TSUE o rozliczeniach VAT w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy

TSUE w wyroku dotyczącym przedterminowego rozwiązania umowy wskazał, że opłata za nielojalność będzie powiększona o kwotę VAT. Sprawa dotyczyła rezygnacji klienta z usług przed terminem zakończenia umowy z Vodafone Portugal. Spółka twierdziła, że rozliczenia tego typu nie podlegają opodatkowaniu VAT, ale TSUE uznał, że opłata za nielojalność stanowi wynagrodzenie za usługę i podlega VAT.

Tematyka: TSUE, VAT, przedterminowe rozwiązanie umowy, Vodafone Portugal, opłata za nielojalność, rekompensata, odszkodowanie, usługa, wynagrodzenie

Świadomy praw i obowiązków wynikających z przedterminowego rozwiązania umowy klient powinien liczyć
się z tym, że opłata za taką „nielojalność” będzie powiększona o kwotę VAT. Tak rzekł TSUE w niedawnym
wyroku.
Wydany w dniu 11.6.2020 r. wyrok TSUE (Vodafone Portugal, C-43/19) dotyczy sytuacji, w której usługobiorca
rezygnuje z usług świadczonych na jego rzecz przed upływem terminu zakończenia umowy. Zadane przez sąd
portugalski pytanie brzmi, czy taka rezygnacja podlega opodatkowaniu VAT (jako odrębna usługa, bądź w ramach
pierwotnej usługi świadczonej między stronami).
Opis sprawy
Vodafone świadczy usługi w zakresie łączności elektronicznej, telefonii stacjonarnej i dostępu do sieci Internet.
Oferowane klientom umowy przewidują specjalne klauzule promocyjne. Ustanowiony jest w nich warunek lojalności
polegający na tym, że klienci zobowiązują się do pozostawania z Vodafone w stosunku umownym oraz do
korzystania w danym okresie z usług tego podmiotu. W zamian za lojalność, klienci uzyskują atrakcyjniejsze ceny za
oferowane pakiety usług.
Gdyby jednak klient okazał się „nielojalny”, powinien on liczyć się z koniecznością zapłaty stosownej kwoty na rzecz
Vodafone. Kwota ta została skalkulowana w oparciu o korzyść przyznaną klientowi zgodnie z zawartą umową oraz
szkody poniesionej przez Vodafone (proporcjonalnie do upływu okresu lojalności). Nigdy nie przekracza ona jednak
kosztów instalacji usługi przez Vodafone (co wynika z odrębnych przepisów lokalnych).
Spółka uznała, że rozliczenia tego rodzaju nie podlegają opodatkowaniu VAT, gdyż w istocie swej rekompensują
jedynie szkodę gospodarczą poniesioną przez spółkę (a rekompensaty i odszkodowania nie podlegają VAT). Co
więcej, w momencie rozliczenia opłaty, z danym klientem nie wiąże już spółki żadna umowa (opłata ta z natury
rzeczy uiszczana jest bowiem po jednostronnym zakończeniu przez klienta stosunku umownego).
Dalszą część historii możemy sobie wyobrazić: fiskus nie zgodził się z podatnikiem, sprawa trafiła przed portugalski
sąd. Ten zaś postanowił poradzić się TSUE co do interpretacji krajowych przepisów w świetle przepisów unijnych.
Stanowisko TSUE
TSUE przypomniał, że świadczenie usług następuje odpłatnie tylko wtedy, jeżeli pomiędzy usługodawcą
a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych,
a wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości wyodrębnionej
usługi świadczonej usługobiorcy.
W konsekwencji, ustaloną z góry kwotę otrzymywaną w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy
przewidującej minimalny okres związania umową, która to kwota odpowiada kwocie, jaką podmiot gospodarczy
otrzymałby w pozostałej części tego okresu w braku takiego rozwiązania, należy uznać za wynagrodzenie za
odpłatne świadczenie usług, które podlega VAT. Tego rodzaju sytuacja w omawianej sprawie jednak nie występuje,
bowiem kwota należna Vodafone jest niższa niż kwota odpowiadająca wynagrodzeniu za pozostały okres trwania
umowy (co wynika ze szczególnych przepisów krajowych). Kwoty te nie odpowiadają zatem automatycznie ani
wartości świadczeń, które pozostały do wykonania w dniu rozwiązania umowy, ani kwotom, jakie usługodawca
otrzymałby w trakcie pozostałej części okresu lojalności w braku takiego rozwiązania.
Niemniej, „opłata za nielojalność” odpowiada odzyskaniu części kosztów związanych ze świadczeniem usług, jakie
operator świadczył na rzecz klientów, i do których zwrotu klienci zobowiązali się w przypadku takiego rozwiązania.
W związku z tym wspomniane kwoty należy uznać za stanowiące część ceny za usługę i jako takie podlegają one
opodatkowaniu VAT.

Komentarz
Stanowisko TSUE jest rozsądne i trudno z nim polemizować.
W opisywanej sprawie niewątpliwie bowiem dochodzi do świadczenia usługi, a wynagrodzenie za jej świadczenie jest
szczegółowo określone w umowie. Warunki wypłaty wynagrodzenia znane są stronom od samego zarania i dotyczy
to także opłaty z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy. Jest ona bowiem w pewnym sensie przeciwwagą dla
korzystniejszych warunków oferowanych klientowi w związku z zobowiązaniem do lojalności.
Co za tym idzie, opłata ta nie jest w żadnym zakresie sporna, trudna do oszacowania ani niepewna. Do tego, dość

szczegółowo został określony również sposób jej kalkulacji. Trudno więc uznać, że rekompensuje ona szkodę
usługodawcy.
Omawiany wyrok to kolejny wyrok TSUE wydany w stosunkowo krótkim czasie w bardzo podobnej sprawie
w odpowiedzi na pytanie zadane przez sąd portugalski. W orzeczeniu z 22.11.2018 r. ( Serviços de Comunicações e
Multimédia SA, C-295/17) TSUE doszedł do podobnych wniosków w przypadku, gdy wysokość „opłaty za
nielojalność” odpowiada kwocie, jaką usługodawca uzyskałby przez pozostałą część okresu w przypadku braku
rozwiązania umowy. Jak się jednak okazuje, całkowita ekwiwalentność takiej opłaty do kwoty pozostałego
wynagrodzenia nie jest w tym względzie niezbędnym czynnikiem do opodatkowania VAT.

Wyrok TSUE z 11.6.2020 r., Vodafone Portugal, C-43/19

TSUE stwierdził, że opłata za nielojalność w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy jest wynagrodzeniem za usługę i podlega VAT. Stanowisko TSUE jest uzasadnione i potwierdza, że kwota ta nie rekompensuje szkody, lecz stanowi część ceny za usługę.