Dobre zmiany w „białej liście” podatników VAT

Z dniem 1.7.2020 r. wchodzą w życie pozytywne zmiany w tzw. białej liście podatników VAT. Choć regulacje te są korzystne dla podatników, nie wszyscy zgadzają się z ich konstrukcją. Artykuł omawia kontrowersje i udogodnienia wprowadzone w nowelizacji.

Tematyka: zmiany, biała lista podatników VAT, nowelizacja, ZAW-NR, podzielona płatność, interpretacja przepisów, udogodnienia, kontrowersje

Z dniem 1.7.2020 r. wchodzą w życie przepisy poprawiające rozwiązania tzw. białej listy podatników VAT.
Zmiany są korzystne i pożądane przez podatników. Szkoda tylko, że w takim brzmieniu regulacje te nie mogły
obowiązywać od razu.
Tzw. biała lista podatników VAT miała w założeniu Ministra Finansów ułatwić i przyśpieszyć proces wyszukiwania
danych o podmiotach. Wykaz miał stać się ważnym narzędziem dla podatników, którzy powinni dzięki niemu zyskać
możliwość weryfikacji informacji o swoich kontrahentach na wybrany dzień, w dodatku w sposób bezpłatny i szybki.
A wszystko w imię zwiększenia bezpieczeństwa
i pewności obrotu gospodarczego.

Tyle szczytnych założeń. W zdecydowanie przeważającej opinii podatników, biała lista raczej utrudnia im życie.
Wynika to oczywiście przede wszystkim z konstrukcji przewidującej dotkliwe konsekwencje zapłaty należności
z tytułu transakcji przekraczającej 15.000 zł na rachunek bankowy inny niż wskazany w rejestrze. Ale nie tylko.
Niektóre rozwiązania prawne od początku naznaczone były bowiem ułomnością i z perspektywy podatnika
całkowitym brakiem jakiejkolwiek ergonomii. Wątpliwości nie rozwiały opublikowane przez Ministerstwo Finansów
objaśnienia podatkowe.
Przepisy art. 96b ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm., dalej: VATU)
weszły w życie z dniem 1.9.2019 r. O ich jakości niech świadczy fakt, że pomimo opublikowania wspomnianych
objaśnień podatkowych, już kilka miesięcy później Ministerstwo Finansów rozpoczęło prace nad projektem
nowelizacji. Pierwotny termin wejścia w życie znowelizowanych przepisów przesunął się w czasie, m.in. z powodu
pandemii COVID-19.
Wejście w życie ustawy z 5.6.2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy
o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020, poz. 1065) wprowadza kilka
udogodnień, które poniżej syntetycznie omawiamy.
Łatwiej złożyć zawiadomienie…
Aby uniknąć braku możliwości zaliczenia wydatku do KUP, w przypadku zapłaty na rachunek spoza białej listy
podatnicy co do zasady powinni składać do naczelnika urzędu skarbowego zawiadomienie na urzędowym wzorze
ZAW-NR. Abstrahując od atawizmu składania takiego donosu, rozwiązanie było do tej pory bardzo uciążliwe z wielu
względów. Większość z nich nowelizacja niweluje, wprowadza bowiem:
• jednorazowość ZAW-NR – dokonując zapłaty na ten sam rachunek spoza białej listy, wystarczy złożyć
zawiadomienie tylko raz (przy pierwszej płatności). Kwestia ta była do tej pory kontrowersyjna. Co prawda
objaśnienia potwierdzały takie liberalne podejście, to jednak z lektury przepisów oraz samego formularza ZAW-NR
wynikały zgoła odmienne wnioski;
• wydłużenie do siedmiu dni terminu do złożenia ZAW-NR – do tej pory, ZAW-NR trzeba było złożyć w ciągu trzech
dni od zlecenia przelewu. To termin absurdalnie krótki, zwłaszcza w kontekście dyskusji odnośnie upoważnienia do
podpisania takiego pisma (o czym niżej). Dobrze, że chociaż w okresie epidemii termin ten wydłużony został do 14
dni (na podstawie art. 15zzn ustawy z 31.03.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych
z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi
sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568, dalej: ZmKoronawirusU20);
• składanie donosu do własnego urzędu skarbowego – do tej pory, ZAW-NR kierowany był do urzędu skarbowego
właściwego dla dostawcy. Rodziło to istotny problem i nie chodziło nawet o konieczność samodzielnego
zidentyfikowania właściwego urzędu (platforma do składania ZAW-NR udzielała podpowiedzi, zresztą ewentualna
pomyłka co do właściwości nie ma aż takiego znaczenia ze względu na współpracę urzędów skarbowych ponad
podziałami). Problemem było upoważnienie do podpisania ZAW-NR. Osoby dedykowane do takiego zadania (np.
z działu księgowości) często nie mają pełnomocnictwa do reprezentowania spółki przed zupełnie nieznanym
urzędem skarbowym. Trudno zaś oczekiwać, by szeregowemu pracownikowi udzielone było pełnomocnictwo ogólne.
Albo, że każdy ZAW-NR, i to w ciągu trzech dni, podpisze zarząd.
…a czasem nie trzeba go w ogóle składać
Do tej pory jedynym panaceum na uniknięcie niemożliwości zaliczenia do KUP wydatków związanych z płatnością na
rachunek spoza białej listy było zgodnie z art. 117ba § 3 ustawy z 29.8.1997 r., (t.j. Dz.U. z 2019 r poz. 900 ze zm.,

