Sprzedaż mienia odziedziczonego przez gminę a VAT

Gmina, sprzedając odziedziczone składniki majątkowe, nie podejmuje działań handlowych, co skutkuje brakiem opodatkowania VAT. Publikacja omawia sytuacje związane z dziedziczeniem mienia przez gminę oraz interpretację organów podatkowych w kontekście opodatkowania sprzedaży. Wszelkie aspekty prawne i faktyczne są szczegółowo analizowane, wskazując na brak podstaw do opodatkowania działalności gminy w tym zakresie.

Tematyka: dziedziczenie przez gminę, sprzedaż mienia odziedziczonego, opodatkowanie VAT, interpretacja podatkowa, działalność gospodarcza

Gmina, sprzedając odziedziczone ustawowo składniki majątkowe, niewykorzystywane do realizacji jej zadań,
nie podejmuje żadnych działań charakterystycznych dla profesjonalisty (handlowca), a więc sprzedaż ta nie
następuje w ramach działalności gospodarczej.
Stan faktyczny
Gmina jako ostatni w kolejności spadkobierca ustawowy nabywa składniki majątkowe tytułem dziedziczenia
w przypadkach wyznaczonych przez prawo cywilne (brak rodziny spadkodawcy). Gmina nabywa więc te składniki
wbrew swojej woli i - co ważne - nie ma prawa do odrzucenia spadku. Powstają tu dwie sytuacje. W pierwszej gmina
wykorzystuje nabyte w ten sposób składniki majątkowe do swojej działalności. Dopiero po jakimś czasie podejmuje
ewentualną decyzję o zbyciu używanego składnika. W sytuacji drugiej gmina nie wykorzystuje mienia nabytego
w drodze spadku w ramach prowadzonej przez siebie działalności (ani gospodarczej, ani jako organu administracji
publicznej) i zamierza niezwłocznie zbyć odziedziczone rzeczy. Następuje to nie w celu uzyskania dochodu, ale po
to, aby się pozbyć zbędnych składników majątkowych. Zdarza się też, że spadek obciążony jest długami i w tym
przypadku sprzedaż pozwala zaspokoić wierzycieli spadku.
Gmina złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, pytając, czy sprzedaż składników majątkowych
wchodzących w skład spadku podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Zdaniem gminy w sytuacji pierwszej należy
przyjąć, że zbycie następuje w ramach działalności gospodarczej gminy, a więc podlega opodatkowaniu, ale
w sytuacji drugiej już nie.
Zdaniem organu interpretującego także w sytuacji drugiej gmina dokonuje sprzedaży w ramach działalności
gospodarczej, a więc sprzedaż ta podlega opodatkowaniu. Spór dotyczy więc tylko tej sytuacji.
Stan prawny
Prawo cywilne
„W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia
z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu”.
(art. 935 KC).
„Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy”. (art. 1023 § 1 KC).
Przepisy o VAT
Zgodnie z art. 15 ust. 6 VATU „nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących
te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały
one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych”.
Zgodnie z art. 15 ust 2 VATU „działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub
usługodawców (..). Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu
towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.
Stanowisko WSA w Gliwicach
Sąd przyznał rację gminie. Jako punkt wyjścia sąd wskazał, że sprzedaż dokonywana przez gminę w sytuacji
drugiej może być kwalifikowana trojako:
- jako przejaw działania organu władzy publicznej;
- jako aktywność realizowaną w ramach umowy cywilnoprawnej stanowiącą zarazem działalność gospodarczą gminy;
- jako działanie na podstawie umowy cywilnoprawnej, ale poza sferą działalności gospodarczej gminy.
Sąd uznał, że prawidłowa jest ta trzecia kwalifikacja. Okoliczność, że gmina jest zarejestrowana jako czynny podatnik
VAT, nie oznacza opodatkowania wszystkich czynności cywilnoprawnych. To, że określona aktywność jest
urzeczywistniana przy wykorzystaniu instrumentów charakterystycznych dla prawa cywilnego (umowy), samo w sobie
nie oznacza wyjścia poza sferę zadań publicznych i władztwa, nieobjętych zakresem podatku VAT w myśl art. 15 ust.
6 VATU. Może być więc tak, że określone zadanie gminy jest realizowane z wykorzystaniem umowy cywilnoprawnej,
ale mimo to nie ma ono charakteru działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 VATU.

W omawianej sytuacji nie sposób dopatrzyć się w aktywności gminy cech działalności gospodarczej. Skoro bowiem
zbywa ona odziedziczoną substancję majątkową niewykorzystywaną dla realizacji swoich zadań, a w dodatku -
czyniąc to - nie podejmuje żadnych działań charakterystycznych dla profesjonalisty (handlowca), to nie sposób mówić
o tym, że realizuje aktywność właściwą dla producenta, handlowca lub usługodawcy. Dziedziczenie (w tym także
jako spadkobierca ostateczny) jest zdarzeniem niespodziewanym, nieplanowanym i nieperiodycznym
(ujmując rzecz nieco kolokwialnie - nikt nie jest w stanie „zaprogramować” swojego powołania do
dziedziczenia). Zbywając doraźnie nabyte rzeczy gmina nie działa więc w sposób ciągły. Jednocześnie motywacją
sprzedaży nie jest chęć uzyskania zarobku, ale wola wyzbycia się niechcianej substancji majątkowej nabytej
niezależnie od woli.
Opodatkowanie gminy w tym stanie faktycznym skutkowałoby jeżeli nie zaburzeniem uczciwej konkurencji, to na
pewno naruszeniem równości wobec prawa. Nie sposób bowiem wyjaśnić, dlaczego inny podmiot niż gmina
(jakakolwiek osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej),
zarejestrowany jako czynny podatnik VAT, ale zbywający majątek prywatny (to, co odziedziczył, ale nie
wykorzystywał w działalności gospodarczej) dokonuje czynności sytuującej się poza systemem VAT, a w przypadku
gminy miałoby być inaczej.
Korzystne dla gminy rozstrzygnięcie zostało uzasadnione wnikliwie i przekonująco. Ciekawe byłoby rozważenie, czy
pogląd sądu można by stosować także do przypadków dziedziczenia przez gminę na podstawie testamentu. Wydaje
się, że nie, gdyż w takim przypadku gmina może odrzucić spadek, a skoro tego nie zrobi, a więc go przyjmuje, to
najwyraźniej działa w celu osiągnięcia zysku. Kwestia ta jest jednak ciekawostką akademicką, gdyż zjawisko
zapisywania majątku ukochanej gminie zdarza się na pewno niezwykle rzadko, o ile w ogóle.
Wyrok WSA w Gliwicach z 19.2.2020 r., I SA/Gl 1641/19

Sprzedaż mienia odziedziczonego przez gminę nie podlega opodatkowaniu VAT, zgodnie z decyzją sądu. Gmina, nie podejmując działań handlowych, nie jest traktowana jak podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Opodatkowanie w tej sytuacji naruszałoby zasadę równego traktowania podmiotów.