Odszkodowanie wypłacane pacjentowi przez szpital jako koszt podatkowy

Odszkodowanie wypłacone przez szpital w wyniku błędu lekarskiego nie może być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Szpital wniósł skargę do sądu po tym, jak organ interpretujący uznał, że zasądzone kwoty nie są kosztami uzyskania przychodów. W wyniku wyroku sądu szpital został zobowiązany do wypłaty odszkodowania, zadośćuczynienia oraz renty, ale koszty te nie mogą być potraktowane jako koszty uzyskania przychodów.

Tematyka: Odszkodowanie, błąd lekarski, szpital, koszty uzyskania przychodów, skarga do sądu, wyrok sądu, koszty sądowe, odszkodowanie za błąd w sztuce lekarskiej

Odszkodowanie wypłacone przez szpital w wyniku błędu lekarskiego nie może być zaliczone do kosztów
uzyskania przychodów.
Stan faktyczny
Szpital wojewódzki zwrócił się o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w kwestii, czy
wypłacone osobom uprawnionym kwoty na podstawie prawomocnego wyroku sądowego z tytułu zadośćuczynienia,
odszkodowania oraz renty wraz z ustawowymi odsetkami, a także zasądzone od szpitala na rzecz osób
uprawnionych koszty sądowe stanowią koszty uzyskania przychodu. Przykładowo, w jednym z wyroków sąd zasądził
od szpitala na rzecz osób fizycznych odszkodowanie, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę oraz rentę, a także
ustawowe odsetki od powyższych roszczeń oraz koszty sądowe. Roszczenia uwzględnione przez sąd wynikały
z błędnego wykonania przez personel szpitala świadczeń medycznych na rzecz pacjenta, które w sposób istotny
i trwały wpłynęły na stan jego zdrowia. W ocenie sądu winę za niewłaściwy proces leczenia ponosił personel szpitala,
który w procesie tym nie uwzględnił aktualnej wiedzy medycznej.
Szpital wniósł o przyznanie, że kwoty zasądzone przez sąd mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
jednak organ interpretujący uznał, że nie mogą. Szpital wniósł więc skargę do sądu.
Stan prawny
Zgodnie z ogólną regułą określoną w art. 15 ust. 1 PDOPrU kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione
w celu osiągnięcia przychodów, ale z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy. A w myśl art. 16
ust. 1 pkt 22 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów "kar umownych i odszkodowań z tytułu wad
dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki
w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług".
Stanowisko WSA w Rzeszowie
Sąd oddalił skargę szpitala. W ocenie sądu słusznie uznał organ interpretujący, że w opisanym przez szpital
zdarzeniu nie zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 15 ust. 1 PDOPrU. Celem poniesionych przez szpital
kosztów związanych z zasądzonymi przez sąd odszkodowaniami, zadośćuczynieniami, rentami wraz z ustawowymi
odsetkami, a także zasądzonymi kosztami sądowymi nie było bowiem uzyskanie przychodu ani zachowanie lub
zabezpieczenie źródła przychodów, lecz zwolnienie się szpitala ze zobowiązań cywilnoprawnych. Szpital wskazał, że
roszczenia uwzględnione przez sąd wynikały z błędnego wykonania świadczeń medycznych na rzecz pacjenta, które
w sposób istotny i trwały wpłynęły na stan jego zdrowia. Nie sposób zatem racjonalnie uzasadnić, w jaki sposób
zapłata zasądzonych świadczeń - choć niewątpliwie związana z funkcjonowaniem szpitala - miałaby przyczynić się
do wzrostu poziomu przychodów szpitala lub zwiększenia szans na ich uzyskiwanie bądź na zachowanie lub
zabezpieczenie przychodu.
W odniesieniu do podniesionej przez szpital kwestii ryzyka prowadzonej działalności należy wskazać, że szpital
powinien liczyć się z konsekwencjami wynikającymi z podejmowanych decyzji, a zachowując się racjonalnie,
powinien mieć na uwadze ryzyko związane z prowadzeniem działalności. W ramach tego ryzyka winien również
przewidzieć ewentualne negatywne finansowo efekty swych działań. Ryzyko to nie może jednak prowadzić do
obniżenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
Do wypłaconych przez szpital kwot odszkodowania, renty oraz zadośćuczynienia wynikających z popełnionego błędu
medycznego, czyli wadliwie wykonanej usługi medycznej, może mieć zastosowanie przepis art. 16 ust. 1 pkt 22
PDOPrU, wyłączający możliwość kwalifikacji takich odszkodowań do kosztów uzyskania przychodów. Użyte w tym
przepisie pojęcie "wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług" odnosi się do każdego przypadku
nienależytego wykonania obowiązków podatnika wynikających ze stosunku obligacyjnego, za które ponosi on
odpowiedzialność, niezależnie od charakteru i zakresu tej odpowiedzialności. A nie ma wątpliwości, że świadczenia
medyczne udzielane przez szpital należy traktować jak usługę, specyficzną jedynie w takim znaczeniu, że związaną
z leczeniem ludzi. Na taką ocenę nie ma wpływu ani sposób finansowania tych świadczeń, ani ryzyko związane z ich
udzielaniem. Nie ma wreszcie znaczenia, czy usługodawca jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą.
Za traktowaniem świadczeń medycznych szpitala tak jak usług w zakresie opieki medycznej przemawia też ich
klasyfikacja dokonana na potrzeby podatku od towarów i usług.
Natomiast w odniesieniu do zapłaconych na podstawie wyroku sądowego ustawowych odsetek oraz kosztów
sądowych, jako ściśle związanych z ww. świadczeniami odszkodowawczymi na rzecz osób uprawnionych, organ
zasadnie uznał, że są to wydatki niespełniające przesłanki uznania za koszt uzyskania przychodu. Nie zostały one

