Czasem słońce, czasem deszcz, a dotacja czasem bez VAT

Tematyka: VAT, dotacje, rozliczenia, podatek od towarów i usług, NSA, wyrok, interpretacja indywidualna, gmina, środki zewnętrzne, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, podmioty, KIS, WSA, koszty kwalifikowane, netto, świadczenie usług, mieszkańcy, dofinansowanie, podatek, wyrok sądu, spor, jednostki samorządu terytorialnego

Rozliczenia VAT uzyskiwanych dotacji od lat budzą szereg wątpliwości. Organy podatkowe, a czasem także
sądy administracyjne często stoją na stanowisku, że tego rodzaju płatności podlegają VAT jako
wynagrodzenie z tytułu wykonywania czynności opodatkowanych. Tym większe znaczenie może mieć
niedawny wyrok NSA w tej sprawie.
Na start szczypta teorii. Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020
r. poz. 106 ze zm., dalej: VATU), podstawą opodatkowania, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący
dostawy otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi
dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów
dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Z tej ogólnej definicji podstawy opodatkowania wynika, że dotacja podlega VAT jedynie w przypadku, gdy została
udzielona w celu (do)finansowania konkretnej czynności opodatkowanej oraz wywiera bezpośredni wpływ na cenę tej
czynności. A zatem, nie będzie podlegać VAT dotacja przeznaczona finansowanie ogólnej działalności podatnika
(kosztów ogólnej działalności). Czytelnik domyśla się pewnie jednak, że granica między obydwoma rodzajami dotacji
bywa w oczach fiskusa bardzo płynna. Praktyka podatkowa wykształciła wręcz pewne pośrednie stadium: brak
ścisłego powiązania dotacji z konkretną czynnością, ale istnienie na tyle bezpośredniego połączenia, że
opodatkowanie VAT jest uzasadnione. W konsekwencji, zdaniem fiskusa uzyskane dotacje często powinny podlegać
VAT.
To duży problem praktyczny dla podmiotów, które dopiero po fakcie dowiadują się o takim a nie innym stanowisku
fiskusa. A zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 2 VATU, obowiązek podatkowy z tytułu powstaje tu w momencie otrzymania
dotacji. Często więc dochodzi do sytuacji, że obowiązek podatkowy powstał kilka lat temu, kwota dotacji została
skonsumowana w całości. Jedyne, co pozostaje podatnikowi to zaś konieczność zapłaty zaległego VAT (z odsetkami,
sankcją a może i KKS).
Przedmiot sprawy
Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej wystąpiła gmina realizująca inwestycję w postaci budowy
przydomowych oczyszczalni ścieków (POS). Usługi związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków mieszczą
się co prawda w ramach zadań gminy. Niemniej, realizowane są na podstawie umów cywilnoprawnych, więc
podlegają VAT. Gmina zawarła z mieszkańcami umowy, na podstawie których mieszkańcy partycypowali w kosztach
budowy POS. Te przez cały okres trwania umowy pozostawały własnością gminy, niemniej mieszkańcy mieli rzecz
jasna prawo do korzystania z POS.
Projekt był współfinansowany w 75% kosztów kwalifikowanych netto ze środków zewnętrznych w ramach Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Zarówno Dyrektor KIS jak i WSA w Łodzi w wyroku z 13.9.2017 r. (I SA/Łd 442/17) uznały, że środki finansowe na
realizację ww. projektu podlegają VAT. Stanową bowiem dofinansowanie do konkretnej instalacji dla danego
mieszkańca. Dzięki temu, ów mieszkaniec partycypuje w kosztach projektu w niższym zakresie. Zatem świadczona
przez gminę usługa jest tańsza. Dofinansowanie stanowi więc wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, jakkolwiek
wypłacone przez podmiot trzeci. Środki te nie były zaś przeznaczone na ogólną działalność gminy. Dotacja ma zatem
charakter kompensujący cenę z tytułu usługi wykonanej w ramach projektu, na który gmina uzyskała częściowe
dofinansowanie. Nie jest więc tak, że wartość świadczenia nie jest w jakikolwiek sposób uzależniona od kwoty
otrzymanej dotacji.
Stanowisko NSA
NSA w wyroku z 24.6.2020 r. (I FSK 74/18) przedstawił odmienne stanowisko. Uznał bowiem, że przedmiotowa
dotacja nie ma związku z konkretną czynnością opodatkowaną. Nie została bowiem uzyskana na realizację
czynności opodatkowanych na rzecz konkretnych mieszkańców gminy, a na ogólną działalność w zakresie POS. To
zaś świadczy o jedynie pośrednim związku między dotacją a działalnością opodatkowaną VAT.

Komentarz
Wyrok jest mimo wszystko zaskakujący (pozytywnie). Częstokroć bowiem w znacznie bardziej oderwanych od
konkretnych czynności opodatkowanych sytuacjach sądy uznawały, że dotacja powinna podlegać VAT.
W omawianym przypadku, dotacja niewątpliwie ma zaś zauważalny związek z wykonywaniem przez gminę czynności
opodatkowanych. Co więcej, przyczynia się do obniżenia wysokości świadczenia od mieszkańców.

Nie jest to jednak wyrok szokujący. W podobnych stanach faktycznych (również dotyczących POS) już wcześniej
sądom zdarzało się prezentować podobne stanowisko (np. wyrok WSA w Kielcach z 24.1.2019 r., I SA/Ke 474/18).
Omawiane rozstrzygnięcie opiera się o założenie, że środki finansowe przekazywane gminie mają charakter
wyłącznie kosztowy, tj. stanowią pokrycie określonych kosztów poniesionych w związku z realizacją opisanego
projektu. W konsekwencji, mamy do czynienia z dotacją o charakterze zakupowym, a nie dotacją mającą na celu
sfinansowanie ceny sprzedaży.
W obliczu sporów między podatnikami a fiskusem odnośnie opodatkowania VAT dotacji warto do końca walczyć
o swoje racje. Nawet ewentualne opodatkowanie dotacji w pierwszym kroku, może prowadzić do odzyskania kwoty
VAT na podstawie stanowiska sądu. To zatem dobry sygnał nie tylko dla jednostek samorządu terytorialnego, ale dla
wszystkich podatników korzystających z dofinansowań.

Wyrok NSA z 24.6.2020 r., I FSK 74/18

Wyrok NSA z 24.6.2020 r. (I FSK 74/18) dotyczący opodatkowania dotacji ma istotne znaczenie dla podmiotów finansujących projekty. Sąd uznał, że dotacja musi mieć związek z konkretną czynnością opodatkowaną, aby podlegać VAT. Stanowisko to może skutkować zmianą podejścia w praktyce podatkowej i koniecznością dokładniejszej analizy dotacji w kontekście opodatkowania.