Konsekwencje niezawiadomienia organu podatkowego o zmianie adresu

Niezawiadomienie organu podatkowego o zmianie miejsca zamieszkania może skutkować niekorzystnymi konsekwencjami procesowymi dla podatnika. Przykładem jest sytuacja, w której podatniczka, będąc członkiem zarządu spółki z o.o., nie otrzymała pism organu podatkowego z powodu zmiany adresu zamieszkania. Decyzja o odpowiedzialności podatkowej została uznana za skuteczną, co doprowadziło do konieczności wniesienia skargi do sądu.

Tematyka: niezawiadomienie, organ podatkowy, zmiana adresu, konsekwencje procesowe, odpowiedzialność podatkowa, członek zarządu, doręczanie pism, wznowienie postępowania, skarga do sądu, aktualizacja danych, podatnik VAT, OrdPU

Niezawiadomienie organu podatkowego o zmianie miejsca zamieszkania, choć w niektórych przypadkach nie
jest obowiązkowe, może narazić podatnika na niekorzystne konsekwencje procesowe.
Stan faktyczny
Podatniczka w 2011 r. była członkiem zarządu spółki z o.o., wobec której organ podatkowy wydał decyzje wymiarowe
w podatku VAT dotyczące 2011 r. Wobec tego, że spółka nie zapłaciła podatku wynikającego z decyzji, a późniejsza
egzekucja zaległości podatkowych z majątku spółki okazała się bezskuteczna, organ podatkowy w 2016 r. wszczął
postępowanie wobec podatniczki, która jako członek zarządu spółki także ponosi odpowiedzialność za te zaległości.
Wszystkie pisma kierowane do podatniczki organ przesyłał pocztą, adresując je na adres w miejscowości M, który był
przez podatniczkę podawany w dotychczasowych kontaktach z organem. Jednakże na początku 2016 r. podatniczka
przeprowadziła się do miejscowości N, wobec czego żadne pisma od organu do niej nie dotarły, a organ uznał
wszystkie doręczenia za skuteczne jako dokonane w trybie tzw. doręczenia zastępczego - przez awizo. Decyzja
ustalająca odpowiedzialność podatniczki stała się ostateczna, a podatniczka dowiedziała się o decyzji dopiero wtedy,
gdy wszczęto wobec niej czynności egzekucyjne.
W tym stanie rzeczy podatniczka złożyła wniosek o wznowienie postępowania w sprawie jej odpowiedzialności za
długi podatkowe spółki, podnosząc zarzut, że bez swojej winy nie brała udziału w postępowaniu podatkowym. Organ
podatkowy co prawda wznowił postępowanie, ale po wznowieniu odmówił uchylenia decyzji, uznając, że doręczenia
dokonywane przez organ były zgodne z prawem i skuteczne. To podatniczka powinna była zgłosić do organu
podatkowego zmianę miejsca zamieszkania, a zrobiła to dopiero w kwietniu 2017 r., składając zeznanie roczne w PIT
za rok 2016.
Podatniczka złożyła skargę do sądu.
Stan prawny
Odpowiedzialność członka zarządu
Członek zarządu spółki kapitałowej (w tym sp. z o.o.) ponosi odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki, którą
zarządzał w czasie, w którym zaległości te powstały (art. 116 OrdPU). Organ podatkowy przeprowadza wobec niego
odrębne postępowanie kończące się decyzją o odpowiedzialności podatkowej członka zarządu jako tzw. osoby
trzeciej (art. 108 OrdPU).
Doręczanie pism
Pisma doręcza się osobom fizycznym pod adresem miejsca ich zamieszkania (art. 148 § 1 OrdPU). Osoby fizyczne
niebędące podatnikami VAT ani płatnikami składek ubezpieczeniowych nie mają obowiązku zgłaszania organowi
podatkowemu zmiany miejsca zamieszkania, a więc obowiązku złożenia tzw. zgłoszenia aktualizacyjnego (argument
a contrario z art. 9 ust. 1 EwidPodU). Osoby te zgłoszenie aktualizacyjne złożyć więc mogą, ale nie muszą. Ponadto,
w przypadku tych osób za dokonanie aktualizacji uznaje się podanie przez podatnika aktualnego adresu w składanej
deklaracji lub innym dokumencie związanym z obowiązkiem podatkowym (art. 9 ust. 1d EwidPodU).
Jeżeli doręczycielowi nie udało się wręczyć pisma adresatowi ani jego domownikom, to pismo może być uznane za
doręczone, jeśli doręczyciel pozostawi dwukrotnie awizo o próbie doręczenia, a adresat nie odbierze pisma
z palcówki pocztowej w terminie 14 dni (art. 150 OrdPU). Jest to tzw. doręczenie zastępcze, oparte na fikcji prawnej
doręczenia.
Wznowienie postępowania
Jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, to okoliczność ta stanowi podstawę do wznowienia
postępowania zakończonego decyzją ostateczną i w konsekwencji - do uchylenia tej decyzji (art. 240 § 1 pkt 4
OrdPU).
Stanowisko WSA w Gliwicach
Sąd oddalił skargę, uznając, że doręczenia dokonywane przez organ były skuteczne, a więc nie zachodzi podstawa
do wznowienia postępowania podatkowego. Zdaniem sądu, nie ulega wątpliwości, że wskazanie przez podatniczkę
nowego adresu dopiero w rocznym zeznaniu w PIT było działaniem legalnym. Jednocześnie jednak nie oznacza to,
że organ podatkowy, doręczając podatniczce swoje pisma (postanowienie o wszczęciu postępowania, kolejne
postanowienia wydawane w sprawie oraz decyzję o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej) pod znanym sobie

