Samotne wychowywanie dziecka jako przesłanka preferencyjnego rozliczenia PIT

Tematyka: samotne wychowywanie dziecka, preferencyjne rozliczenie PIT, rozwód, opieka naprzemienna, ulga podatkowa

Przesłanka samotnego wychowywania dziecka jest spełniona również wtedy, gdy rozwiedziony rodzic
wychowuje dziecko naprzemiennie z drugim rodzicem, tj. w odosobnieniu od drugiego rodzica oraz bez jego
udziału wykonuje czynności stanowiące proces wychowania w innym miejscu i czasie niż drugi rodzic.
Stan faktyczny
Ojciec dziecka (podatnik) złożył wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, potwierdzającej, że ma prawo do
preferencyjnego rozliczenia PIT z tytułu samotnego wychowywania dziecka. Wskazał przy tym następujące
okoliczności.
Jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę i osiąga wynagrodzenie wyłącznie z tego tytułu, przy czym jego roczny
dochód za 2019 r. przekroczył kwotę 85.528 zł. Ma jedną małoletnią córkę. Rozpad związku z matką dziecka nastąpił
w połowie 2017 r. i od tego momentu, na podstawie spisanej ugody, zawartej przy udziale mediatora w listopadzie
2018 r., sprawuje nad dzieckiem opiekę naprzemienną, samodzielną, zgodnie z ustalonym harmonogramem (przez
około 45% czasu), bez wsparcia drugiego rodzica. Obowiązki wychowawcze realizowane są oddzielnie, bez
współpracy. Podatnik nie pozostaje w związku małżeńskim. Wkład w wychowanie córki nie ogranicza się do
sporadycznych kontaktów. W latach 2018 i 2019 córka zamieszkiwała w jego mieszkaniu, gdzie posiada własny
pokój wraz z niezbędnym wyposażeniem. Tym niemniej zgodnie z postanowieniami ugody miejscem zamieszkania
dziecka jest każdorazowe miejsce zamieszkania matki. Podatnik zajmuje się samodzielnie wszystkimi czynnościami
rodzicielskimi w systemie opieki naprzemiennej i posiada pełną władzę rodzicielską.
Organ interpretujący uznał jednak, że nie można przyjąć, że w powyższej sytuacji któregokolwiek z rodziców można
uznać za osobę samotnie wychowującą dziecko. Preferencja podatkowa uzależniona jest bowiem nie tylko od stanu
cywilnego, ale przede wszystkim od faktycznego samotnego wychowywania dziecka. Istotny jest warunek, że
w trakcie roku podatkowego rzeczywiście samotnie, tj. bez żadnego wsparcia drugiego z rodziców, wychowuje się
dziecko. Warunek ten w przedstawionej sytuacji nie został spełniony.
Stan prawny
Art. 6 ust. 4 PDOFizU przewiduje preferencyjne obliczenie podatku przez niepozostającego w formalnym związku
rodzica, który „w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci ". Ani ten przepis, ani inne, nie definiują pojęcia
samotnego wychowywania dzieci.
Stanowisko WSA w Łodzi
Sąd uchylił interpretację, nakazując organowi przyjęcie, że podatnikowi przysługuje prawo do preferencyjnego
opodatkowania. Sąd wskazał, że istotą opieki naprzemiennej (wprowadzonej do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
w 2015 r.) jest wychowywanie dziecka przez każdego z rodziców w określonym w porozumieniu czasie. Polega ona
na tym, że każde z rodziców opiekuje się dzieckiem samodzielnie, osobno, w wyznaczonym czasie, bez udziału
drugiego z nich. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że w ramach tak sprawowanej opieki każde z rodziców
wychowuje dziecko samotnie, ma więc prawo do ulgi, o której mowa w art. 6 ust. 4 PDOFizU.
Sąd przytoczył stanowisko i argumentację zawarte w wyroku NSA z 20.5.2020 r., gdzie również stwierdzono, że
kryterium samotnego wychowywania dzieci jest spełnione także wtedy, gdy rozwiedziony rodzic wychowuje dzieci
naprzemiennie z drugim rodzicem. Skoro w art. 6 ust. 4 PDOFizU ustawodawca nie zastrzegł wprost, iż
z ustanowionej tym przepisem ulgi podatkowej może korzystać tylko jeden z rozwiedzionych rodziców, to
nieuprawniona jest taka wykładnia tego przepisu, która wyklucza spod jego działania jednego z rozwiedzionych
rodziców wychowującego dziecko bez udziału drugiego rodzica, czyli samotnie. Wykładnię literalną art. 6 ust. 4
PDOFizU wspiera wykładnia celowościowa i systemowa. Celem wprowadzenia ulgi było umożliwienie
preferencyjnego rozliczenia podatkowego dla tych osób, które w roku podatkowym doświadczyły samotnej,
samodzielnej pieczy nad dzieckiem i jego wychowywaniem. Cel ten wpisuje się w idee polityki prorodzinnej Państwa.
Zgodnie z art. 71 ust. 1 Konstytucji RP Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro
rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają
prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Co prawda wychowywanie dzieci w rodzinach niepełnych
nie jest stanem pożądanym, jednak w zmieniających się realiach społecznych należy uwzględnić szczególną ochronę
i pomoc Państwa wobec takich rodzin, np. poprzez umożliwienie rodzicom samotnie wychowującym dzieci
skorzystanie z ulgi podatkowej. Nie jest przy tym konieczne, aby drugi z rodziców był w tym czasie wyeliminowany
z opieki i wychowania dzieci, taki bowiem warunek przeczyłby polityce prorodzinnej Państwa zmierzającej do

systemowego wsparcia rodziców w wychowaniu dzieci, zwłaszcza w samotnym wychowaniu dzieci. Samotne
wychowywanie dzieci przez cały rok podatkowy w rozumieniu, jakie nadaje temu pojęciu organ interpretujący,
mogłoby być zrealizowane jedynie w odniesieniu do wdów, wdowców i osób rozwiedzionych, którym przyznano
wyłączną władzę rodzicielską, tymczasem art. 6 ust. 4 PDOFizU na równi przyznaje ulgę wszystkim rodzicom
i opiekunom prawnym wychowującym dzieci samotnie, niezależnie od przyczyny pozostawania cywilnie w stanie
wolnym.

Komentarz
Kwestię można uznać za dyskusyjną. Skoro bowiem ciężar ekonomiczny i organizacyjny wychowania dziecka
ponoszą w sumie oboje rodzice, to czy zasadne jest twierdzenie, że każde z nich wychowuje dziecko samotnie i czy
można twierdzić, że jest to sytuacja zasługująca na preferencję podatkową? Można co do tego mieć wątpliwości. Nie
ma natomiast wątpliwości, że w omawianej kwestii orzecznictwo sądów administracyjnych jest przychylne dla
rozwiedzionych rodziców, czego świadectwem jest choćby omawiane orzeczenie, a także przytoczony w nim
niedawny wyrok NSA.

wyrok WSA w Łodzi z 16.10.2020 r. I SA/Łd 375/20

Sąd w Łodzi uznał, że rozwiedziony rodzic wychowujący dziecko naprzemiennie z drugim rodzicem może skorzystać z preferencyjnego rozliczenia PIT. Wyrok ten podkreślił, że istotą opieki naprzemiennej jest wychowywanie dziecka przez każdego z rodziców osobno, bez udziału drugiego rodzica. Orzecznictwo sądów jest przychylne dla rodziców samotnie wychowujących dzieci.