Zdaniem NSA, rolnicy mogą odzyskać nadpłacone PCC

Gdy PCC związane z nabyciem gruntu rolnego przekracza w ciągu trzech lat próg de minimis, nabywca płaci podatek jedynie w wysokości nadwyżki ponad tę kwotę. NSA orzeka, że mimo przekroczenia limitu pomocy de minimis, zwolnienie z PCC nadal ma zastosowanie, pod warunkiem opłacenia nadwyżki ponad próg. Wartość PCC związana z nabyciem gruntów rolnych jest zatem problematyczna dla rolników i wymaga szczegółowej analizy podatkowej.

Tematyka: NSA, PCC, grunty rolne, de minimis, PodCzynnCywPrU, VAT, pomoc de minimis, transakcje nieruchomościowe, interpretacja przepisów, orzecznictwo NSA

Gdy PCC związane z nabyciem gruntu rolnego przekracza w ciągu trzech lat próg de minimis (obecnie 20.000
EUR), nabywca płaci podatek jedynie w wysokości nadwyżki ponad tę kwotę. Tak orzeka w ostatnich
miesiącach NSA. Fiskus nadal prezentuje inne zdanie, więc ewentualne odzyskanie nadpłaty wymaga wejścia
z nim w spór.
Sprzedaż nieruchomości to z punktu widzenia rozliczeń podatkowych temat kontrowersyjny. Wszystko dlatego, że
przy tej okazji częstokroć ścieraja się dwie alternatywne względem siebie ustawy. Transakcja taka może bowiem
podlegać albo ustawie z 11.3. 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm., dalej:
VATU), albo też ustawie z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 815 ze zm.,
dalej: PodCzynnCywPrU).
Istnieje przy tym jedna kategoria gruntów, która może nie podlegać efektywnie opodatkowaniu żadnym z tych
podatków. To mianowicie grunty stanowiące gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy z dnia 15.11.1984 r. o podatku
rolnym (Dz.U.2020, poz. 333, dalej PodRolU). Sprzedaż takich gruntów korzysta ze zwolnienia z VAT na mocy art. 43
ust. 1 pkt 9 VATU oraz z PCC na podstawie art. 9 pkt 2 PodCzynnCywPrU).
Te drugie zwolnienie wymaga jednak spełnienia szeregu warunków. I tak:
• w wyniku dokonania czynności zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne,
• powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż
11 ha i nie większa niż 300 ha
• gospodarstwo będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.
Czego dotyczy problem
Żeby sprawa była jeszcze bardziej skomplikowana, omawiane zwolnienie stanowi ponadto pomoc de minimis
w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) Nr 1408/2013 z 18.12.2013 r. w sprawie stosowania art.
107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz.Urz. UE L
z 2013 r. Nr 352, s. 9). Całkowita kwota pomocy de minimis przyznanej przez państwo członkowskie jednemu
przedsiębiorstwu nie może przekroczyć 20 000 EUR w okresie trzech lat podatkowych.
Kluczowe pytanie brzmi więc: co ma począć nabywca gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy kwota PCC związana
z nabyciem gruntów rolnych przekracza ów próg. Do tej pory organy podatkowe ale także wojewódzkie sądy
administracyjne uznawały, że gdy wartość PCC przekracza próg pomocy de minimis, podatnik-nabywca
gospodarstwa nie może w ogóle skorzystać ze zwolnienia.
Wyobraźmy sobie taką sytuację: rolnik nabywa grunty rolne w celu powiększenia swojego gospodarstwa w ramach
ustawowych limitów i w celu prowadzenia przez okres dłuższy niż 5 lat od momentu nabycia. Cena nabycia wynosi 7
000 000 PLN. Od takiej kwoty należy zapłacić 2% PCC czyli 140 000 PLN. To więcej, niż 20.000 EUR. Zdaniem
fiskusa (a także wielu WSA), nabywca nie może tu skorzystać ze zwolnienia z PCC, gdyż nie spełnia ustawowych
warunków.
Stanowisko NSA
NSA w wyroku z 2.9.2020 r. (II FSK 1422/18) był jednak odmiennego zdania od tego prezentowanego zwyczajowo
przez fiskusa. Uznał bowiem, że pomoc de minimis przysługuje co prawda w określonych w przepisach unijnych
limitach. Nie oznacza to jednak, że w razie przekroczenia kwoty podatku zwolnienie z PCC nie ma w ogóle
zastosowania. Przepisy określają bowiem górny limit pomocy. Nie wprowadzają zaś zakazu udzielania pomocy
w przypadku wyższej ceny zbywanej nieruchomości rolnej.
Innymi słowy, nawet, jeśli wartość PCC przekracza limit pomocy de minimis, podatnik – nabywca płaci podatek
jedynie w wysokości nadwyżki ponad próg, nie zaś w całości.
Przywoływany wyrok podtrzymuje linię orzeczniczą prezentowaną przez NSA także w nieco wcześniejszych
wyrokach (np. z 7.7.2020 r., II FSK 930/20, niepubl. oraz z 21.1.2020 r., II FSK 456/18,
).

