Przesłanki blokady rachunku bankowego podatnika przez organ podatkowy

Tematyka: blokada rachunku bankowego, organ podatkowy, podmiot kwalifikowany, wyłudzenia skarbowe, VAT, postępowanie podatkowe, sąd administracyjny, konstytucyjne prawo do sądu, zobowiązanie podatkowe, spółka z o.o., WSA Poznań, wyrok sądu

Do blokady rachunku bankowego podatnika nie wystarczy podejrzenie, że podatnik, posługujący się
rachunkiem bankowym, zaniża zobowiązanie podatkowe. Organ podatkowy powinien wskazać konkretne
okoliczności uzasadniające podejrzenie, że podatnik może wykorzystać działalność banków do wyłudzeń
podatkowych.
Stan faktyczny
Naczelnik urzędu celno-skarbowego w lutym 2020 r. dokonał blokady 12 rachunków bankowych należących do spółki
z o.o., na okres 72 godzin, z uwagi na podejrzenie, że spółka została zasilona w okresie od stycznia do sierpnia 2018
r. środkami pieniężnymi z tytułu sprzedaży elektroniki użytkowej (telefonów), od której nie został odprowadzony VAT.
Następnie ten sam organ postanowieniem przedłużył termin blokady na czas oznaczony - do maja 2020 r., z uwagi
na fakt, że zachodzi uzasadniona obawa, że spółka nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania
podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności osób trzecich.
Organ ustalił, że spółka prowadziła sklep internetowy, a w nim - sprzedaż telefonów. Zdaniem organu spółka pod
pozorem pośredniczenia w sprzedaży telefonów przez firmę zagraniczną sprzedawała je sama, nie poddając tej
sprzedaży opodatkowaniu podatkiem VAT. I tę okoliczność organ uznał za podstawę blokady rachunków spółki.
Organ dodał, że spółka nie posiada składników majątkowych o wartości wystarczającej na pokrycie szacowanego
uszczuplenia VAT.
Postanowienie o przedłużeniu blokady rachunków spółka zaskarżyła do sądu, podnosząc, że zastosowana blokada
rachunków była bezpodstawna.
Stan prawny
W 2018 r. w ramach przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych wprowadzono
możliwość blokady rachunków podatkowych podatników, nazywanych dla potrzeb tej regulacji podmiotami
kwalifikowanymi.
Blokada ta może mieć dwa etapy. Najpierw Szef KAS może zażądać blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na
okres nie dłuższy niż 72 godziny, jeżeli posiadane informacje, w szczególności wyniki analizy ryzyka, wskazują, że
podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami
skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu
kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać (art. 119 zv § 1 OrdPU). Jest to tzw. krótka blokada
rachunku. Następnie Szef KAS może przedłużyć, w drodze postanowienia, termin blokady rachunku na czas
oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona
istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności
podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10.000 euro (art. 119 zw § 1 OrdPU). Postanowienie
w sprawie przedłużenia blokady rachunku musi zawierać m.in. uzasadnienie (art. 119 zw § 2 pkt 4 OrdPU).
Powyższe kompetencje Szefa KAS mogą być przekazane organom podatkowym (art. 119 zma OrdPU)
Żądanie blokady na okres do 72 godzin (blokady krótkiej) jest niezaskarżalne, ale na postanowienie o przedłużeniu
blokady zażalenie już przysługuje; tak jak i skarga do sądu (art. 119 zzb § 1 i 5 OrdPU).
Stanowisko WSA w Poznaniu
Sąd uchylił zaskarżone postanowienie. Na wstępie sąd stwierdził, że choć zastosowanie krótkiej blokady rachunku
nie jest zaskarżalne bezpośrednio, to jednak sąd może i powinien ocenić jej zasadność pry okazji zaskarżenia
przedłużenia blokady na czas oznaczony. Nie ulega bowiem wątpliwości, że instytucja blokady rachunku bankowego
podmiotu gospodarczego jest środkiem wyjątkowo dolegliwym. Ograniczenie kontroli sądowej do postanowienia
o przedłużeniu blokady rachunku, w sytuacji niemożliwości zainicjowania przez podatnika kontroli krótkiej blokady
rachunku, naruszałoby konstytucyjne prawo do sądu. A kontrola zgodności z prawem blokady krótkiej jest istotna,
ponieważ tylko zgodna z prawem blokada rachunku na 72 godziny daje organowi prawo do jej przedłużenia.
Skoro organ przyjął, że spółka świadomie uczestniczyła w sztucznie stworzonej konstrukcji sprzedaży towarów, która
stwarzała pozory jedynie pośrednictwa w dystrybucji towarów, przez co osiągnęła korzyść podatkową, unikając
opodatkowania tej sprzedaży, to bez wątpienia okoliczności te są podstawą do przeprowadzenia postępowania
i wydania ewentualnej decyzji wymiarowej. Jednakże wskazane okoliczności są niewystarczające do uznania, że
zastosowana instytucja blokady rachunków bankowych spółki była uzasadniona w świetle art. 119 zv § 1 OrdPU.

Zgodnie z tym przepisem organ musi nie tylko posiadać informacje, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać
działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, ale również wykazać, że blokada
rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać. Wprowadzenie tego środka jest
konieczne w celu umożliwienia organom skarbowym przeciwdziałanie oszustwom podatkowych poprzez
błyskawiczny transfer dowolnej kwoty w wybrane miejsce na świecie. Celem bowiem blokady rachunku podmiotu
kwalifikowanego jest więc przede wszystkim uniemożliwienie szybkiego transferu środków. Organ w żaden sposób
nie uprawdopodobnił tego, że po stronie spółki zachodzi tego typu niebezpieczeństwo.
Aby dokonać blokady rachunków, nie wystarczy więc mieć podejrzenie, że podatnik zaniża zobowiązanie podatkowe
i posługuje się rachunkiem bankowym. Organ podatkowy powinien wskazać konkretne okoliczności uzasadniające
podejrzenie, że podatnik wykorzysta działalność banków do wyłudzeń podatkowych.
Reasumując, instytucja blokady rachunku bankowego nie może być stosowana w każdym przypadku zaniżenia
zobowiązania podatkowego, jako instrument zabezpieczenia przyszłych zaległości podatkowych.
A skoro - jak była o tym mowa - tylko zgodna z prawem blokada rachunku bankowego daje możliwość jej
przedłużenia - zaskarżone postanowienie należy uchylić.

Komentarz
Instytucja blokady rachunku bankowego podatnika jest stosunkowo nowa, a więc warto zbierać dotyczące jej
doświadczenia orzecznicze. Zwłaszcza w postaci trafnych, jak niniejszy, wyroków, które - miejmy nadzieję - dadzą
skuteczny odpór pochopnemu stosowaniu tego środka przez organy podatkowe. Omawiana sprawa świadczy, że
takie niebezpieczeństwo istnieje. Z wyroku płynie prosta i ważna dyrektywa adresowana do organów podatkowych:
do blokady rachunku podatnika nie wystarczy samo tylko uzasadnione podejrzenie zaniżenia zobowiązania
podatkowego.

Wyrok WSA w Poznaniu z 4.6.2020 r., I SA/Po 267/20

Instytucja blokady rachunku bankowego podatnika nie może być stosowana w każdym przypadku zaniżenia zobowiązania podatkowego. Artykuł podkreśla konieczność posiadania konkretnych uzasadnień do zastosowania blokady rachunku oraz analizuje wyrok sądu w sprawie blokady rachunków spółki z o.o. Jest to ważne ostrzeżenie dla organów podatkowych przed pochopnym stosowaniem tego środka.