Nieodpłatne przekazanie towarów na cele dobroczynne - nadal problematyczny VAT

Nieodpłatne przekazanie towarów często podlega opodatkowaniu VAT, co może stwarzać problemy dla przedsiębiorców chcących dokonać darowizn. Artykuł omawia kwestie związane z odliczeniem podatku naliczonego oraz koniecznością opodatkowania nieodpłatnych przekazań towarów. Przykłady interwencji fiskusa w tej materii pokazują trudności w interpretacji przepisów podatkowych.

Tematyka: VAT, nieodpłatne przekazanie, darowizny, odliczenie podatku, interpretacja podatkowa

Nieodpłatne przekazanie towarów często podlega opodatkowaniu VAT. Choć przepisy mają w istocie dbać
o symetryczność odliczenia i naliczenia podatku, zwłaszcza w zderzeniu z różnego rodzaju sytuacjami
społecznie wrażliwymi pokazują swoje złowieszcze oblicze. Znane są przykłady interwencji fiskusa
domagającego się podatku przy przekazywaniu żywności potrzebującym. Tu akurat zmieniono przepisy, ale
problem jednak często pozostał.
Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106, ze zm.,
dalej: VATU), przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów
należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności wszelkiego rodzaju darowizny, jeżeli podatnikowi
przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
z tytułu nabycia tych towarów. Zgodnie zaś z art. 86 ust. 1 VATU, prawo do odliczenia podatku naliczonego
przysługuje w zakresie, w jakim towary są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
Ww. konstrukcja stoi na straży neutralności podatku VAT. Można ją sprowadzić do prostej reguły: odliczyłeś VAT na
nabyciu, musisz opodatkować nieodpłatne przekazanie. I vice versa. W praktyce, zasady te powodują jednak
pewnego rodzaju zapętlenie poznawcze. Trudno jest często jednoznacznie ustalić jak to z tym odliczeniem podatku
naliczonego jest. Oto kolejny już przykład z życia w tej kwestii.
Czego dotyczyła sprawa
Podatnik prowadzi działalność w zakresie produkcji zamków i zawiasów. W celach charytatywnych podatnik planuje
w przyszłości przekazywać darowizny rzeczowe na rzecz różnych stowarzyszeń i fundacji i innych organizacji
prowadzących działalność społecznie użyteczną (nie posiadających jednak statusu organizacji pożytku publicznego,
co dla VAT nie ma jednak znaczenia). Przedmiotem darowizn będą różnorodne towary, w tym na przykład koszulki
i inne ubrania (aczkolwiek nie będzie to żywność).
Podatnik zamierza przekazywać darowizny rzeczowe w celu wykorzystania przedmiotu darowizny przez
obdarowanych do działalności statutowej obdarowanych. Przekazane darowizny mają na celu wyłącznie pomoc
obdarowanym.
Podatnik nie wie, czy z tytułu nabycia towarów, które będą następnie przedmiotem darowizny, przysługiwać mu
będzie prawo do odliczenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Rodzi to po jego stronie
wątpliwości odnośnie konieczności ewentualnego naliczenia podatku należnego w związku z przekazywanymi
towarami.
Stanowisko organu
Wydając interpretację indywidualną z 25.2.2020 r., 0111-KDIB3-2.4012.856.2020.4.AZ,
, Dyrektor KIS uznał,
że nieodpłatne przekazanie towarów nabytych przez podatnika będzie podlegało opodatkowaniu zgodnie z art. 7 ust.
2 VATU, jeżeli będą to towary związane z prowadzoną działalnością i będzie mu przysługiwało prawo do obniżenia
kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy ich nabyciu.
Z odmienną sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy w związku z zakupem ww. towarów mających być
przedmiotem darowizny, podatnikowi nie będzie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę
podatku naliczonego. Niespełnienie warunku, jakim jest przysługujące prawo do odliczenia podatku naliczonego przy
nabyciu towaru, jest podstawą do traktowania nieodpłatnego przekazania tego towaru jako czynności wyłączonej
spod zakresu działania VATU.

