VAT od dotacji a rosyjskie embargo w tle

Tematyka: VAT, dotacje, dofinansowanie, subwencje, PFR, ARR, embargiem, rosyjskie embargo, opodatkowanie, podatek, wsparcie, producenci rolni, NSA, WSA, interpretacje indywidualne, Polski Fundusz Rozwoju, sadownicy, wyrok NSA

Nie wszystkie dotacje i dofinansowania państwowe podlegają VAT. To ważna myśl zwłaszcza w dobie
szerokiego subwencjonowania przedsiębiorców przez PFR. Historia podobnych świadczeń na gruncie VAT
bywa jednak nieco bardziej złożona. Wymownym przykładem niech będzie wsparcie uzyskiwane przez
rolników za pośrednictwem ARR w związku z rosyjskim embargiem na owoce.
Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.,
dalej jako: VATU), podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów
lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie
z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na
cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
To szeroko uformowana definicja. Wprost dotyczy ona także dotacji i subwencji, a więc zjawisk dość powszechnych
w praktyce gospodarczej. Problem z dotacjami polega na tym, że nie wszystkie podlegają VAT. Ale jeśli już
podlegają, podatek należy rozliczyć już w momencie uzyskania subwencji (art. 19a ust. 5 pkt 2 VATU). Oznacza to
konieczność automatycznego jej pomniejszenia o kwotę VAT (metodą „w stu”). Częściej jednak opodatkowanie VAT
subwencji wychodzi na jaw po fakcie. To zaś przepis na zaległość podatkową, odsetki i sankcje (jeśli zaniedbanie
zidentyfikuje organ podatkowy). Tak było w opisywanym przypadku.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik prowadzi gospodarstwo sadownicze. Hodowane przezeń jabłonie obradzają hojnie w owoce. Niezbyt
owocnie układa się jednak od lat wymiana handlowa z sąsiadem ze wschodu. A właściwie zupełnie się nie układa, ze
względu na rosyjskie embargo na polskie wytwory sadownicze.
Rządową reakcją na embargo jest m.in. możliwość uzyskania przez rolników wsparcia finansowego za
pośrednictwem Agencji Rynku Rolnego. W okresie, którego dotyczy opisywana sprawa wsparcie przysługiwało
w przypadku wycofania jabłek ze sprzedaży, przesortowania i zapakowania ich a następnie przekazania wskazanym
w przepisach jednostkom. Podatnik dokonał więc wszystkich tych czynności oraz przekazał jabłka na rzecz Polskiego
Czerwonego Krzyża. Z tego tytułu, otrzymał na swój rachunek określoną kwotę z ARR.
Tego rodzaju aktywność podatnika zaowocowała… kontrolą podatkową. Wszystko dlatego, że podatnik nie rozliczył
przy okazji VAT. A zdaniem organu podatkowego – powinien. Otrzymane przez podatnika środki z tytułu wsparcia
producentów rolnych stanowią bowiem zapłatę za wydane owoce. Zatem, uzyskane wsparcie podlega
opodatkowaniu VAT jako wynagrodzenie za dostawę owoców do Polskiego Czerwonego Krzyża.
Kontestując ta mało owocną współpracę z fiskusem, podatnik złożył skargę do sądu administracyjnego. Podatnik
twierdził bowiem, że opisywane czynności są poza zakresem VATU. A nawet, jeśli już muszą się mieścić w jej
ramach, powinny korzystać ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 16 VATU (nieodpłatna dostawa
żywności na rzecz OPP na cele charytatywne).
Stanowisko sądu
WSA w Lublinie w wyroku z 30.6.2017 r., I SA/Lu 385/17 przyznał rację fiskusowi. Porównał bowiem dopłatę z ARR
do dotacji mającej bezpośredni wpływ na cenę towarów. Nie budziło wątpliwości sądu, że wsparcie uzależnione było
od ilości przekazanych owoców oraz odległości, na jaką zostały one przetransportowane przez podatnika. Tym
samym, powinno podlegać VATU jako należność za wykonane przez podatnika czynności na rzecz określonej
jednostki. Nie ma też zdaniem WSA miejsca na skorzystanie ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 16 VATU. Przekazanie
jabłek miało bowiem charakter odpłatny. A to wyłącza możliwość skorzystania z tego przepisu.
NSA w wyroku z 31.7.2020, I FSK 1792/17 zajął jednak stanowisko dla podatnika korzystne. Uznał bowiem, że sam
tylko fakt, iż dotacja wpływa na ostateczną cenę świadczenia nie może być decydujący dla uznania, że powinna
zwiększać podstawę opodatkowania. Konieczne jest stwierdzenie, że dokonywana jest ona w celu sfinansowania
konkretnej czynności opodatkowanej. Dotacje nie dające się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi
opodatkowaniu VAT nie stanowią zaś obrotu w rozumieniu art. 29a ust. 1 VATU. Tu takiego związku nie ma, więc
dofinansowanie z ARR nie podlega VAT.

