Zwolnienie doradcy podatkowego jako świadka z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej
Przesłuchanie doradcy podatkowego w ramach postępowania podatkowego na okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu, może nastąpić dopiero po zwolnieniu go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Trybem tym nie jest pouczenie, w myśl art. 196 § 2 o.p., świadka - doradcy podatkowego o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania. Uchybienie proceduralne, które nie wpłynęło na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, nie może stanowić podstawy uchylenia tego rozstrzygnięcia.
Tematyka: zwolnienie, doradca podatkowy, tajemnica zawodowa, postępowanie podatkowe, przesłuchanie, uchybienie proceduralne, stan faktyczny, stan prawny, WSA Wrocław, luka prawna
Przesłuchanie doradcy podatkowego w ramach postępowania podatkowego na okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu, może nastąpić dopiero po zwolnieniu go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Trybem tym nie jest pouczenie, w myśl art. 196 § 2 o.p., świadka - doradcy podatkowego o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania. Uchybienie proceduralne, które nie wpłynęło na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, nie może stanowić podstawy uchylenia tego rozstrzygnięcia.
1. Przesłuchanie doradcy podatkowego w ramach postępowania podatkowego na okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu, może nastąpić dopiero po zwolnieniu go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w trybie określonym odrębnymi ustawami. Trybem tym nie jest pouczenie, w myśl art. 196 § 2 o.p., świadka - doradcy podatkowego o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania. 2. Uchybienie proceduralne, które nie wpłynęło na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy, nie może stanowić podstawy uchylenia tego rozstrzygnięcia. Stan faktyczny Doradca podatkowy prowadził ewidencje podatkowe podatnika, wobec którego organ podatkowy przeprowadził postępowanie podatkowe. Podatnikowi postawiono szereg zarzutów i ostatecznie uznano, że prowadzone przez niego księgi podatkowe są nierzetelne. W konsekwencji organ wydał decyzję wymiarową w PIT opartą na oszacowaniu odstawy opodatkowania. W trakcie postępowania podatnik najpierw złożył wniosek o przesłuchanie doradcy podatkowego, który prowadził jego księgi, ale potem wniosek ten wycofał z uwagi na obowiązek przestrzegania przez doradcę podatkowego tajemnicy zawodowej. Pomimo cofnięcia wniosku dowodowego przez stronę organ przesłuchał jednak tego doradcę jako świadka, uprzedzając go o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, a także o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania, gdyby odpowiedź mogła spowodować naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Podatnik zaskarżył decyzję wymiarową do sądu, podnosząc, oprócz zarzutów merytorycznych, zarzut niezgodnego z prawem, bo naruszającego tajemnicę zawodową, przesłuchania doradcy podatkowego. I tylko ten wątek będzie dalej omawiany. Stan prawny „Doradca podatkowy jest obowiązany zachować w tajemnicy fakty i informacje, z którymi zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu" (art. 37 ust. 1 DorPodU). Doradca podatkowy nie może być przesłuchiwany jako świadek co do powyższych faktów i informacji, chyba że został zwolniony od tego obowiązku w trybie określonym odrębnymi ustawami (art. 37 ust. 2 DorPodU). W zakresie postępowania podatkowego nie ma jednak żadnych ustawowych regulacji określających tryb zwolnienia doradcy podatkowego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. W Ordynacji podatkowej zawarty jest jedynie przepis art. 196 § 2, w myśl którego świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. I właśnie z uwagi na ten przepis organ podatkowy pouczył doradcę podatkowego o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 180 § 1 OrdPU). Naruszenie