Interes publiczny w umorzeniu zaległości podatkowych
Wadliwe obliczenie podatku przez podatnika oraz niejasności w prawie podatkowym stanowią istotne czynniki przy ustalaniu interesu publicznego w umorzeniu zaległości podatkowych. Sprawa dotyczy wniosku o umorzenie podatku dochodowego i odsetek przez osobę opłacającą podatek w Niemczech za lata 2014-2018, a także w Polsce za lata 2015-2018. Decyzje organów podatkowych oraz argumentacja sądowa podkreślają konieczność uwzględnienia aspektów interesu publicznego i podatnika przy podejmowaniu decyzji o umorzeniu zaległości.
Tematyka: interes publiczny, umorzenie zaległości podatkowych, organy podatkowe, podatek dochodowy, ważny interes podatnika, interpretacja prawa podatkowego, ulgi podatkowe, decyzje administracyjne, WSA, OrdPU
Wadliwe obliczenie podatku przez podatnika oraz niejasności w prawie podatkowym stanowią istotne czynniki przy ustalaniu interesu publicznego w umorzeniu zaległości podatkowych. Sprawa dotyczy wniosku o umorzenie podatku dochodowego i odsetek przez osobę opłacającą podatek w Niemczech za lata 2014-2018, a także w Polsce za lata 2015-2018. Decyzje organów podatkowych oraz argumentacja sądowa podkreślają konieczność uwzględnienia aspektów interesu publicznego i podatnika przy podejmowaniu decyzji o umorzeniu zaległości.
Wadliwe obliczenie przez podatnika podatku spowodowane niejasnością obowiązującego i zmieniającego się prawa podatkowego (zwłaszcza różnie interpretowanego w judykaturze), a czasem również wprowadzenie go w błąd co do sposobu rozumienia przepisu podatkowego przez organ podatkowy, stanowią okoliczności, które nie mogą być pomijane przy ustalaniu istnienia przesłanki interesu publicznego z art. 67a § 1 OrdPU – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku. Opis stanu faktycznego L.B. złożyła wniosek o umorzenie podatku dochodowego oraz odsetek z tytułu braku zapłaty kwoty podatku w terminie. W uzasadnieniu wskazała, że za lata 2014-2018 opłacała podatek dochodowy od osób fizycznych w Niemczech. Obecnie w związku z poborem podatku w Polsce za lata 2015-2018 Skarżąca wystąpiła w Niemczech o zwrot nadpłaty podatku za lata 2015-2018. Wskazała, że zawsze postępowała zgodnie z instrukcjami polskich organów podatkowych, mimo to w zaistniałej sytuacji podatek dochodowy w pełnej wysokości został pobrany zarówno w Niemczech jak i w Polsce. Skarżąca dokonując rozliczenia podatkowego pozostawała w przeświadczeniu, że działa zgodnie z obowiązującym prawem. Stanowisko Organu Organ I instancji odmówił umorzenia zaległości podatkowej. Wskazał, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, mając na uwadze uzyskiwanie wysokich dochodów przez Stronę, nie udowodniła ona, iż spełniona została przesłanka ważnego interesu podatnika oraz interesu publicznego. Zapłata zaległego zobowiązania z pewnością nie spowoduje konieczności sięgnięcia przez Skarżącą po pomoc. Organ II instancji utrzymał w mocy decyzję organu I instancji i wskazał, że decyzje organów podatkowych w sprawie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych mają charakter uznaniowy. Zatem zaistnienie nawet jednej z przesłanek art. 67a § 1 OrdPU nie musi prowadzić do pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia. Odnosząc się do sytuacji materialnej Strony, podkreślił że jest ona na tyle dobra, że pozwala na pokrycie wydatków prowadzonego gospodarstwa domowego. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję. Rozpoznając sprawę ponownie wskazał, że organy uwzględnią braki w zebranym materialne dowodowym sprawy i rozważą przedstawioną przez WSA ocenę zagadnienia interesu publicznego oraz interesu podatnika. W interesie publicznym jest budowanie u obywateli zaufania do organów państwa, a ewentualne błędy organów podatkowych nie powinny powodować u Skarżącej negatywnych konsekwencji prawnych i finansowych. Materialnoprawną podstawę decyzji stanowi art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU, zgodnie z którym organ podatkowy na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Decyzja wydana w tym trybie oparta jest na tzw. uznaniu administracyjnym, co jednak nie oznacza, że ustawodawca pozostawił organom zupełną swobodę w jej stosowaniu. Przepis ten pozostawia do uznania organu istnienie lub nieistnienie w konkretnej sprawie okoliczności, uzasadniających umorzenie, lecz decyzja w przedmiocie ulgi musi zawierać uzasadnienie stanowiska organu. Sąd bada wyłącznie zgodność z prawem decyzji organów administracyjnych, w tym także decyzji uznaniowych. Podkreślenia wymaga, że Sąd nie