Zmiana adresu a przywrócenie terminu do wniesienia odwołania

Brak winy w niedopełnieniu obowiązku jest warunkiem koniecznym do przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji podatkowej. Publikacja omawia przypadek, w którym podatniczka zaskarżyła decyzję wymiarową organu podatkowego, argumentując, że nie mogła uczestniczyć w postępowaniu podatkowym ani odebrać decyzji, ponieważ od 2016 roku mieszkała w innej miejscowości. Pełnomocnik podniósł, że decyzja nie została skutecznie doręczona, co stanowiło podstawę do wniosku o przywrócenie terminu do odwołania. Jednak sąd uznał, że uchybienie terminowi nastąpiło z winy strony, co wykluczało możliwość przywrócenia terminu. Organ kierował pisma na adres podany przez podatniczkę, co potwierdzał jej obowiązek aktualizacji danych adresowych. Wyrok sądu stanowi ważne przypomnienie o konieczności informowania urzędu skarbowego o zmianie adresu oraz pilnowania przesyłek na stary adres.

Tematyka: przywrócenie terminu, odwołanie od decyzji, aktualizacja adresu, postępowanie podatkowe, winy strony, urząd skarbowy, decyzja wymiarowa, pełnomocnik, sąd administracyjny, egzekucja skarbowa

O braku winy w niedopełnieniu obowiązku, jako przesłance umożliwiającej przywrócenie terminu, można
mówić jedynie w przypadku stwierdzenia, że dopełnienie obowiązku stało się niemożliwe z powodu
przeszkody nie do przezwyciężenia, nawet przy dochowaniu wymaganej staranności. Nawet lekkie
niedbalstwo przy dokonywaniu czynności w toku postępowania wyklucza przywrócenie terminu.
Stan faktyczny
Organ podatkowy przeprowadził wobec podatniczki postępowanie podatkowe w sprawie przychodów
z nieujawnionych źródeł, zakończone niekorzystną decyzją wymiarową. Decyzja ta została wysłana za
pośrednictwem Poczty Polskiej przesyłką poleconą na adres podatniczki. Wobec tego, że doręczyciel nie zastał
podatniczki pod tym adresem, pozostawił - zgodnie z przepisami - awizo, potem awizo ponowne, ale podatniczka
decyzji z placówki pocztowej nie pobrała. Wobec tego przyjęto, że decyzja została doręczona skutecznie w trybie
tzw. doręczenia zastępczego w maju 2019 r. W lipcu 2019 r. podatniczka zauważyła, że jej rachunek bankowy został
zajęty przez urząd skarbowy w trybie egzekucji, wobec czego udała się do tego urzędu, by wyjaśnić sytuację
i dopiero wtedy dowiedziała się, że wobec niej prowadzone było postępowanie podatkowe i że zakończyło się
decyzją wymiarową. W tym stanie rzeczy, nie zgadzając się z orzeczonym wymiarem podatku, zleciła
profesjonalnemu pełnomocnikowi zaskarżenie decyzji.
W sierpniu 2019 r. pełnomocnik złożył do urzędu pismo, w którym zawarł odwołanie od decyzji wraz z wnioskiem
o przywrócenie terminu do wniesienia tego odwołania. W uzasadnieniu podniósł, że podatniczka nie mogła
uczestniczyć w toczącym się postępowaniu podatkowym, a także odebrać decyzji podatkowej. Od września 2016 r.
mieszkała bowiem w innej miejscowości, w której rozpoczęła studia. Nie mieszkała więc od tego czasu w swoim
mieszkaniu, na adres którego organ kierował wszystkie pisma, które za każdym razem były uznawane za doręczone
skutecznie w trybie doręczenia zastępczego. Mieszkanie to podatniczka wynajęła i nadal wynajmuje lokatorce, której
zaleciła nieodbieranie poczty w jej imieniu i poinformowanie listonosza, że podatniczka już tu nie mieszka. Listonosz
został zresztą kilkakrotnie poinformowany o tym. Natomiast lokatorka nigdy nie informowała strony o jakiejkolwiek
przesyłce, czy też o fakcie awiza.
Zdaniem pełnomocnika, w tej sytuacji zasadne jest wręcz stwierdzenie, że nie doszło do skutecznego doręczenia
decyzji, a jeśli by to przyjąć, to wniósł (alternatywnie) o doręczenie decyzji na jego adres i o uznanie, że dopiero
wtedy zacznie biec termin do wniesienia odwołania.
Pełnomocnik zauważył, że podatniczka jest osobą młodą, skoncentrowaną na nauce i obronie pracy licencjackiej i nie
jeździła nigdy do swojego mieszkania. Jest osobą zaczynającą dopiero samodzielne życie i nie mogła przypuszczać,
że w stosunku do niej może toczyć się jakiekolwiek postępowanie podatkowe.
Do pisma pełnomocnik dołączył kserokopie dyplomu ukończenia studiów i umowy najmu mieszkania.
Organ podatkowy wydał postanowienie, w którym odmówił przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji,
uznając ją - tym samym - za ostateczną.
Pełnomocnik zaskarżył to postanowienie do sądu.
Stan prawny
Wszystkie przywoływane niżej przepisy są przepisami Ordynacji podatkowej.
Regulacje dotyczące doręczeń
„Pisma doręcza się osobom fizycznym pod adresem miejsca ich zamieszkania albo pod adresem do doręczeń
w kraju” (art. 148 § 1 OrdPU). W razie niemożności doręczenia pisma bezpośrednio adresatowi albo jego
domownikowi doręczyciel pozostawia dwukrotnie awizo o przesyłce czekającej na odbiór w placówce pocztowej,
a jeśli nie zostanie ona tam podjęta, doręczenie uważa się za dokonane z upływem 14 dni od pozostawienia
pierwszego awiza (art. 150 OrdPU).
Podatnik jest zobowiązany poinformować swój urząd skarbowy o zmianie adresu tylko wtedy, gdy zmiana ta
nastąpiła po wszczęciu wobec niego postępowania podatkowego (art. 146 § 1 OrdPU) albo po zakończeniu kontroli
podatkowej (art. 291b OrdPU).
Regulacje dotyczące zaskarżania decyzji

