Instytucje pożyczkowe mogły zaliczać niespłacone wierzytelności do kosztów

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził brak podstaw do różnicowania pozycji instytucji pożyczkowych w stosunku do banków czy spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Sp. z o.o. wnioskuje o zaliczanie niespłaconych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów. Czy taka praktyka jest zgodna z przepisami? Minister Finansów uważa, że stanowisko spółki jest błędne. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznaje, że instytucje pożyczkowe muszą spełniać określone warunki, aby działać zgodnie z KredytKonsU16. NSA oddala skargę kasacyjną organu, podkreślając, że regulacje dotyczące instytucji pożyczkowych uległy zmianie od 2015 roku.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, instytucje pożyczkowe, koszty uzyskania przychodów, KredytKonsU16, niespłacone wierzytelności, interpretacja przepisów, Minister Finansów, Wojewódzki Sąd Administracyjny, zmiana przepisów, NSA, skarga kasacyjna

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził brak podstaw do różnicowania pozycji instytucji pożyczkowych
w stosunku do takich podmiotów jak banki czy spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, z punktu
widzenia realizacji ich prawa do uwzględniania w ramach kosztów uzyskania przychodów wierzytelności,
o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b) ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
(t. jedn.: Dz.U. z 2017 r., poz. 2343; dalej jako: PDOPrU17) w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2017 r.
„W.” sp. z o.o. we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego wskazała, że
przedmiotem jej działalności jest udzielanie pożyczek/kredytów konsumentom na podstawie ustawy z 12.5.2011 r.
o kredycie konsumenckim (t.j.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1528 ze zm., dalej jako: KredytKonsU16). Część pożyczek
udzielonych przez „W.” sp. z o.o., pomimo ich wymagalności, nie jest spłacana przez pożyczkobiorców. W związku
z powyższym opisem zadano następujące pytanie: czy „W.” sp. z o.o. będzie uprawniona do zaliczania do
kosztów uzyskania przychodów kwot głównych (kapitału) niespłaconych, wymagalnych i nieprzedawnionych
wierzytelności wynikających z zawartych przez nią umów pożyczek, jeżeli te wierzytelności zostaną odpisane
jako nieściągalne oraz nieściągalność tych pożyczek zostanie udokumentowana w sposób określony w art.
16 ust. 2 PDOPrU17?
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b) PDOPrU17, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności
odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem udzielonych przez jednostki organizacyjne uprawnione, na podstawie
odrębnych ustaw regulujących zasady ich funkcjonowania, do udzielania kredytów (pożyczek) - wymagalnych,
a nieściągalnych kredytów (pożyczek), pomniejszonych o kwotę niespłaconych odsetek i równowartość rezerw na te
kredyty (pożyczki), zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem „W.” sp. z o.o.,
KredytKonsU16 stanowi odrębne od PDOPrU17 przepisy, które regulują zasady funkcjonowania instytucji
pożyczkowych, takich jak podatniczka, uprawionych do udzielania pożyczek. Minister Finansów uznał stanowisko
podatniczki za nieprawidłowe. KredytKonsU16 określa zasady i tryb udzielania kredytu konsumenckiego, nie
określając jednak zasad tworzenia, funkcjonowania oraz prowadzenia działalności przez podmioty, które go
udzielają. W ocenie organu, przepisy ustaw regulujących zasady funkcjonowania jednostek uprawnionych do
udzielania kredytów a przepisy KredytKonsU16 są odmienne i nie mają tej samej mocy prawnej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną interpretację stwierdzając, że stan prawny
w stosunku do instytucji pożyczkowych uległ zasadniczej zmianie od 11.11.2015 r., od tego momentu, działalność
gospodarcza polegająca na udzielaniu pożyczek została uzależniona od posiadania statusu instytucji pożyczkowej
określonego w KredytKonsU16 oraz spełnienia innych warunków przewidzianych tą ustawą. Skarżąca podała we
wniosku, że spełnia ustawowe wymogi do działania jako instytucja pożyczkowa w rozumieniu KredytKonsU16, co
uzasadnia pogląd, że jest ona jednostką organizacyjną uprawnioną w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b)
PDOPrU17. W ocenie Sądu, wprowadzona ustawą z 5.8.2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem
finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1357) nowa regulacja zawarta w Rozdziale 5a KredytKonsU16,
zawiera warunki i wymogi, które wymagają od adresatów norm prawnych zastosowania się do zawartych w tych
przepisach norm postępowania, zawiera zatem określone zasady funkcjonowania podmiotów, zdefiniowanych przez
tę ustawę jako instytucje pożyczkowe.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. W ocenie Sądu zwrot „odrębnych ustaw" użyty w art.
16 ust. 1 pkt 25 lit. b) PDOPrU17 nie oznaczał, wyodrębnienie danego rodzaju podmiotów powinno być dokonane
w sposób zupełny i autonomiczny w zakresie wszystkich kwestii związanych z ich formą prawno-organizacyjną,
albowiem również inne przepisy, na przykład ustawa KSH, mogły obejmować swoim zakresem zasady ich
funkcjonowania. Za „odrębną" ustawę regulującą zasady funkcjonowania jednostek organizacyjnych uprawnionych
do udzielania kredytów (pożyczek) należy w związku z tym uznać również KredytKonsU16. Status instytucji
pożyczkowych, jako jednostek organizacyjnych upoważnionych do udzielania kredytów lub pożyczek, uległ
znacznemu formalizacji od wejścia w życie ustawy nowelizującej z 5.8.2015 r., nakładając na instytucje
pożyczkowe szereg dodatkowych warunków i wymogów, które mają one obowiązek spełniać, w tym
prowadzenie działalności wyłącznie w określonej formie, wymagania co do kapitału zakładowego, określenie
kto może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub prokurentem instytucji
pożyczkowej. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że KredytKonsU16 jest jedną z ustaw regulujących
zasady funkcjonowania jednostek organizacyjnych uprawnionych do udzielania kredytów (pożyczek)
w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. b) PDOPrU17 w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2017 r., ponieważ
reguluje w szczególności zasady ustrojowe funkcjonowania podmiotów udzielających kredyty (pożyczki), jak
również zasady prowadzenia działalności przez te podmioty.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że o prawidłowości takiej interpretacji świadczy również wprowadzona od
1.1.2018 r. zmiana PDOPrU17, którą zawężono możliwość zaliczenia w koszty uzyskania przychodów wierzytelności
odpisanych jako nieściągalne jedynie do podmiotów podlegających państwowemu nadzorowi nad rynkiem
finansowym, wykluczając tym samym z zakresu podmiotowego art. 16 ust.1 pkt 25 lit. b) instytucje pożyczkowe
działające w oparciu o KredytKonsU16, co oznacza, że dotychczas mogły one korzystać z tego rozwiązania.
Wyrok NSA z 27.7.2020 r., II FSK 945/18

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdza, że KredytKonsU16 jest jedną z ustaw regulujących zasady funkcjonowania instytucji pożyczkowych. Zmiana PDOPrU17 z 2018 roku ogranicza możliwość zaliczania niespłaconych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów tylko dla podmiotów podlegających państwowemu nadzorowi nad rynkiem finansowym, co wyklucza instytucje pożyczkowe działające na podstawie KredytKonsU16.