adresem na zasadzie fikcji doręczenia, dopuścił się uchybienia. Nie jest więc tak, że to organ pozbawił podatniczkę
czynnego udziału w postępowaniu podatkowym, a tym samym, że bez swojej winy nie brała ona udziału w tej
procedurze.
Podatniczka nie skorzystała z prawnej możliwości złożenia organowi podatkowemu formularza aktualizacyjnego na
bieżąco (wtedy, gdy nastąpiła zmiana adresu). Oczywiście, nie sposób od podatniczki wymagać korzystania z tego
fakultatywnego rozwiązania. Bieżące informowanie administracji podatkowej o zmianie swojego adresu było bowiem
w jej gestii - mogła ona (ale nie musiała) jeszcze w trakcie roku 2016 złożyć stosowny formularz aktualizacyjny we
właściwym urzędzie skarbowym. Jednak skoro tego nie uczyniła, nie sposób twierdzić, że to nie ona, ale organ
podatkowy ponosi winę w braku jej uczestnictwa w postępowaniu podatkowym.
Wbrew twierdzeniom podatniczki nie jest tak, że organ podatkowy, po tym jak do urzędu powracały niedoręczone
pisma (ze skutkiem w postaci fikcji prawnej doręczenia), miał obowiązek poszukiwania aktualnego adresu
podatniczki, w szczególności korzystając z pomocy banku, ZUS-u i innych instytucji. Sąd nie zna bowiem przepisu
aktu prawnego, z którego wynika taka powinność. Co więcej, właśnie obowiązek aktualizowania danych nałożony na
podatników w ustawie o zasadach ewidencji podatników chroni administrację podatkową przed takimi
poszukiwaniami.
Rozstrzygnięcie sądu uważamy za błędne. Sąd wywiódł bowiem, że skoro organ podatkowy nie ponosi winy, to musi
ponosić ją podatniczka. I to jest właśnie błędne. Może bowiem mieć miejsce przypadek, w którym doszło do
niepożądanego skutku (tu: niebranie udziału w postępowaniu), ale wystąpił on bez żadnej winy po stronie
uczestników tego przypadku. Zaistniał bowiem jakiś zbieg okoliczności, który doprowadził do niechcianego skutku
bez zawinionego przyczynienia się uczestników zdarzenia. I tak było w omawianej sprawie, Nie zawinił ani organ, ani
podatniczka. Sąd nie powinien był z jednej strony twierdzić, że podatniczka zachowała się zgodnie z prawem,
a z drugiej strony zarzucać jej, że z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Innym słowy, brak winy po stronie
podatnika jako przesłanka wznowienia postępowania może wystąpić również wtedy, gdy winy nie ponosi także organ
podatkowy. W sprawie powinno nastąpić wznowienie postępowania. Co, oczywiście, w żaden sposób nie oznacza,
że podatniczka wygra swoją sprawę merytorycznie. Tyle tylko, że sprawa ta powinna być raz jeszcze
przeprowadzona, z jej udziałem.
wyrok WSA w Gliwicach z 13.2.2020 r. I SA/Gl 1503/19

Sąd uznał, że organ podatkowy działał zgodnie z prawem, a podatniczka nie zgłosiła zmiany adresu w odpowiednim czasie. Mimo że podatniczka składała zarzuty braku uczestnictwa w postępowaniu z powodu niezgłoszenia zmiany adresu, sąd nie uznał tych argumentów. Decyzja sądu została podtrzymana, a brak winy organu podatkowego nie zwalniał podatniczkę z obowiązku aktywnego uczestnictwa w postępowaniu podatkowym.