Odwołanie od decyzji wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia (art. 223 § 2 OrdPU). Jeśli termin ten zostanie
przekroczony, to możliwe jest jego przywrócenie, ale tylko wtedy, gdy uchybienie terminowi nastąpiło bez winy strony
(art. 162 § 1 OrdPU).
Podanie o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi (art.
162 § 2 OrdPU). Przywrócenie terminu do złożenia podania o przywrócenie terminu jest niedopuszczalne (art. 162 §
3 OrdPU).
Stanowisko WSA w Poznaniu
Sąd oddalił skargę, a uzasadnienie tego rozstrzygnięcia można podzielić na trzy części.
1. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania został złożony po terminie, tj. po upływie 7 dni od dnia
ustania przyczyny uchybienia terminowi. Podatniczka osobiście w urzędzie pocztowym odebrała w lipcu 2019 r.
zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego i wkładu
oszczędnościowego, wraz z odpisem tytułu wykonawczego. W tym tytule wykonawczym wymieniona była
podatniczka, kwota należności do zapłaty oraz że podstawą jej dochodzenia jest decyzja w sprawie zryczałtowanego
podatku dochodowego od przychodów z innych źródeł. Słusznie zatem organ podatkowy stwierdził, że przyczyna
uchybienia terminowi do wniesienia odwołania, uzasadniająca złożenie wniosku o jego przywrócenie, ustała z chwilą
doręczenia podatniczce tych dokumentów. W tym dniu powzięła bowiem wiedzę o toczącym się postępowaniu
egzekucyjnym, a zatem miała obiektywną możliwość pozyskania informacji o fakcie wydania decyzji podatkowej. Od
tego dnia miała 7 dni na złożenie wniosku o przywrócenie terminu, który został złożony po upływie 9 dni, a więc
o dwa dni za późno. Nie może być więc uwzględniony.
2. Organ prawidłowo stwierdził, że uchybienie terminu do wniesienia odwołania nie nastąpiło bez winy strony.
O braku winy w niedopełnieniu obowiązku, jako przesłance umożliwiającej przywrócenie terminu, można mówić
jedynie w przypadku stwierdzenia, że dopełnienie obowiązku stało się niemożliwe z powodu przeszkody nie do
przezwyciężenia, nawet przy dochowaniu przez stronę wymaganej staranności. Nawet lekkie niedbalstwo przy
dokonywaniu czynności w toku postępowania wyklucza przywrócenie terminu.
Przy ocenie wniosku o przywrócenie terminu istotne jest rozróżnienie samej przeszkody od okoliczności
wskazujących na brak winy po stronie wnioskodawcy. Istnienie przeszkody do dokonania czynności (tu:
niezamieszkiwanie pod dotychczasowym adresem) nie oznacza, że automatycznie uprawdopodobniony został brak
winy w uchybieniu terminu. O braku winy można mówić w sytuacji, gdy dana przeszkoda w dokonaniu czynności,
skonfrontowana z obiektywnymi miernikami staranności, prowadzi do wniosku, że strona zobowiązana do dokonania
określonej czynności postępowania nie mogła przezwyciężyć przeszkody w zachowaniu terminu do jej dokonania,
nawet przy użyciu największego możliwego w danych warunkach wysiłku. A podatniczka mogła zachować się
inaczej. Brak wymaganej staranności w zakresie aktualizacji adresu spowodował, że sama pozbawiła się możliwości
otrzymania pisma, jak i udziału w prowadzonym postępowaniu. Niedbalstwo w tym zakresie potwierdza również treść
wniosku, z którego wynika, że skarżąca zabroniła lokatorce odbierania pism w jej imieniu, a więc przewidywała
możliwość otrzymywania pism. Nie jest również żadną okolicznością usprawiedliwiającą to, że lokatorka nie
informowała podatniczki o jakiejkolwiek przesyłce, czy też o fakcie awiza.
3. Organ miał prawo wysyłać korespondencję na adres mieszkania podatniczki, gdyż ten adres podatniczka wpisała
w zeznaniu podatkowym za rok 2018 i ten adres widniał w systemie SeRCe. Ponadto ustalono, że w lipcu 2019 r.
podatniczka odebrała w urzędzie pocztowym przesyłkę kierowaną na ten sam adres, tyle że przez inny urząd
skarbowy. Doręczenie należy więc uznać za skuteczne.

