Zwolnienie z podatku darowizny gotówkowej od osoby najbliższej
Zwolnienie z podatku darowizny gotówkowej od osoby najbliższej jest możliwe nawet w sytuacji, gdy przekazującym kwotę darowizny na rachunek obdarowanego nie jest darczyńca. Wartość darowizny otrzymanej od najbliższych nie podlega limitowi podatkowemu, jednak konieczne jest spełnienie warunków formalnych, takich jak zgłoszenie jej w urzędzie skarbowym i udokumentowanie przekazania środków pieniężnych na rachunek płatniczy obdarowanego.
Tematyka: zwolnienie, podatek, darowizna, gotówka, osoba najbliższa, interpretacja podatkowa, sąd, warunki formalne, dokumentacja, przekazanie na rachunek, NSA
Zwolnienie z podatku darowizny gotówkowej od osoby najbliższej jest możliwe nawet w sytuacji, gdy przekazującym kwotę darowizny na rachunek obdarowanego nie jest darczyńca. Wartość darowizny otrzymanej od najbliższych nie podlega limitowi podatkowemu, jednak konieczne jest spełnienie warunków formalnych, takich jak zgłoszenie jej w urzędzie skarbowym i udokumentowanie przekazania środków pieniężnych na rachunek płatniczy obdarowanego.
Do zastosowania zwolnienia z podatku darowizny gotówkowej od osoby najbliższej nie jest konieczne, by przekazującym kwotę darowizny na rachunek obdarowanego był darczyńca, gdyż w okolicznościach niebudzących wątpliwości co do zaistnienia darowziny może być nim sam obdarowany. Stan faktyczny W 2019 r. podatnik i jego brat otrzymali od matki darowizny w gotówce do ręki. Na tę okoliczność została spisana umowa darowizny. Matka podatnika jest w podeszłym wieku i od ponad roku nie wychodzi z domu. Część darowanych pieniędzy przechowywała w domu, a większa cześć pochodziła z likwidacji lokaty terminowej matki założonej w banku, w którym matka nie posiadała zwykłego rachunku bankowego. Likwidacji lokaty na podstawie pełnomocnictwa od matki dokonał brat podatnika, który podjął gotówkę. W dniu przekazania darowizny matka udzieliła wnioskodawcy i jego bratu pisemnych upoważnień do wpłaty w jej imieniu gotówki na rachunki bankowe obdarowanych. Podatnik wpłacił darowane pieniądze w swoim banku i posiada na tę okoliczność stosowne potwierdzenie z zaznaczeniem tytułu wpłaty (że jest to darowizna od matki). Przy składaniu w urzędzie skarbowym zgłoszenia darowizny jako zwolnionej (SD-Z2) podatnik został poinformowany, że powinien jednak zapłacić podatek od tej darowizny. W tym stanie rzeczy podatnik złożył wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, wnosząc o potwierdzenie jego stanowiska, że powyższa darowizna korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Organ wydał jednak interpretację, w której uznał, że ze względu na przekazanie darowizny w gotówce nie może ona korzystać ze zwolnienia podatkowego. Podatnik zaskarżył interpretację do sądu. Stan prawny Darowizny otrzymane od osób najbliższych korzystają z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn i to bez limitu co do wysokości darowizny (art. 4a PodSpDarU). Zwolnienie to obwarowane jest jednak warunkami formalnymi. Po pierwsze, darowiznę należy zgłosić w urzędzie skarbowym, a po drugie, otrzymanie darowizny pieniężnej należy udokumentować „dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy (..) lub przekazem pocztowym" (art. 4a ust. 1 pkt 2). Organ uznał, że właśnie ten drugi warunek nie został spełniony w niniejszej sprawie. Stanowisko WSA w Lublinie Sąd uznał, że stanowisko organu jest nieprawidłowe, wobec czego interpretację uchylił. Sąd wskazał, że skoro u podłoża zwolnienia z podatku spadków i darowizn otrzymywanych od osób najbliższych leżą konieczność szczególnej ochrony sytuacji majątkowej rodziny oraz uwzględnianie powiązań osobistych i rodzinnych między członkami najbliższej rodziny, to nie można stosować wykładni ograniczającej możliwość skorzystania ze zwolnienia bez istotnego racjonalnego usprawiedliwienia. Sposób udokumentowania otrzymania darowizny ma służyć zapobieganiu fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych, a nie tworzeniu bariery dla skorzystania ze zwolnienia od podatku. W szczególności, obowiązek udokumentowania otrzymania darowizny pieniężnej jej wpłatą do banku przez darczyńcę wprowadzono po to, aby podatnicy nie mogli powoływać się na rzekomo otrzymane kwoty na podstawie fikcyjnych darowizn od najbliższych członków rodziny. Dotyczy to zwłaszcza zapobiegania wykazywania rzekomych źródeł przychodów w postępowaniach w sprawie przychodów z nieujawnionych źródeł. Warunek ten ma więc służyć uzyskaniu pewności prawnopodatkowej odnośnie do nabytego majątku. Jednak w rozpatrywanym stanie faktycznym należy uwzględnić okoliczność, że oprócz zawarcia umowy darowizny na piśmie i wręczenia przedmiotu darowizny „do ręki" obdarowanemu miał w tym samym czasie