Komentarz
Praktyka podatkowa w zakresie opodatkowania VAT dotacji jest raczej konserwatywna. Organy nieczęsto zgadzają
się na uznanie dotacji za stricte zakupową, niezwiązaną z czynnością opodatkowaną (o czym przekonał się choćby

bohater niniejszego tekstu). Co więcej, oprócz dotacji ściśle związanej z ceną towaru lub usługi (opodatkowanej
VAT), praktyka podatkowa wytworzyła pośrednie stadium - brak ścisłego powiązania dotacji z konkretną czynnością,
ale istnienie na tyle bezpośredniego połączenia, że opodatkowanie VAT jest uzasadnione.
W opisywanym przypadku NSA wyszedł jednak z założenia, że dofinansowanie z ARR ma charakter zakupowy, tzn.
dotyczy ogółu działalności sadownika. Jest bowiem swego rodzaju wsparciem w trudnych czasach ograniczeń na
rynkach zagranicznych. Co równie ciekawe, NSA spojrzał na sprawę dofinansowania „systemowo”. Podobne
dofinansowanie przysługiwało bowiem rolnikom niezbierającym plonów. Oni z definicji nie dokonywali żadnej
czynności opodatkowanej VAT, a mogli ubiegać się o wsparcie. Zatem niezasadne było zdaniem NSA różnicowanie
sytuacji takich podmiotów z sadownikami, którzy plony zebrali, ale nie mieli co z nimi zrobić.
Rozstrzygnięcie NSA budzi aprobatę aksjologiczną. Nie powinno być tak, że zapewniając wsparcie w trudnych
chwilach, Państwo jednocześnie oczekuje daniny na swoją rzecz. Kwestia ta jest niestety aktualna także
w kontekście dotacji uzyskiwanych przez podatników z Polskiego Funduszu Rozwoju. Pojawiają się już korzystne dla
podatników interpretacje indywidualne w tym zakresie (np. interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 27.8.2020 r.,
0113-KDIPT1-1.4012.396.2020.4.AK, szerzej opisana w: Dotacja z PFR bez VAT). Zwróćmy jednak uwagę, że
sadownik uzyskał korzystne dla siebie stanowisko dopiero przed NSA. Lokalny Naczelnik Urzędu Skarbowego był
zdecydowanie mniej przychylny. A to powinno dać do myślenia.

Wyrok NSA z 31.7.2020, I FSK 1792/17

Praktyka podatkowa w zakresie opodatkowania VAT dotacji jest raczej konserwatywna. Organy nieczęsto zgadzają się na uznanie dotacji za stricte zakupową, niezwiązaną z czynnością opodatkowaną. NSA w wyroku z 31.7.2020, I FSK 1792/17 uznał, że dofinansowanie z ARR nie podlega VAT, argumentując, że nie można uznać go za czynność opodatkowaną. Decyzja ta budzi aprobatę aksjologiczną, kwestionującą oczekiwanie daniny od podmiotów korzystających z państwowego wsparcia w trudnych chwilach.