Komentarz
Omawiane orzeczenia budzą duży optymizm i świadczą o racjonalnym sposobie interpretacji przepisów przez NSA.
Dają więc szanse wielu rolnikom na oszczędności na PCC, względnie na odzyskaniu nadpłaconych ostrożnościowo

kwot (co było i jest do dziś częstą praktyką).
Może to jednak nie być zadanie łatwe. Nieśmiało kształtująca się linia orzecznicza NSA nie stanowi bowiem formalnej
przesłanki np. do wznowienia postępowania. Tym samym, organy podatkowe pewnie nadal będą interpretować
przepis po staremu. Postępowanie w sprawie zwrotu nadpłaty może jednak zakończyć się happy endem. Należy
jednak w tym zakresie liczyć się raczej nadal z koniecznością bronienia swojego stanowiska przed sądem.
Z omawianego wyroku cieszą się nie tylko rolnicy, ale także notariusze. Zgodnie z art. 10 ust. 2 PodCzynnCywPrU są
oni bowiem płatnikami PCC przy tego rodzaju transakcjach. Ciąży więc na nich odpowiedzialność za ewentualny brak
zapłaty podatku. I to częstokroć w związku z wieloma transakcjami, dla których sporządzana była umowa w formie
aktu notarialnego.
Temat jest ważny z jeszcze jednego względu. To kolejny argument za tym, by transakcje nieruchomościowe bardzo
dokładnie analizować pod względem podatkowym zanim dwie strony zdecydują się na podpisanie umowy. Organy
podatkowe lubują się w weryfikacji takich transakcji. W zależności od klasyfikacji podatkowej, przychodzą na kontrole
albo do sprzedawcy (gdy np. sprzedaż jest zwolniona z VAT lub poza VAT – a zdaniem fiskusa powinna podlegać
opodatkowaniu) – albo do nabywcy (gdy sprzedaż podlegała opodatkowaniu VAT, a zdaniem fiskusa nie powinna).
Również i PCC od nabycia gruntu rolnego jest jak widać problematyczny. I pewnie jeszcze przez pewien czas będzie,
niezależnie od pozytywnego sygnału płynącego z orzecznictwa NSA.

Wyrok NSA z 2.9.2020 r., II FSK 1422/18

Omawiane orzeczenia NSA dają nadzieję na oszczędności na PCC dla rolników oraz notariuszy. Zgodnie z interpretacją NSA, nabywca gospodarstwa rolne może odzyskać nadpłacone kwoty, jednak konieczne może być obronienie swojego stanowiska przed organami podatkowymi. Temat opodatkowania sprzedaży nieruchomości rolnych pozostaje kontrowersyjny i wymaga uwagi w kontekście prawa podatkowego.