Nabycie wierzytelności względem linii lotniczych opodatkowane VAT

Tematyka: nabycie wierzytelności, linie lotnicze, opodatkowanie VAT, cesja wierzytelności, odszkodowanie, Dyrektor KIS, interpretacja podatkowa

Cesja wierzytelności budzi od lat wątpliwości na gruncie przepisów podatkowych. Czasami czynność taka
podlega opodatkowaniu VAT, czasami zaś PCC. Jednym z decydujących kryteriów jest nieprzerwanie cena,
po jakiej wierzytelność jest nabywana.
Pewnie zdecydowana większość pasażerów linii lotniczych doświadczyła chociaż raz niedogodności z powodu
niespodziewanych perturbacji organizacyjnych związanych ze swoim lotem (opóźnienie, odwołany lot, lądowanie na
lotnisku innym niż docelowe itp.). Jak wiadomo, w określonych okolicznościach przypadkach pasażerom przysługuje
odszkodowanie (na podstawie przepisów krajowych, unijnych lub międzynarodowych). Niestety, powszechnie
wiadomo także, że aby uzyskać takie odszkodowanie często trzeba się z jednej strony nagiminastykować, a z drugiej
uzbroić w cierpliwość.
Także i z tego względu, na rynku funkcjonują podmioty specjalizujące się w dochodzeniu odszkodowań od linii
lotniczych. Niekiedy działają one w oparciu o mechanizm cesji wierzytelności, tj. nabywają od pasażera roszczenie
względem linii lotniczej i następnie dochodzą go we własnym imieniu.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik zamierza nabywać od osób fizycznych wierzytelności przeciwko przewoźnikom lotniczym o zapłatę
odszkodowania z tytułu opóźnionych lotów. Wierzytelności te wskutek umowy zostaną przeniesione w drodze cesji
wraz z prawami związanymi. Ściągnięcie wierzytelności nastąpi na rzecz podatnika. Nabyte wierzytelności w dacie
ich nabycia będą wymagalne, nieprzedawnione, nie będą zajęte przez organ w postępowaniu egzekucyjnym lub
zabezpieczającym ani obciążone prawem osoby trzeciej oraz będą wolne od innych wad prawnych.
Podatnik nadmienił jednak, że wierzytelności tego rodzaju nie zawsze są w praktyce egzekwowalne. Ich odzyskanie
w całości czy nawet w części jest niepewne i uzależnione od dłużnika (linii lotniczej) i często wymaga ponoszenia
dodatkowych kosztów. Zgodnie ze statystykami, co najmniej 50% wniosków o odszkodowania zostaje odrzucona
przez przewoźników, wielu przewoźników odrzuca niemal 100% wniosków o odszkodowania. Wysoce
prawdopodobne jest więc każdorazowe ponoszenie dodatkowych kosztów związanych z przeprowadzaniem
postępowania egzekucyjnego i sądowego.
Cena nabywanych wierzytelności będzie ustalana w zależności od tego, czy uda się wyegzekwować odszkodowanie.
Jeśli tak – stanowić będzie określony procent wyegzekwowanej kwoty. Jeśli zaś nie – będzie to kwota symboliczna.
Tak ustalona cena sprzedaży wierzytelności nie będzie zawierała żadnego dodatkowego wynagrodzenia. Podatnik
nie zobowiązuje się wobec cedenta do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie.
Wbrew stanowisku podatnika, Dyrektor KIS w interpretacji z 14.7.2020 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.230.2020.1.IG
uznał, że ww. usługi nabywania wierzytelności podlegają opodatkowaniu VAT. W szczególności bowiem wątpliwa
perspektywa spłaty czy ryzyko poniesienia dodatkowych kosztów w celu realizacji wierzytelności nie powoduje
automatycznie, że wierzytelność jest „trudna”. Niewątpliwie zaś podatnik będzie nabywał wierzytelności za wartość
niższą niż ich wartość nominalna. Z kolei zapłata za wierzytelności realizowana będzie z dołu, tj. dopiero po
zaspokojeniu z wierzytelności (bądź nie).
Pomiędzy wartością nominalną a ceną nabycia istnieć będzie różnica i nie będzie ona odzwierciedlać rzeczywistej
wartości ekonomicznej danej wierzytelności w chwili sprzedaży. Trudno też mówić o ryzyku spłaty jeżeli zapłata za
nabycie będzie jednoznacznie uzależniona od poniesionych kosztów, natomiast w przypadku kiedy okaże się że nie
można odzyskać wierzytelności zapłata za nabycie będzie symboliczna.

Komentarz
Fiskus uznał, że podatnik nabywający wierzytelność będzie świadczył usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy
z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm., dalej: VATU). Polega ona na
uwolnieniu sprzedawcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia.
Zbywcy zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on „wyręczony”
w czynnościach podejmowanych w celach dochodzenia długu.
Organ odniósł się do wypracowanej na kanwie orzecznictwa TSUE praktyki (zwłaszcza wyrok z 27.10.2011 r.,
Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG., C-93/10), zgodnie z którą kluczowe jest
określenie, czy cena nabycia wierzytelności odpowiada jej rzeczywistej wartości na moment nabycia. Jeżeli nie (jest
niższa), fiskus stoi na stanowisku, że różnica (dyskonto) stanowi wynagrodzenie za usługę opodatkowaną VAT.
Dodatkowa analiza w zakresie „trudności” wierzytelności ma więc na celu oszacowanie, na ile cena odpowiada
szansom na zaspokojenie cesjonariusza.

W praktyce więc często organy podatkowe twierdzą, że cesja wierzytelności podlega VAT. Przy czym usługodawcą
jest wyjątkowo nabywca wierzytelności a nie zbywca. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 43 ust. 15 VATU tego
rodzaju usługi finansowe nie korzystają ze zwolnienia z VAT.

Interpretacja dyrektora KIS z 14.7.2020 r., 0114-KDIP4-3.4012.230.2020.1.IG

Fiskus uznał, że podatnik nabywający wierzytelność będzie świadczył usługę polegającą na uwolnieniu sprzedawcy od ryzyka i kosztów związanych ze ściąganiem długu. Analizuje się również, czy cena nabycia wierzytelności odpowiada jej rzeczywistej wartości, co może wpłynąć na opodatkowanie VAT. Podsumowanie dotyczy interpretacji dyrektora KIS z 14.7.2020 r.