Udokumentowanie przelewu darowizny jako warunek zwolnienia z podatku

Jeżeli darczyńca z przyczyn osobistych nie może własnoręcznie przekazać darowizny, może zrobić to obdarowany, nie tracąc zwolnienia podatkowego. Publikacja opisuje przypadek matki darującej córce kwotę uzyskaną ze sprzedaży nieruchomości oraz kwestie formalne związane z udokumentowaniem darowizny. Stanowisko sądu podkreśla konieczność wykonania umowy darowizny jako kluczowego elementu, a udokumentowanie przelewu pieniędzy ma charakter służebny.

Tematyka: darowizna, zwolnienie podatkowe, udokumentowanie darowizny, przelew bankowy, interpretacja podatkowa, sąd, NSA, formalności podatkowe

Jeżeli darczyńca z przyczyn osobistych (ze względu na wiek lub stan zdrowia) nie może własnoręcznie
przekazać kwoty darowizny na rachunek obdarowanego, to może to za niego zrobić obdarowany, nie tracąc
przy tym zwolnienia podatkowego przysługującego osobom najbliższym.
Stan faktyczny
Matka podatniczki sprzedała 12.5.2017 r. przysługujące jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
oraz wyposażenie tego mieszkania, otrzymując za to pieniądze w gotówce. W tym samym dniu matka i córka
(podatniczka) zawarły w zwykłej formie pisemnej umowę darowizny, na podstawie której matka darowała córce kwotę
uzyskaną ze sprzedaży, z przeznaczeniem na częściową spłatę zobowiązań kredytowych córki. W zamian za
otrzymaną darowiznę podatniczka oświadczyła, że matka może w mieszkaniu, na który zaciągnięto kredyt, mieszkać
do końca swojego życia, z prawem wyłącznego korzystania z sypialni oraz z prawem do wspólnego korzystania
z łazienki, kuchni, salonu i ogrodu. Także w tym samym dniu podatniczka zameldowała matkę w tym mieszkaniu.
Matka wnioskodawczyni jest osobą starszą, wymagającą pomocy osób trzecich i nie posiada własnego rachunku
bankowego. W związku z tym, w umowie darowizny wskazano, że celem udokumentowania zawartej umowy
darowizny, podatniczka jeszcze tego samego dnia wpłaci gotówkę otrzymaną przez matkę ze sprzedaży lokalu
spółdzielczego na swój rachunek bankowy, a następnie dokona spłaty swoich zobowiązań kredytowych w banku.
W dniu 12.5.2017 r. podatniczka pojechała więc do banku i wpłaciła otrzymaną kwotę darowizny na swój rachunek
bankowy, a następnie - zgodnie z umową darowizny - złożyła dyspozycję spłaty swoich kredytów.
W tym stanie rzezy podatniczka złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej potwierdzającej, że może
skorzystać ze zwolnienia podatkowego przysługującego darowiznom od osób najbliższych.
Jednak organ uznał, że zwolnienie nie wchodzi w grę, gdyż nie został spełniony warunek należytego
udokumentowania darowizny.
Podatniczka zaskarżyła interpretację do sądu.
Stan prawny
Darowizny otrzymane od osób najbliższych korzystają z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn i to
bez limitu co do wysokości darowizny (art. 4a ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn, t.j.: Dz.U.
z 2019 r. poz. 1813 ze zm.: dalej jako: PodSpDarU). Zwolnienie to obwarowane jest jednak warunkami formalnymi.
Po pierwsze, darowiznę należy zgłosić w urzędzie skarbowym, a po drugie, otrzymanie darowizny pieniężnej należy
udokumentować „dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy (..) lub przekazem pocztowym" (art. 4a ust.
1 pkt 2 PodSpDarU). Organ uznał, że właśnie ten warunek nie został spełniony w niniejszej sprawie.
Stanowisko WSA w Szczecinie
Sąd uchylił interpretację. Uzasadnienie zaczął od spostrzeżenia, że faktycznie wykładnia językowa przepisu art. 4a
ust. 1 pkt 2 PodSpDarU wskazuje, że aby skorzystać ze zwolnienia należy przekazać środki na rachunek bankowy
obdarowanego, a co za tym idzie, nie można dokonać darowizny w gotówce do ręki obdarowanego. Jednak
wykładnia językowa uzupełniona powinna być wykładnią celowościową. A jaki jest cel spornego przepisu
ustanawiającego warunek przelewu bankowego? Celem tym jest wyeliminowanie niebezpieczeństwa pozornych
darowizn fingowanych w celu uniknięcia obciążeń podatkowych. A w niniejszej sprawie nie ma przecież wątpliwości,
że darowizna jest rzeczywista. Nie ma więc potrzeby formalistycznego trzymania się tego przepisu.
Ponadto, przepis nie wskazuje, że przekazanie koty darowizny na rachunek bankowy obdarowanego musi nastąpić
„własnoręcznie" przez samego darczyńcę. Może to zrobić sam obdarowany, byle istniał dowód tej czynności
(potwierdzenie wpłaty albo przelewu). Sąd przytoczył liczne orzeczenia, w których sądy zajęły takie samo
stanowisko.
Podsumowując, brak było podstaw do zakwestionowania zwolnienia.
Organ interpretujący złożył skargę kasacyjną.
Stanowisko NSA
Sąd oddalił skargę kasacyjną. Co prawda, odmiennie niż sąd I instancji, uznał, że sam przepis art. 4a ust. 1 pkt 2
PodSpDarU wymaga jednak przekazania pieniędzy dokonanego przez darczyńcę, tym niemniej sąd wskazał, że
kluczowe dla skorzystania z omawianego zwolnienia jest samo wykonanie umowy darowizny, a udokumentowanie

czynności przekazania przedmiotu darowizny pieniężnej na konto obdarowanego ma funkcje służebną. Zresztą
okoliczności niniejszej sprawy uzasadniają stwierdzenie, że podatniczka była jedynie swoistym wyręczycielem woli
swojej matki, która z przyczyn osobistych (wiek i stan zdrowia) nie mogła przedmiotowej czynności dokonać
osobiście.
Trafność rozstrzygnięcia sądów jest - jeśli wolno wyrazić się niezbyt logicznie - więcej niż oczywista. Elementarne
poczucie sprawiedliwości i zdrowy rozsądek nie powinny nigdy opuszczać osób stosujących prawo. Dlatego
przedstawiciele fiskusa, którzy przeciągnęli tę sprawę przez wszystkie możliwe instancje, powinni byli najpierw
popukać się w głowę, by nie marnować na te procedury ani czasu, ani naszych zresztą pieniędzy.

wyrok NSA z 19.12.2019 r. II FSK 293/18

Sąd uchylił interpretację organu podatkowego, uzasadniając, że istotne jest samo wykonanie umowy darowizny, a formalności związane z przelewem mają charakter pomocniczy. NSA potwierdził decyzję sądu, podkreślając konieczność zastosowania zdrowego rozsądku w interpretacji przepisów podatkowych.