dalej OrdPU) złożenie ZAW-NR. Zgodnie z omawianą nowelizacją, podobny skutek wywoła zapłata na taki rachunek
dokonana w ramach mechanizmu podzielonej płatności.
Innymi słowy, jeśli nie znajdziemy rachunku kontrahenta na białej liście, zamiast składać ZAW -NR wystarczy po
prostu dokonać przelewu w sposób podzielony. To duże uproszczenie, choć siłą rzeczy znajdzie zastosowanie
jedynie do przypadków, gdy podzielona płatność jest technicznie możliwa (a więc nie skorzystamy z niej np. gdy
kontrahent posługuje się rachunkiem walutowym w banku zagranicznym).
Uściślenie przepisów
Omawiana regulacja doprecyzowuje także kilka innych kwestii, które do tej pory budziły mniejsze lub większe
wątpliwości praktyczne. W przeważającej większości jednak, kwestie te zostały poruszone już wcześniej
w objaśnieniach. W skrócie, chodzi tu m.in. o doprecyzowanie, że sankcje z białej listy nie dotyczą:
• transakcji zagranicznych (WNT, import towarów, import usług, nabycia lokalnego od podmiotu zagranicznego);
• płatności na rachunki cesyjne i gospodarki własnej banku – o ile nabywca zostanie należycie poinformowany, że
ma do czynienia z taką właśnie płatnością. To ważne dla różnego rodzaju płatności w ramach faktoringu, gdyż
wykorzystywane w takich schematach rachunki bankowe najczęściej nie są zgłoszone do białej listy (bo nie są to
rachunki rozliczeniowe).
Wnioski
Zmiany idą w dobrym kierunku. Niemniej, większość z nich postulowana była już przy okazji wejścia w życie
pierwotnych przepisów. Co więcej, spora część wynika w pewnym sensie z wiążących przecież objaśnień
podatkowych. Nie stawia to na wysokim miejscu reputacji objaśnień w oczach podatników (skoro coś wynika
z wiążących przecież objaśnień, po co dodatkowo zmieniać przepisy).

Nowelizacja przynosi ułatwienia dla podatników, zwłaszcza w kwestii składania zawiadomień ZAW-NR. Możliwość dokonania podzielonej płatności na rachunek spoza białej listy to kolejne uproszczenie. Mimo pozytywnych zmian, nie brakuje wątpliwości w interpretacji przepisów.