przepisów postępowania jest podstawą do uchylenia przez WSA zaskarżonej decyzji tylko wtedy, gdy mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU). Stanowisko WSA we Wrocławiu Sąd uznał, że przesłuchanie doradcy podatkowego nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa. Doradca podatkowy może być przesłuchany na okoliczności objęte tajemnicą zawodową tylko po zwolnieniu go od tego obowiązku w trybie określonym odrębnymi ustawami. Trybem takim nie jest samo pouczenie (w myśl art. 196 § 2 OrdPU) doradcy podatkowego przed przesłuchaniem o możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytania. Oznaczałoby to bowiem, że owego zwolnienia z tajemnicy zawodowej dokonuje sam doradca podatkowy, odmawiając odpowiedzi na pytania. Niewątpliwie nie o takim zwolnieniu z tajemnicy zawodowej mówi przepis art. 37 ust. 2 DorPodU. Czym innym jest odmowa udzielenia odpowiedzi na pytania w toku przesłuchania, a czym innym niedopuszczalność przeprowadzenia przesłuchania w ogóle. Niewątpliwie doszło więc do naruszenia zakazu wynikającego z powyższego przepisu. W konsekwencji, stosownie do art. 180 § 1 OrdPU informacje wynikające z tego przesłuchania - jako sprzecznego z prawem - nie mogą być przez organ podatkowy uwzględnione. Przy okazji sąd skonstatował, że w przepisach Ordynacji podatkowej w istocie brak jest procedury zwolnienia doradcy podatkowego jako świadka z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Dokonując jednak oceny, w jakim zakresie informacje przekazane przez doradcę podatkowego w toku przesłuchania zostały wykorzystane do ustalenia stanu faktycznego w sprawie, sąd stwierdził, że nie miały one wpływu na wynik sprawy. Doradca podatkowy wskazał bowiem jedynie, że podatnik przekazywał wszystkie dokumenty do prowadzonego przez niego biura rachunkowego. Stwierdzenie to nie ma istotnego znaczenia dla niniejszej sprawy, organ nie wyciągnął też z tych zeznań żadnych wniosków istotnych dla rozstrzygnięcia. Naruszenie art. 180 § 1 OrdPU w zw. z art. 37 ust. 2 DorPodU nie miało zatem istotnego wpływu na wynik sprawy i - jako takie - nie może prowadzić do uchylenia decyzji. Komentarz Niniejsza sprawa jest ciekawa z kilku względów. Po pierwsze, rozstrzygnięcie jest korzystne i ważne dla wszystkich doradców podatkowych wzywanych przez organ w charakterze świadka. W świetle omawianego wyroku przysługuje im bowiem, jeśli powołają się na tajemnicę zawodową, nie tylko prawo odmowy udzielenia odpowiedzi na konkretne pytanie, ale także prawo do odmowy wystąpienia w charakterze świadka w danej sprawie w ogóle. Po drugie, wyszła na jaw swoista luka prawna w postaci braku regulacji proceduralnej umożliwiającej zwolnienie doradców podatkowych z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Po trzecie, sprawa ta daje przykład zastosowania powszechnej w polskich postępowaniach prawnych zasady, że uchybienie organu o charakterze proceduralnym może być podstawą uchylenia rozstrzygnięcia wydanego przez ten organ tylko wtedy, gdy uchybienie to wpłynęło na treść rozstrzygnięcia. W efekcie uchybienie - z punktu widzenia samych zasad i gwarancji procesowych - może być ciężkie, jak w niniejszej sprawie, ale pomimo tego ciężaru nie musi prowadzić do wygrania sprawy przez stronę. Na marginesie dodajmy, że w opisanej sprawie sąd oddalił też merytoryczne zarzuty podatnika co do wymiaru podatku, wobec tego słuszny skądinąd zarzut procesowy niczego podatnikowi nie dał. wyrok WSA we Wrocławiu z 17.3.2020 r. I SA/Wr 862/19
Sąd WSA we Wrocławiu stwierdził, że przesłuchanie doradcy podatkowego nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, co uniemożliwia uwzględnienie informacji z tego przesłuchania jako sprzecznych z prawem. Brak procedury zwolnienia doradcy podatkowego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej to istotna luka prawna. Mimo uchybienia proceduralnego, nie miało ono istotnego wpływu na wynik sprawy, co potwierdził sąd.