Nabywanie wierzytelności a VAT

Nabycie wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej bez innych świadczeń nie podlega opodatkowaniu VAT. Spółka planuje rozszerzyć działalność o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych poprzez zakup wierzytelności od poszkodowanych. Sąd uchylił interpretację organu podatkowego, uznając brak świadczenia wzajemnego w przypadku nabycia wierzytelności poniżej wartości nominalnej.

Tematyka: nabycie wierzytelności, cesja wierzytelności, opodatkowanie VAT, zwolnienie z VAT, orzecznictwo sądów

Nabycie wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej bez innych świadczeń na rzecz
zbywcy nie pozwala na uznanie tego zdarzenia za usługę podlegającą podatkowi VAT.
Stan faktyczny
Spółka zamierza rozszerzyć dotychczas prowadzoną działalność w zakresie rachunkowości o działalność
obejmującą dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych. Zamierza zatem kupować od osób poszkodowanych
wierzytelności z tytułu szkód majątkowych w pojazdach samochodowych. Zakup ma odbywać się w drodze umowy
sprzedaży wierzytelności, czyli cesji wierzytelności. Cedentem (zbywcą) wierzytelności ma być osoba fizyczna
poszkodowana w zdarzeniu drogowym, w wyniku którego poniosła szkodę w pojeździe i która jest niezadowolona
z załatwienia sprawy przez ubezpieczyciela. Chodzi więc o sytuacje, w których cedent otrzymał od ubezpieczyciela
odszkodowanie w konkretnej wysokości, które nie czyni w pełni zadość obowiązkowi naprawienia szkody, ponieważ
nie wystarczyło do przeprowadzenia pełnej naprawy pojazdu. Cesjonariuszem (nabywcą) będzie spółka, która będzie
dochodzić roszczeń od ubezpieczycieli we własnym imieniu.
Cesja nie będzie zobowiązywać spółki do żadnych czynności na rzecz poszkodowanego (cedenta), poza zapłatą
ceny. W ramach cesji cedent będzie zbywać za umówioną cenę (a spółka nabywać) wierzytelność o zapłatę
pozostałej należnej części odszkodowania, powyżej już wypłaconej przez ubezpieczyciela kwoty, do wysokości
pełnego odszkodowania. Wysokość tej pozostałej części nie będzie dokładnie znana w chwili podpisywania umowy
cesji. Finalnie będzie określana wyrokiem sądowym, zawartą z ubezpieczycielem ugodą lub dobrowolną płatnością
z jego strony.
Na spółkę przejdą wszelkie prawa związane z wierzytelnością, w tym m.in. prawo do odsetek i do zwrotu kosztów
wykonania opinii niezależnego rzeczoznawcy. Dochodzenie wierzytelności od ubezpieczyciela będzie się wiązało
niekiedy z poniesieniem dodatkowych kosztów, np. z tytułu wykonania kosztorysu naprawy przez zewnętrzną firmę,
obsługi prawnej itd.
Spółka złożyła wniosek o wydanie interpretacji podatkowej, pytając, jaki podatek powinien być rozliczony w związku
z zawarciem i wykonaniem umowy cesji. PCC czy VAT? Zdaniem spółki, należy rozliczyć PCC.
Jednak organ interpretujący uznał, że czynność nabycia wierzytelności należy uznać za świadczenie usług
w rozumieniu przepisów ustawy VAT, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Wynika to z uznania, że wystąpi
świadczenie usługi przez nabywcę niewymagalnych wierzytelności na rzecz zbywcy wierzytelności, polegające na
uwolnieniu zbywcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Zbywcy
zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on „wyręczony" w czynnościach
podejmowanych w celach dochodzenia długu.
Tak więc stanowisko spółki jest nieprawidłowe, bo zastosowanie podatku VAT wyłącza zastosowanie PCC.
Stan prawny
Przez odpłatne świadczenie usług rozumie się każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów (art. 8 ust. 1
VATU). Jest to jedyny przepis, który określa pojęcie usługi w sposób ogólny.
Stanowisko WSA w Olsztynie
Sąd uchylił zaskarżoną przez spółkę interpretację. Zdaniem sądu, dokonanie cesji bez dodatkowego wynagrodzenia
przewidzianego dla cesjonariusza oznacza brak świadczenia wzajemnego z jego strony na rzecz cedenta, a tym
samym wyklucza wystąpienie odpłatnego świadczenia podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT. Nabycie
wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej nie pozwala na uznanie tej czynności za odpłatną
usługę, gdyż w takiej sytuacji nie powstaje po stronie usługodawcy zobowiązanie do ściągnięcia długu w zamian za
wynagrodzenie.
Nie do przyjęcia jest stanowisko organu, wykluczające możliwość uznania wierzytelności wynikających z cesji za
wierzytelności trudne z uwagi na brak wymagalności. Opisane wierzytelności są wymagalne, gdyż możliwe jest
wystąpienie do sądu o ich zasądzenie.

Komentarz
Teza, że proste nabycie wierzytelności trudnej po cenie niższej od jej wartości nominalnej nie stanowi odpłatnej
usługi na gruncie VAT jest często wyrażana w orzecznictwie sądów. Świadczy to z jednej strony o kształtowaniu się

jednolitego kierunku orzeczniczego, a z drugiej - że fiskus trzyma się jednak tezy przeciwnej, skoro sprawy trafiają do
sądów. Z najświeższych orzeczeń ten kierunek orzeczniczy reprezentują, przykładowo, wyrok WSA w Kielcach
z 19.11.2020 r. I SA/Ke 311/20 oraz wyrok WSA w Warszawie z 22.9.2020 r. III SA/Wa 94/20.
Trzeba jednak pamiętać, że powyższe rozwiązanie dotyczy tylko takiego nabycia wierzytelności, któremu nie
towarzyszą żadne dodatkowe czynności ze strony nabywcy wierzytelności (cesjonariusza) na rzecz zbywcy
(cedenta). Jeżeli takie dodatkowe czynności występują, to wtedy cesję wierzytelności należy uznać za usługę
podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Usługa ta może korzystać ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust.
1 pkt 40 VATU (tak np. WSA w wyroku z 22.10.2020 r. III SA/Wa 2676/19 i NSA w wyroku z 19.12.2014 r. I FSK
1992/13), ale z tym też należy uważać, gdyż jeżeli wystąpią dodatkowe przesłanki wskazujące, że cesja
wierzytelności w danych okolicznościach faktycznych stanowi element czynności ściągania długów, w tym factoringu
(takie jak np. świadczenie przez cesjonariusza określonych dodatkowych usług na rzecz cedenta), to zwolnienie
z VAT nie wchodzi w grę, a to ze względu na art. 43 ust. 15 pkt 1 VATU).
Podsumujmy. Możliwe są trzy kwalifikacje cesji wierzytelności na gruncie VAT: 1) czynność niepodlegająca
opodatkowaniu; 2) usługa korzystająca ze zwolnienia z VAT; 3) usługa opodatkowana.

wyrok WSA w Olsztynie z 10.9.2020 r. I SA/Ol 457/20

Orzecznictwo sądów potwierdza, że proste nabycie wierzytelności trudnej po cenie niższej od wartości nominalnej nie jest usługą podlegającą VAT. Nabywca nie zobowiązuje się do dodatkowych czynności na rzecz zbywcy, co wyklucza opodatkowanie. W przypadku dodatkowych czynności, cesja może być opodatkowana lub zwolniona z VAT.