jest władny nakazać organowi podjęcie rozstrzygnięcia o określonej treści. Uznanie administracyjne jest bowiem ograniczone jedynie dyrektywami wyboru - interesem publicznym oraz ważnym interesem podatnika. WSA wskazał, że pojęcia „ważnego interesu podatnika” oraz „interesu publicznego” jako przesłanki zastosowania instytucji umorzenia, nie zostały doprecyzowane przez ustawodawcę. Jednakże o istnieniu ważnego interesu podatnika nie decyduje subiektywne przekonanie podatnika, lecz decydować powinny kryteria zobiektywizowane, zgodne z powszechnie aprobowaną hierarchią wartości, w której wysoką rangę mają zdrowie i życie, a także możliwości zarobkowe w celu zdobycia środków utrzymania dla siebie i rodziny oraz zagrożenie egzystencji. Natomiast przez interes publiczny należy rozumieć dyrektywę postępowania nakazującą respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy, sprawność działania aparatu państwowego, korektę błędnych decyzji itp. Nie budzi żadnych wątpliwości, że ocena, czy przesłanki udzielenia ulgi podatkowej istnieją w konkretnej sprawie, może być dokonana wyłącznie po wszechstronnym i wnikliwym rozważeniu całokształtu materiału dowodowego (art. 191 OrdPU), a poprzedzać je powinno wyczerpujące zebranie całego materiału dowodowego (art. 187 § 1 OrdPU) oraz dokładne wyjaśnienie okoliczności faktycznych (art. 122 OrdPU). Zdaniem WSA, argumentacja organów nie jest wyczerpująca, co więcej wadliwie i w sposób nie do końca zgodny z ustalonym stanem faktycznym, zawęża rozumienie przesłanki interesu publicznego. Wnioskowana ulga, stanowiąc wyłom od zasady terminowego płacenia podatków, tylko pozornie stawia w lepszej sytuacji podatników, korzystających z takiego zwolnienia, w stosunku do tych, którzy podatek obowiązani są płacić w terminie. Ulgi podatkowe nie stanowią przywileju samego w sobie. Jest to forma pomocy udzielonej przez państwo podatnikowi po to, by poprzez stosowanie zasady (egzekwowanie podatku) nie doprowadzić do skutków niepożądanych z punktu widzenia, tak społecznego, jak i indywidualnego, odnoszącego się do osoby podatnika oraz jego najbliższych, a także osób zależnych od podatnika. Dokonując „ważenia” obu przesłanek umorzenia, organ podatkowy uwzględnia dyrektywy wspólne dla całego społeczeństwa, jak sprawiedliwość, zasady etyki czy zaufanie do organów państwa. Odnoszenie rozumienia tej przesłanki wyłącznie do zasady, którą jest terminowe płacenie podatków, a także do nadzwyczajnych okoliczności powstania zaległości, jest nieuprawnionym zawężeniem tego pojęcia. Z uwagi na powyższe, wadliwe obliczenie przez podatnika podatku, spowodowane niejasnością prawa podatkowego, jak również wprowadzenie go w błąd co do sposobu rozumienia przepisu podatkowego przez organ podatkowy, stanowią okoliczności, które nie mogą być pomijane przy ustalaniu istnienia przesłanki interesu publicznego. Komentarz Istota argumentacji sądowej sprowadza się do twierdzenia, że prawidłowe i szczegółowo sporządzone na podstawie pełnego materiału dowodowego uzasadnienie decyzji organu jest niezwykle ważne, gdy chodzi o rozstrzygnięcia oparte na uznaniu administracyjnym. Decyzja organu nie jest bowiem dowolna. Dlatego ustalenie przez organ podatkowy kwestii istnienia przesłanki interesu publicznego wiąże się z obowiązkiem ważenia wartości. Niewątpliwe jest przy tym, że terminowe płacenie podatków w pełnej wysokości jest zasadą, jednakże stosowanie indywidualnej ulgi podatkowej nie stanowi – jak słusznie określa WSA – „aktu łaski”, a jest rzetelnym ważeniem interesów, które nie są wobec siebie konkurencyjne. Ograniczenie argumentacji np. do sytuacji materialnej strony (jak w dużej części miało to miejsce w niniejszej sprawie) nie jest właściwym zastosowaniem art. 67a § 1 pkt 3 OrdPU. Zakres uznania administracyjnego nie jest uprawnieniem nieograniczonym. W przeciwnym wypadku mogłoby to oznaczać nadmierną samowolność organu. Użycie przez ustawodawcę pojęć ogólnych stwarza konieczność dokonania przez organ szerokiej oceny różnych wartości, w tym nawet tych pozaprawnych jak zasady etyki czy współżycia społecznego. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 3.11.2020 r., I SA/Gd 316/20
Umorzenie zaległości podatkowych w kontekście interesu publicznego wymaga uwzględnienia zarówno wartości społecznych, jak i sytuacji konkretnego podatnika. Sąd administracyjny uchylił decyzję organów podatkowych, kierując się potrzebą budowania zaufania obywateli do władz państwowych. Istotne jest również precyzyjne uzasadnienie decyzji organu w oparciu o pełny materiał dowodowy.