębnie sprawowały ochronę swojego mienia.
W wyroku, w którym oddalono skargę stwierdzono natomiast, że brak jest dowodów na okoliczność, iż usługi ochrony
zostały rzeczywiście wykonane przez wystawcę faktur, o czym świadczy niesporządzenie umowy na piśmie i brak
określenia zakresu wykonywania ochrony, zeznania ochroniarza, który nie wiedział, którą firmę i co na danym terenie
będzie ochraniał. Sąd stwierdził też, że w przypadku świadczenia tożsamych usług przez dwie różne firmy zasadne
było ustalenie przez przedsiębiorcę zakresu świadczonych przez nie usług, czego nie uczyniono.
Zdaniem NSA
Wyroki uchylające decyzje organu nie zastały zaskarżone i uprawomocniły się, zaś Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił wyrok oddalający skargę i przekazał sprawę sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu podkreślono rolę zasady zasada zaufania, nie tylko do organów podatkowych,
ale również do sądów. Zdaniem NSA utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia prowadziłoby do jej
naruszenia. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, nie ma racjonalnego uzasadnienia dla dwóch skrajnie
odmiennych rozstrzygnięć podjętych w zakresie tożsamych zagadnień, rozpatrywanych na podstawie tych
samych dowodów.
W dotychczasowym orzecznictwie wielokrotnie wskazywano, że choć zmienność rozstrzygnięć
podejmowanych przez organy podatkowe przy tym samym stanie faktycznym i prawnym może spowodować
uznanie, że dochodzi do naruszenia zasady zaufania do organów podatkowych, to jednak nie zawsze
uzasadnia uchylenie zaskarżonego do sądu aktu administracyjnego. Z punktu widzenia urzeczywistniania
zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych pożądane jest, aby organy
te w analogicznych sprawach orzekały w sposób jednolity, niemniej wydanie decyzji o określonej treści w innym
postępowaniu, nie powoduje, że organ podatkowy zobowiązany jest do jej powielania w kolejnych postępowaniach,

zwłaszcza, gdyby miało okazać się, że jest ona wadliwa. Podstawowym kryterium oceny decyzji jest jej legalność
(zob. wyrok NSA z 17.4.2019 r., I FSK 494/17; wyrok NSA z 4.9.2018 r., I FSK 1563/16; wyrok NSA z 6.2.2018 r., II
FSK 3513/17; wyrok NSA z 19.2.2015 r., II FSK 88/13; orzeczenia.nsa.gov.pl).
Wyrok NSA z 8.1.2020 r., II FSK 397/18

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok oddalający skargę, kierując sprawę do ponownego rozpatrzenia. Zasada zaufania do organów podatkowych i sądów jest kluczowa w utrzymaniu jednolitości orzeczeń i zapobieganiu naruszeniom. Konieczne jest, aby organy podatkowe działały w sposób konsekwentny i zapewniały transparentność oraz legalność swoich decyzji.