bowiem poniesione w celu osiągnięcia przychodu, ani też w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła
przychodów.

Komentarz
Podmioty lecznicze powinny pogodzić się z tym, że odszkodowanie za błąd w sztuce lekarskiej nie może być
uznawane za koszt uzyskania przychodów. Dyskusyjna jest jednak podstawa prawna tego stwierdzenia. Sąd oparł
rozstrzygnięcie na dwóch podstawach: art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 1 pkt 22 PDOPrU. Można to odczytać jako rodzaj
argumentacji subsydiarnej: odszkodowanie nie było poniesione w celu osiągnięcia przychodów (art. 15 ust. 1),
a nawet jeśliby uznać, że było, to jest odszkodowaniem wynikłym z wadliwej usługi (art. 16 ust. 1 pkt 22). Naszym
zdaniem właściwą podstawą niekorzystnego dla szpitala rozstrzygnięcia jest wyłącznie art. 16 ust. 1 pkt 22.
Uzasadnienie tego twierdzenia przekracza jednak ramy niniejszego opracowania.
Druga wątpliwość dotyczy nieuznania za koszt podatkowy zasądzonych od szpitala kosztów sądowych. Wszak
przepis art. 16 ust. 1 pkt 17 PDOPrU wyłącza z kosztów podatkowych jedynie koszty egzekucyjne, a nie sądowe, co
uprawnia do twierdzenia, że wydatki na prowadzenie sporu sądowego dotyczącego prowadzonej działalności
gospodarczej mogą być zaliczane do kosztów podatkowych i to także wtedy, gdy podatnik spór sądowy przegrywa.
Zresztą sąd nader zdawkowo uzasadnił niesłuszne naszym zdaniem rozstrzygnięcie w zakresie kosztów sądowych.

wyrok WSA w Rzeszowie z 2.6.2020 r. I SA/Rz 311/20

Podmioty lecznicze muszą zaakceptować decyzję sądu o niewliczeniu odszkodowania za błąd w sztuce lekarskiej do kosztów uzyskania przychodów. Sąd uznał, że zasądzone kwoty nie miały na celu osiągnięcia przychodu szpitala. Decyzja ta budzi jednak kontrowersje w kontekście podstawy prawnej i kwalifikacji kosztów sądowych.