Komentarz
Omawiana interpretacja w teleekspresowej galerii interpretacji pozytywnie zakręconych znalazłaby swoje miejsce na
półce: jak odpowiedzieć, by nic nie powiedzieć. Uczciwie rzecz ujmując, nie jest to jednak wina Dyrektora KIS. Bo
zadane przez podatnika pytania nie dały wielkiej przestrzeni do rozwinięcia skrzydeł.
Fiskus potwierdził w zasadzie to, co wynika z przepisów. Te są dość czytelne w kwestii podatkowo rozumianej
sprawiedliwości opodatkowania nieodpłatnych wydań. Ale nie ich symetryczność jest problemem a sposób, w jaki
w tym kontekście należy interpretować prawo do odliczenia podatku naliczonego.
W opisywanej interpretacji podatnik przyznaje, że nie wie, czy będzie mu przysługiwało prawo do odliczenia podatku
naliczonego z tytułu ponoszonych wydatków. Można jednak założyć, że jeśli ów podatek odliczy, to później naliczy.

I vice versa. Pytanie pierwsze brzmi jednak: a jeśli odliczy, to czy słusznie? Czy takie prawo mu przysługiwało, skoro
towar miał być wykorzystany na cele charytatywne (a więc bez związku z wykonywanymi czynnościami
opodatkowanymi)? Przy takim układzie gwiazd, pewnie brak odliczenia będzie regułą. Zwłaszcza, że uprości to też
raportowanie JPK.
Istnieje jednak w czasach pandemii inne niebezpieczeństwo. Potwierdza je pośrednio interpretacja indywidualna
Dyrektora KIS z 19.8.2020 r., 0113-KDIPT1-1.4012.461.2020.4.MSU,
. Tam podatnik nabył sprzęt pożarniczy
wyłącznie celem podarowania go Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Zdaniem fiskusa, już
w momencie zakupu podatnik wiedział więc, że towary te zostaną od razu przeznaczone w celu obdarowania
dzielnych strażaków. Oznacza to, że sprzęt pożarniczy nie został zakupiony na cele związane z prowadzoną
działalnością gospodarczą. Więc odliczenie nie przysługiwało.
To niebezpieczne podejście. Zwłaszcza w świetle § 10 i § 10a rozporządzenia Ministra Finansów z 25.3.2020 r.
w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania
stawek obniżonych (Dz.U. z 2020 r. poz. 527, dalej: WarObnVATR). Przepisy te ustanawiają 0% stawkę VAT dla
darowizn na wybrane cele związane z walką z COVID-19 (np. wyroby medyczne czy komputery dla placówek
oświatowych). Ma ona w zamyśle zachęcać podatników do takich darowizn poprzez zachowanie prawa do odliczenia
podatku naliczonego przy jednoczesnym braku efektywnego opodatkowania samego nieodpłatnego wydania.
Idąc zaprezentowanym przez Dyrektora KIS tokiem myślenia, przepisy te mogą być jednak martwe. Przykładowo,
kupując komputery z zamiarem przekazania dla szkoły, podatnik od razu wie, że nie będzie przy tej okazji związku
między nabyciem a wykonywaniem czynności opodatkowanych. Więc cała preferencja okazuje się iluzją.
Oby organy podatkowe w ten sposób nie podchodziły do sprawy.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 25.2.2020 r., 0111-KDIB3-2.4012.856.2020.4.AZ,

Analiza interpretacji organów podatkowych dotyczących nieodpłatnego przekazywania towarów na cele dobroczynne wywołuje wątpliwości co do zasadności odliczania podatku naliczonego i konieczności opodatkowania takich transakcji. Istnieje ryzyko niejednoznacznej interpretacji przepisów, co może wprowadzać niepewność dla podatników.