Pułapka VAT przy darowiznach na walkę z COVID-19

Ministerstwo Finansów wprowadza 0% stawkę VAT dla darowizn na walkę z COVID-19, ale istnieje pułapka. Zasady dotyczą wybranych grup towarów i określonych podmiotów. Darowizny muszą być udokumentowane i przekazane do końca sierpnia 2020 roku.

Tematyka: VAT, darowizny, COVID-19, Ministerstwo Finansów, pułapka, stawka VAT 0%, udokumentowanie darowizn, różnicowanie statusu VAT, zaległości podatkowe

Ministerstwo Finansów chwali się, że „dokłada kolejną cegiełkę” w zwalczaniu epidemii koronawirusa.
Chodzi o 0% stawkę VAT dla darowizn m.in. wyrobów medycznych i środków ochrony. Przepisy zawierają
jednak w tym zakresie pułapkę.
Szczegółowe zasady rozliczeń VAT w zakresie darowizn związanych z COVID-19 zostały określone w § 10
rozporządzenia z 25.3 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług
oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz.U. z 2020 r. poz. 527).
Po pierwsze, preferencyjne zasady dotyczą tylko wybranych grup towarów, tj.:
• wyrobów medycznych, w tym do diagnostyki in vitro;
• szkła laboratoryjnego i aparatury laboratoryjnej;
• produktów leczniczych oraz substancji czynnych;
• środków dezynfekujących;
• specjalistycznych testów diagnostycznych służących do analizy i wykrywania czynników patogennych;
• środków ochrony indywidualnej – takich jak maski, osłony/szyby ochronne na twarz, gogle, okulary ochronne,
kombinezony, ochraniacze na buty, czepki i rękawice.
Po drugie, preferencyjne zasady dotyczą darowizn przekazanych od 1.2.2020 r. do 31.8.2020 r. (co oznacza, że
przepisy weszły w życie z mocą wsteczną).
Po trzecie, darowizny wymagają odpowiedniego udokumentowania. Chodzi o zawarcie pisemnej umowy między
darczyńcą a obdarowanym, określającej cel, na jaki przeznaczone będą towary.
Po czwarte jednak i najważniejsze, preferencje dotyczą darowizn wyłącznie na rzecz ściśle określonych podmiotów,
mianowicie:
• Agencji Rezerw Materiałowych – na realizację zadań ustawowych;
• Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych – na realizację zadań statutowych;
• podmiotów wykonujących działalność leczniczą wpisanych do wykazu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy
z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-
19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374, dalej:
KoronawirusU), udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju leczenia szpitalnego wyłącznie w związku
z przeciwdziałaniem COVID-19.
Haczyk jest w tym ostatnim punkcie. Wbrew pierwotnemu odczuciu, nie chodzi tu bowiem wbrew logice o darowizny
na rzecz jakiegokolwiek podmiotu udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem
COVID-19. A jedynie o placówki, które świadczą usługi w yłącznie w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Są
to więc tzw. szpitale jednoimienne. Darowizny na rzecz innych placówek podlegają więc VAT.
Na start dwa słowa o przyjętym przez Ministerstwo Finansów rozwiązaniu. Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 11.3.
2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 106 ze zm., dalej: VATU), darowizny podlegają
opodatkowaniu VAT według właściwej stawki, o ile darczyńca odliczył podatek naliczony od nabycia darowanego
towaru.

Opodatkowanie darowizny stawką 0% VAT ma więc na celu z jednej strony zapewnić darczyńcy prawo do odliczenia
podatku naliczonego przy zakupie, przy jednoczesnym braku konieczności zapłaty VAT od towaru przekazanego za
darmo.

Tego rodzaju konstrukcja wymusza jednak przyjęcie fikcji, że podatnik-darczyńca nabywa towar (np. płyn do
dezynfekcji) na cele związane ze swoją działalnością (np. dla pracowników), a dopiero później decyduje się na
„nieodpłatne przekazanie”. Gdyby od razu celem nabycia była darowizna, czynność w ogóle nie podlega VAT
a podatnik nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Tę niechlujność można by jeszcze pewnie wybaczyć, zasłaniając się szczytnym celem prawodawcy. To jednak nie
jedyny problem. Zupełnie niezrozumiałe jest różnicowanie statusu VAT darowizny wedle statusu szpitala. To podział
nie dość, że niesprawiedliwy to jeszcze nieintuicyjny w kontekście innych rozwiązań tzw. tarczy antykryzysowej.
Zgodnie bowiem z art. 38g ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
865 ze zm., dalej: PDOPrU) oraz art. 52n ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j.
Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm. dalej: PDOFizU), darowizny na rzecz wszystkich wpisanych do wykazu podmiotów
wykonujących działalność leczniczą podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania w podatkach dochodowych.

Żeby być w zgodzie z ww. przepisami, darczyńcy powinni więc odrębnie rozliczać VAT od darowizn na rzecz różnych
szpitali. O ile tylko zdają sobie sprawę z „subtelnej różnicy” wynikającej z przepisów. Jeśli nie, ryzykują zaległością
podatkową.

Tak oto Ministerstwo Finansów zachęca do dobroczynności.

Opodatkowanie darowizn stawką 0% VAT ma na celu ułatwienie odliczenia podatku naliczonego darczyńcom. Jednak różnicowanie statusu VAT darowizny według statusu szpitala wprowadza niejasności i ryzyko zaległości podatkowej.