Komentarz
W obszernym uzasadnieniu sąd zbił wszystkie argumenty w całkiem przekonująco uzasadnionym wniosku złożonym
w imieniu podatniczki. Sąd nie ograniczył się do stwierdzenia, że wniosek o przywrócenie terminu został złożony
o dwa dni za późno i że to przesądza sprawę (część 1) Miałoby się wtedy wrażenie jakiegoś nadmiernego
formalizmu. Sąd uzasadnił jednak, że nawet, gdyby wniosek został złożony w przepisanym terminie siedmiu dni od
dowiedzenia się o decyzji, to i tak był skazany na przegraną ze względu na niespełnienie przesłanki braku winy
w niedotrzymaniu 14-dniowego terminu do wniesienia odwołania (część 2). W tym punkcie zresztą sprawa może być
uznana za dyskusyjną. Ponadto, sąd uzasadnił, dlaczego doręczenie decyzji należy uznać za skuteczne (część 3),
oddalając tym samym alternatywny wniosek pełnomocnika o doręczenie decyzji "na nowo".
Niedobrze jest, gdy o wydanej wobec nas decyzji dowiadujemy się dopiero wtedy, gdy na podstawie tej decyzji
została już wszczęta egzekucja z naszego majątku. Tak być nie powinno, ale jak pokazuje niniejsza sprawa, sytuacja
taka wystąpić może i - co gorsza - wszystko co się na nią złożyło, może być uznane za zgodne z prawem. Stąd
nauka praktyczna, by o długotrwałej zmianie adresu zawiadamiać swój urząd skarbowy, a gdy się tego z jakichś
względów nie robi, by pilnować przesyłek przychodzących na adres, w którym się już nie mieszka.

wyrok WSA w Poznaniu z 5.3.2020 r., I SA/Po 949/19

Wyrok WSA w Poznaniu z 5.3.2020 r. w sprawie I SA/Po 949/19 podkreśla konsekwencje niedopełnienia obowiązku aktualizacji adresu podatkowego. Sąd uznał, że podatniczka nie mogła korzystać z przywrócenia terminu do wniesienia odwołania z powodu własnego niedbalstwa w zakresie aktualizacji danych adresowych. Decyzja sądu przypomina o konieczności śledzenia korespondencji na adresie podatkowym oraz terminowym informowaniu urzędu skarbowego o zmianach miejsca zamieszkania.