Zniesienie współwłasności nieruchomości w zamian za spłatę nie oznacza powstania przychodu

Zniesienie współwłasności nieruchomości, w zamian za spłatę, nie generuje przychodu podatkowego - tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. Sprawa dotyczyła ugodowego zniesienia współwłasności nieruchomości między rodzeństwem, której wynikiem było przejście całej nieruchomości na żonę jednego z nich za określoną kwotę. Wniosek o interpretację podatkową dotyczył kwestii opodatkowania tej transakcji. Warto podkreślić, że Sąd Administracyjny uznał, iż nie doszło do zwiększenia majątku podatnika, gdyż uzyskana spłata równa była wartości udziału.

Tematyka: zniesienie współwłasności, spłata za udział, podatek dochodowy, interpretacja podatkowa, Naczelny Sąd Administracyjny

Zniesienie współwłasności nieruchomości, w wyniku którego współwłaściciel w zamian za udział we
współwłasności nieruchomości otrzymuje spłatę, będącą jego równowartością, nie powoduje powstania
przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1387; dalej jako: PDOFizU) – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Matka M.S. w drodze darowizny przekazała córce udział w nieruchomości wynoszący ½. W toku postępowania
o zniesienie współwłasności zainicjowanego przez dotychczasowego współwłaściciela - brata M.S., udział
w nieruchomości został przez niego darowany żonie - D.S. Wartość nieruchomości została przez biegłego sądowego
ustalona na 286 tys. zł. M.S. i D.S. zawarły ugodę sądową, na mocy której nieruchomość w całości przypadnie D.S.
za spłatą na rzecz M.S. w kwocie 143 tys. zł.
M.S. złożyła wniosek o interpretację podatkową poprzez wskazanie: Czy w wyniku dokonania w 2015 r. ugodą
sądową zniesienia współwłasności nieruchomości, wcześniej nabytej przez wnioskodawczynię w 2014 r.
w drodze darowizny, w zamian za spłatę dokonaną przez nabywcę nieruchomości w toku postępowania
sądowego, wnioskodawczyni jest zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych
z tytułu odpłatnego zbycia, ze względu na zniesienie współwłasności przed upływem 5 lat od nabycia udziału
½ w tej nieruchomości, skoro ma ona otrzymać spłatę równą wartości swojego udziału według wartości
ustalonej przez biegłego sądowego w toku prowadzonego postępowania?
Zdaniem wnioskodawczyni, pomimo odpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości, ze spłatą przed upływem
5-letniego okresu wskazanego w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) PDOFizU, po jej stronie nie powstał przychód w rozumieniu
wskazanego przepisu. Organ interpretacyjny uznał jednak, że opisanej sytuacji mamy do czynienia z odpłatnym
zbyciem udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło
nabycie, co rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego. Jak wyjaśniono, celem
postępowania o zniesienie współwłasności jest nowe ukształtowanie prawa własności rzeczy, która stanowi
przedmiot współwłasności. Osoba otrzymująca w całości daną rzecz nabywa w niej udział ponad udział dotychczas
posiadany, konsekwencją tego jest zbycie udziału w rzeczy po stronie tego współwłaściciela, który w zamian za
przysługujący mu udziału w rzeczy otrzyma spłatę pieniężną. Organ podkreślił, że pod pojęciem "odpłatnego zbycia"
w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) PDOFizU należy rozumieć każde zdarzenie i każdą czynność prawną,
w wyniku których dochodzi do przeniesienia prawa własności nieruchomości lub udziału w niej za wynagrodzeniem.
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego
zbycia udziału w nieruchomości (art. 19 PDOFizU) oraz kosztami uzyskania tego przychodu (art. 22 ust. 6 PDOFizU).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną. Wbrew twierdzeniom
organu interpretacyjnego skarżąca w 2015 r. nie uzyskała żadnego przychodu, skoro w 2014 r. nabyła udział
w drodze darowizny, a następnie jedynie spieniężyła ten udział w nieruchomości uzyskując jego równowartość. Po jej
stronie nie powstał przychód - przysporzenie, które mogłoby stanowić przedmiot opodatkowania. Sąd podkreślił, że
choć prawo cywilne i prawo podatkowe stanowią dwie odrębne gałęzie prawa, jednak obie stanowią część systemu
prawa, który z założenia winien być spójny i zupełny oraz stanowić uporządkowany zbiór norm prawnych. Zgodnie
z art. 1 ust. 1 pkt 2 PDOFizU, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności
rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, m.in. tytułem
darowizny. Objęcie opodatkowaniem, na podstawie przepisów PDOFizU, przychodów otrzymanych jako spłaty
w związku ze zniesieniem współwłasności prowadziłoby bowiem do dwukrotnego opodatkowania tego samego
przychodu, tj. raz podatkiem od darowizny, drugi raz podatkiem dochodowym. W ocenie Sądu sytuacja taka
przeczyłaby zasadzie równości opodatkowania i pozostawałaby w sprzeczności z ratio legis art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)
PDOFizU, przy założeniu, że suma spłaty nie przekracza wartości przysługującego obdarowanemu udziału
w nieruchomości.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że
w aktualnej konstrukcji polskiego podatku dochodowego od osób fizycznych przychód odzwierciedla
zwiększenie stanu mienia osoby w ciągu roku podatkowego, czyli przyrost czystego majątku podatnika.
Powstanie przychodu w sytuacji określonej w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) PDOFizU następuje wówczas, gdy
zdarzenie polegające na odpłatnym zbyciu nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości
spowodowało w majątku podatnika przyrost majątku (zob. wyrok NSA z 28.7.2017 r., II FSK 1432/16,
orzeczenia.nsa.gov.pl). Jeśli obdarowany w wyniku zniesienia współwłasności nieruchomości otrzymuje od
nabywcy udziału w nieruchomości spłatę stanowiącą równowartość (tak podnoszono we wniosku

o udzielenie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego) wartości udziału, nie powstaje
przyrost majątku rozumiany jako zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów w majątku zbywcy.
Dochodzi tylko tutaj do zmiany ekonomicznej w majątku nieprzekładającej się na sytuację prawnopodatkową.
Wyrok NSA z 3.3.2020 r., II FSK 1557/18

Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę dotyczącą opodatkowania ugodowego zniesienia współwłasności nieruchomości. Wyrok NSA wyjaśnił, że brak było przyrostu majątku dla podatnika w wyniku tej transakcji. Decyzja ta wpisuje się w zasadę równości opodatkowania i interpretację przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.