Zniesienie współwłasności - ustalanie przychodu na gruncie PIT

Zniesienie współwłasności nieruchomości, które nie generuje przychodu na gruncie PIT, stało się tematem sporu podatkowego pomiędzy podatniczką a organem interpretacyjnym. W niniejszej sprawie matka podatniczki przekazała jej udział w nieruchomości, a następnie brat podatniczki dokonał spłaty w zamian za całość nieruchomości. Organ uznał, że spłata podlega opodatkowaniu, co podatniczka zaskarżyła. Sąd II instancji orzekł, że podatniczka nie uzyskała przychodu, gdyż nie doszło do zwiększenia jej majątku. Decyzja jest zgodna z orzecznictwem i dotyczy także innych przypadków ekwiwalentnego spieniężenia udziałów nabytych w darowiznie lub spadku.

Tematyka: zniesienie współwłasności, podatek dochodowy, ekwiwalent, spłata, opodatkowanie, udziały, darowizna, spadek, orzecznictwo, przychód, majątek, zasada równości opodatkowania, interpretacja podatkowa, wyrok NSA

Zniesienie współwłasności nieruchomości, w wyniku którego jeden ze współwłaścicieli, w zamian za
przekazanie - nabytego w drodze spadku albo darowizny - udziału we współwłasności innemu
współwłaścicielowi, otrzymuje spłatę będącą jego równowartością, nie generuje przychodu na gruncie PIT.
Stan faktyczny
Podatniczka w 2014 r. zawarła z matką umowę darowizny, na mocy której przeniesiono na nią udział
w nieruchomości wynoszący 1/2. Właścicielem drugiej połowy udziałów był brat podatniczki, który złożył w sądzie
cywilnym złożył wniosek o zniesienie współwłasności w ten sposób, by własność nieruchomości przyznać jemu
w zamian za spłatę na rzecz siostry. W ramach tego postępowania przeprowadzono dowód z opinii biegłego, który
ustalił wartość rynkową nieruchomości. Następnie, w 2015 r., strony zawarły ugodę sądową, w której postanowiły, że
nieruchomość w całości przypadnie bratu, który dokona spłaty na rzecz podatniczki w dwóch ratach w łącznej
wysokości równej wartości rynkowej jej udziału, czyli połowie wartości całej nieruchomości.
Podatniczka złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, pytając, czy w tej sytuacji spłata otrzymana od brata
podlega opodatkowaniu. Zdaniem podatniczki nie podlega, pomimo tego, że zbycie udziału nastąpiło przed upływem
pięciu lat od jego nabycia. Sedno w tym, że skoro spłata równa się wartości rynkowej udziału, to nie powstał po jej
stronie przychód.
Organ interpretujący uznał stanowisko podatniczki za nieprawidłowe. Zdaniem organu, zbycie udziału
w nieruchomości, nabytego w drodze darowizny, w zamian za spłatę jest odpłatnym zbyciem podlegającym
opodatkowaniu podatkiem PIT.
Podatniczka zaskarżyła interpretację do sądu.
Stan prawny
Odpłatne zbycie nieruchomości, w tym także udziałów w nieruchomości, podlega opodatkowaniu, jeżeli następuje
przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie
nieruchomości (art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU).
Stanowisko WSA w Gliwicach
Sąd przyznał rację podatniczce. Uznał, że w 2015 r. nie uzyskała żadnego przychodu, skoro nabyła udział w drodze
darowizny, a następnie jedynie spieniężyła ten udział w nieruchomości, uzyskując jego równowartość (według jej
oświadczenia). Zatem po jej stronie nie powstał przychód - przysporzenie, które mogłoby stanowić przedmiot
opodatkowania.
W ocenie sądu stanowisko organu interpretującego godzi w przepisy Konstytucji RP, prowadzi bowiem do
dwukrotnego opodatkowania tego samego przychodu, tj. raz podatkiem od darowizny, a drugi raz podatkiem
dochodowym. Spłata dokonana w wyniku zniesienia współwłasności, będąca ekwiwalentem posiadanego udziału
w nieruchomości - uprzednio opodatkowanego podatkiem od spadków i darowizn - rodziłaby powtórny obowiązek
podatkowy w odniesieniu do tej samej wartości. Sytuacja taka przeczyłaby zasadzie równości opodatkowania
i pozostawałaby w sprzeczności z ratio legis art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU, przy założeniu, że suma spłaty nie
przekracza wartości przysługującego obdarowanemu udziału w nieruchomości.
Stanowisko NSA
Sąd II instancji podzielił pogląd WSA, że zniesienie współwłasności nieruchomości, w wyniku którego współwłaściciel
(obdarowany) w zamian za udział we współwłasności nieruchomości otrzymuje spłatę, będącą jego równowartością,
nie uzyskuje przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU nawet wówczas, gdyby inne przesłanki
opodatkowania dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości zostały
spełnione. Podatniczka nie osiągnęła przychodu, gdyż przychód powstaje wtedy, gdy następuje zwiększenie stanu
mienia, czyli przyrost czystego majątku podatnika. Przyrostem majątku podatnika jest zwiększenie jego aktywów, jak
i zmniejszenie pasywów. A to w niniejszej sprawie nie nastąpiło. Skoro w wyniku działu spadku nie doszło do
przyrostu mienia podatniczki w stosunku do wartości nabytego uprzednio udziału, czynność taka nie może być
utożsamiana z nabyciem nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 PDOFizU.

Komentarz
Rozstrzygnięcie tej sprawy jest zgodne z utrwalonym kierunkiem orzeczniczym, szkoda tylko że ignorowanym przez

organy podatkowe. Dodajmy, że korzystne dla podatników stanowisko dotyczy ekwiwalentnego spieniężenia
udziałów nabytych nie tylko w drodze darowizny (jak w niniejszej sprawie), ale także w spadku.

Wyrok NSA z 3.3.2020 r., II FSK 1557/18

Wyrok NSA potwierdził, że zniesienie współwłasności nieruchomości nie generuje przychodu, gdy udziałowiec otrzymuje ekwiwalent za udział. Sąd uznał, że brak było przyrostu majątku podatniczki, co wyklucza opodatkowanie. Decyzja ta jest zgodna z zasadą równości opodatkowania i orzecznictwem. Sprawa ma istotne znaczenie dla podatników nabywających udziały w nieruchomościach w drodze darowizny lub spadku.