Pominięcie pełnomocnika podatnika jako wykluczające zastosowanie kary porządkowej

Jeżeli organ podatkowy skierował wezwanie bezpośrednio do podatnika, pomijając pełnomocnika, a podatnik nie zastosował się do wezwania, organ nie może nałożyć kary porządkowej. Publikacja omawia przypadek, w którym urząd skarbowy pominął pełnomocnika podczas kontroli podatkowej, co skutkowało nałożeniem kary porządkowej na podatnika. Stan prawny oraz stanowisko WSA we Wrocławiu wskazują na konieczność prawidłowego doręczania pism pełnomocnikowi, a nie bezpośrednio podatnikowi, aby zachować gwarancje proceduralne dla podatnika.

Tematyka: organ podatkowy, pełnomocnik, kara porządkowa, wezwanie, kontrola podatkowa, WSA, Wrocław, doręczenie pism, procedury podatkowe

Jeżeli organ podatkowy skierował wezwanie bezpośrednio do podatnika, czyli z pominięciem pełnomocnika
ustanowionego przez tego podatnika, a podatnik do tego wezwania się nie zastosuje, to organ nie może
ukarać podatnika karą porządkową.
Stan faktyczny
Wobec podatnika została wszczęta kontrola podatkowa. Podatnik wyznaczył pełnomocnika do reprezentowania go
podczas kontroli. Złożone do akt pełnomocnictwo obejmowało pełen zakres czynności związanych z wszczętą
kontrolą. Było to więc tzw. pełnomocnictwo szczególne. Podano w nim adres do doręczeń inny niż adres podatnika.
W toku kontroli urząd skarbowy wezwał podatnika do okazania wyszczególnionych w wezwaniu dokumentów
podatkowych dotyczących podmiotu A za okres objęty kontrolą. W wezwaniu zobowiązano do przedłożenia tych
dokumentów w określonych dniu we wskazanym pokoju urzędu skarbowego, a także zawarto pouczenie m.in. o tym,
że niezastosowanie się do treści wezwania w oznaczonym terminie może spowodować wymierzenie kary
porządkowej w wysokości do 2.800 zł. Wezwanie zostało wysłane na adres podatnika.
W odpowiedzi na to wezwanie pełnomocnik podatnika wskazał, że podatnik nie jest w posiadaniu dokumentacji
podmiotu A, albowiem firma ta została przekształcona w A Sp. z o.o.
Po jakimś czasie urząd skarbowy skierował do podatnika ponowne wezwanie o przedłożenie tych samych
dokumentów i zawarł w nim takie samo pouczenie. Również to ponowne wezwanie zostało wysłane na adres
podatnika. W odpowiedzi na ponowne wezwanie pełnomocnik podatnika powtórzył, że podatnik nie dysponuje tymi
dokumentami, a zresztą zostały one złożone w związku z odrębną kontrolą wszczętą wobec A Sp. z o.o.
W tym stanie rzeczy organ podatkowy postanowieniem nałożył na podatnika karę porządkową w wysokości 1.800 zł.
Podatnik zaskarżył to postanowienie do sądu.
Stan prawny
Uczestnik postępowania, który mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego bezzasadnie nie przedstawił
w wyznaczonym terminie dokumentów, których obowiązek posiadania wynika z przepisów prawa, może zostać
ukarany karą porządkową do 2.800 zł (art. 262 § 1 pkt 2a OrdPU).
„Jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym
w pełnomocnictwie." (art. 145 § 2 OrdPU).
Stanowisko WSA we Wrocławiu
Sąd uchylił zaskarżone postanowienie, nie szczędząc krytyki wobec organu podatkowego. Kardynalną wadą
postępowania urzędu dyskwalifikującą nałożenie kary porządkowej jest kierowanie wezwań w toku kontroli
podatkowej o przedłożenie dokumentów nie do ustanowionego pełnomocnika, lecz do samego podatnika. Sąd nie
zgodził się z twierdzeniem organu, że doręczenie wezwań bezpośrednio stronie z pominięciem ustanowionego
pełnomocnika może być uznane za skuteczne, gdyż nie wywołało dla podatnika negatywnych skutków procesowych.
Ustanowienie pełnomocnika obliguje organy prowadzące postępowanie do doręczania wszystkich pism procesowych
temu pełnomocnikowi. Ustanawiając pełnomocnika, strona najczęściej pragnie uchronić się przed skutkami
nieznajomości skomplikowanego zazwyczaj prawa. Z woli strony pełnomocnik z chwilą ustanowienia ma decydującą
rolę w toczącym się postępowaniu. Wadliwe kierowanie do podatnika wezwań zniweczyło gwarantowaną przez
przepisy prawa możliwość skorzystania z instytucji pełnomocnika i jej rolę ochronną. Kierowanie wezwań zamiast do
rąk pełnomocnika bezpośrednio do podatnika nie może wywołać skutków prawnych. W rozpatrywanej sytuacji karę
można byłoby nałożyć jedynie na pełnomocnika, ale tylko wtedy, gdyby do niego adresowano wezwania.
Na marginesie sąd dodał, że wiele wskazuje na to, że i merytorycznie kara porządkowa nie powinna zostać
zastosowana, gdyż organ wzywał podatnika do złożenia dokumentacji innego podmiotu, wobec czego wątpliwe jest,
czy podatnik miał obowiązek posiadania tych dokumentów.
Sądy administracyjne kategorycznie przestrzegają zasady doręczania pism pełnomocnikowi a nie podatnikowi,
a więc uznają, że doręczenia dokonane z pominięciem pełnomocnika należy uznawać za bezskuteczne bez względu
na wpływ tego uchybienia na sytuację podatnika w konkretnej sprawie. Ta tendencja orzecznicza zasługuje na pełne

uznanie, gdyż podatnikowi, jako słabszej od fiskusa stronie sporu podatkowego, muszą być przyznane gwarancje
formalne. I jeśli gwarancje te mają spełniać swoją rolę, to ich przestrzeganie nie może zależeć od tego, w jakim
stopniu ich naruszenie ugodziło w uprawnienia podatnika w konkretnym przypadku.

Dodajmy, że organy podatkowe, jak i inne organy administracji, niekiedy doręczają pismo zarówno pełnomocnikowi,
jak i samej stronie (podatnikowi). W takim układzie doręczenie pisma stronie ma charakter wyłącznie informacyjny.
Nie ma więc żadnego znaczenia prawnego prawidłowość formalna ani termin doręczenia pisma samej stronie. Jeśli
więc, przykładowo, decyzja zostanie doręczona wcześniej pełnomocnikowi, a podatnikowi w jakimś późniejszym
dniu, to termin do złożenia odwołania należy liczyć od dnia doręczenia pełnomocnikowi.

wyrok WSA we Wrocławiu z 4.2.2020 r. I SA/Wr 333/19

Wyrok WSA we Wrocławiu uchylający nałożenie kary porządkowej na podatnika podkreślił konieczność prawidłowego kierowania pism procesowych do pełnomocnika, a nie bezpośrednio do podatnika. Sądy administracyjne zaznaczają, że doręczenia z pominięciem pełnomocnika są nieskuteczne, niezależnie od wpływu na sytuację podatnika. Ochrona prawna podatnika wymaga przestrzegania zasady doręczania pism pełnomocnikowi.