miejsce trzeci istotny element, a mianowicie upoważnienie przez darczyńcę obdarowanego, aby obdarowany w imieniu darczyńcy wpłacił środki pieniężne na swój rachunek bankowy. Tak więc wykonanie umowy darowizny zgodnie z wolą darczyńcy nie polegało na wręczeniu obdarowanemu pieniędzy „do ręki", lecz na przekazaniu tych wręczonych środków pieniężnych na rachunek bankowy obdarowanego. Obdarowany działając z upoważnienia darczyńcy nie wpłacał na rachunek własnych środków, lecz środki należące ciągle do darczyńcy, wyręczając w ten sposób - na podstawie upoważnienia - niemogącą osobiście wykonać czynności faktycznej matkę jako darczyńcę. Z przepisu art. 4a ust. 1 pkt 2 PodSpDarU nie wynika, że przekazującym środki na rachunek obdarowanego powinien być wyłącznie darczyńca, a w szczególności nie wynika, że tym przekazującym (wpłacającym) środki pieniężne otrzymane od darczyńcy w wykonaniu umowy darowizny nie może być sam obdarowany. W takiej sytuacji traci na znaczeniu podkreślana przez organ interpretacyjny okoliczność, że wręczenie obdarowanemu środków pieniężnych nastąpiło „do ręki" i że w tym momencie - zdaniem organu - nastąpiło wykonanie darowizny, co sprawiło, że podatnik na rachunek bankowy wpłacał już własne środki a nie środki darczyńcy. Dla zastosowania zwolnienia od podatku powyższa okoliczność nie ma przesądzającego znaczenia. Otrzymanie przedmiotu darowizny i przekazanie tego przedmiotu na rachunek obdarowanego mogą nastąpić w różnym czasie. W takiej sytuacji dowód przekazania przedmiotu darowizny na rachunek obdarowanego dowodzi bezpośrednio samego przekazania środków pieniężnych na rachunek, a jedynie pośrednio dokumentuje otrzymanie poprzez darowiznę środków pieniężnych, które następnie zostały przekazane na rachunek płatniczy lub inny rachunek obdarowanego. Oczywiście możliwe jest, że dowód przekazania środków pieniężnych na rachunek obdarowanego jest jednocześnie dowodem samej czynności wykonywania darowizny. Dzieje się tak wówczas, kiedy to sam darczyńca dokonuje przekazania środków pieniężnych z własnego rachunku na rachunek obdarowanego albo wpłaca te środki na rachunek obdarowanego bez posługiwania się własnym rachunkiem. Jednakże taki sposób wykonania darowizny i udokumentowania tego wykonania nie jest konieczny, aby obdarowany mógł skorzystać ze zwolnienia od podatku. Okoliczność, że razie zawarcia umowy darowizny bez zachowania formy aktu notarialnego przez darczyńcę obowiązek podatkowy, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 PodSpDarU powstaje z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia, nie przesądza tego, że uzyskanie zwolnienia od podatku możliwe jest tylko wówczas, kiedy w chwili powstania obowiązku podatkowego zaktualizowała się także przesłanka przekazania środków pieniężnych na rachunek obdarowanego. Argumentacja sądu jest przekonująca i dodajmy, że takie korzystne dla podatników odformalizowanie podejście sądy administracyjne stosowały już wcześniej. Tym niemniej można napotkać także orzeczenia niekorzystne, domagające się, by przekazania środków na rachunek bankowy dokonał jednak darczyńca (zob. np wyrok WSA w Gliwicach z 26.2.2020 r. - I SA/Gl 1000/19). U podłoża takiego formalistycznego podejścia leży troska, by nie otwierać furtki przez którą można by wprowadzać do legalnego obiegu pieniądze pozyskane z pominięciem systemu podatkowego. Tego argumentu lekceważyć się nie powinno. Dlatego wydaje się, że rozwiązaniem najstosowniejszym jest podejście salomonowe, a więc przyjęcie, że co do zasady to darczyńca powinien wprowadzić pieniądze na rachunek bankowy obdarowanego, ale jeśli w danej sprawie nie ma wątpliwości, że darowizna faktycznie została wykonana, a obdarowany jedynie wyręcza darczyńcę, zwłaszcza podeszłego wiekiem, w samej czynności przekazania kwoty darowizny do banku, to zwolnienie powinno być stosowane. Takie podejście zaproponował NSA w wyroku z 19.12.2019 r. (II FSK 293/18). Wynika stąd następująca wskazówka praktyczna: jeśli z jakichś względów darczyńca nie może sam przekazać darowanych pieniędzy na rachunek obdarowanego, to należy zadbać, by darczyńca wyraźnie (najlepiej pisemnie) upoważnił obdarowanego do wpłacenia pieniędzy w imieniu darczyńcy. Na pewno istotne jest też to, by wpłata nastąpiła niezwłocznie po przekazaniu darowizny. PodSpDarU
Podsumowując, sąd uznał, że przekazanie darowizny w gotówce nie wyklucza możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Istotne jest, aby udokumentować przekazanie środków pieniężnych na rachunek obdarowanego w sposób zgodny z wymogami prawnymi. Ostatecznie, należy pamiętać, że zastosowanie zwolnienia podatkowego jest możliwe również w sytuacjach, gdy darczyńca nie może osobiście dokonać wpłaty na rachunek obdarowanego.