Nieodpłatne nabycie przez podatnika akcji zastrzeżonych w ramach programu motywacyjnego nie stanowi zdarzenia powodującego powstanie przychodu w rozumieniu PDOFizU

Uznanie, że przychód powstaje w momencie nieodpłatnego nabycia akcji w ramach programu motywacyjnego prowadziłoby do opodatkowania wartości wyrażonej w pieniądzu, której podatnik w momencie uzyskania akcji nie osiągnął. Publikacja omawia stan faktyczny dotyczący programu motywacyjnego dla kadry kierowniczej spółek zależnych publicznej spółki akcyjnej z siedzibą w Stanach Zjednoczonych oraz interpretacje organów podatkowych i sądowych w kontekście opodatkowania przychodu z tego tytułu. Analizuje również konsekwencje podatkowe związane z realizacją opcji nabycia akcji i sprzedażą akcji zastrzeżonych. Wyrok NSA z 8.10.2020 r. II FSK 1610/18 podkreśla, że nabycie akcji zastrzeżonych w ramach programu motywacyjnego nie generuje przychodu podatkowego do momentu zbycia akcji.

Tematyka: program motywacyjny, podatek dochodowy, akcje zastrzeżone, interpretacja podatkowa, wyrok NSA, opodatkowanie przychodu, linię orzecznicza, podwójne opodatkowanie, zarząd kapitałami pieniężnymi

Uznanie, że przychód powstaje w momencie nieodpłatnego nabycia akcji w ramach programu
motywacyjnego, prowadziłoby do opodatkowania wartości wyrażonej w pieniądzu, której podatnik
w momencie uzyskania akcji nie osiągnął.
Stan faktyczny
Komentowany wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym: osoba fizyczna (dalej: Wnioskodawca) zatrudniona
na stanowisku kierowniczym w polskiej spółce z o.o. (dalej: Polska spółka) wystąpiła w 2015 r. do Dyrektora Izby
Skarbowej w Warszawie (dalej: Dyrektor IS) z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej, w zakresie powstania
przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PIT). Polska spółka jest spółką zależną publicznej
spółki akcyjnej z siedzibą w Stanach Zjednoczonych (dalej: Spółka Amerykańska), jest częścią jej grupy kapitałowej.
Wnioskodawca został objęty programem motywacyjnym organizowanym przez spółkę amerykańską dla kadry
kierowniczej spółki polskiej. Nagradzał on zaangażowanie i wsparcie pracowników w działalność całej grupy.
W ramach programu, Wnioskodawca mógł otrzymać nieodpłatne i niezbywalne imienne opcje nabycia akcji oraz
zastrzeżone akcje spółki amerykańskiej, która jest jedynym decydentem w przyznawaniu ich. Beneficjent może zbyć
wszystkie akcje zastrzeżone i zrealizować wszystkie opcje imienne dopiero po 3 latach, może jednak zrealizować 1/3
opcji po roku, a po dwóch latach 2/3. Po zleceniu jednej z tych operacji, wskazany przez Wnioskodawcę makler
dokonuje ich sprzedaży (akcje) bądź realizacji (opcje). Realizacja opcji na akcje może skutkować nabyciem akcji lub
otrzymaniem kwoty będącej różnicą pomiędzy wartością opcji z dnia sprzedaży a ich wartością z dnia przyznania.
Dopiero wtedy środki pieniężne są przelewane na konto Wnioskodawcy, wcześniej nie jest on w stanie wiedzieć, ile
zyska na sprzedaży akcji i realizacji opcji bądź czy w ogóle coś zarobi. Akcje uprawniały do otrzymania dywidendy.
Na tle powyższego stanu faktycznego, Wnioskodawca zwrócił się do Dyrektora IS z pytaniami, czy dochód otrzymany
z tytułu realizacji opcji na akacje powinien być zakwalifikowany do kapitałów pieniężnych oraz opodatkowany przez
Wnioskodawcę stawką 19% w momencie otrzymania rozliczenia pieniężnego (realizacji opcji nabycia akcji). Drugie
pytanie, dotyczyło analogicznego problemu, czy dochód otrzymany z tytułu sprzedaży akacji powinien być
zakwalifikowany do kapitałów pieniężnych oraz opodatkowany przez Wnioskodawcę stawką 19% w momencie
otrzymania rozliczenia pieniężnego (sprzedaży akcji)?
Wnioskodawca stanął na stanowisku, że zarówno w przypadku sprzedaży akcji jak i realizacji opcji nabycia akcji,
należy odpowiedzieć na pytania twierdząco, zakwalifikować dochód do źródła kapitałów pieniężnych, rozpoznać go
i opodatkować w momencie otrzymania rozliczenia pieniężnego. Dyrektor IS w wydanej interpretacji indywidualnej
z 16.2.2016 r., IPPB2/4511-1149/15-2/MK,
uznał stanowisko Spółki za częściowo prawidłowe. Potwierdził, że
przychód z realizacji opcji należy przypisać do grupy kapitałów pieniężnych. Uznał za poprawne przyjęcie, że
przychód powstaje w momencie zbycia akcji i zrealizowania opcji. Równocześnie, według Dyrektora IS założenie że
przychód nie powstaje w momencie nieodpłatnego objęcia akcji było błędne i powinien on być przypisany do
przychodu z innych źródeł. Wskazał, że zgodnie z art. 11 ust. 1 PDOFizU za przychód należy uznać każdą formę
przysporzenia majątkowego, w tym nieodpłatne objęcie akcji. Na podstawie art. 11 ust. 1 PDOFizU należy je wycenić
na podstawie ceny rynkowej. Argumentował że akcje uprawniają do dywidendy i gdyby podatnik chciał ją osiągać,
musiałby kupić akcje na rynku. Kosztów tych nie poniósł ze względu na nieodpłatne przysporzenie. Ze względu na
art. 5 umowy z 8.10.1974 r. między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Stanów Zjednoczonych
Ameryki o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie
podatków od dochodu (Dz.U. z 1976 r. Nr 31, poz. 178; dalej: ZPOU USA) korzyść ta podlega opodatkowaniu
w Polsce. Jednocześnie, Wnioskodawca w momencie zbycia akcji może zaliczyć do KUP zaliczoną do przychodu
wartość nieodpłatnego nabycia akcji.
Po bezskutecznym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa, Wnioskodawca zaskarżył interpretację do WSA
w Warszawie, który 13.9.2017 r., III SA/Wa 1704/16,
wydał wyrok na jego korzyść. Dyrektor Krajowej
Administracji Skarbowej (dalej: DKIS) wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną od wyroku
WSA, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że
nabycie – wskutek realizacji opcji – akcji zastrzeżonych, nie będzie generowało przychodu, który powstanie dopiero
w momencie zbycia akcji. NSA oddalił skargę kasacyjną, w wyroku z dnia 8.10.2020 r., II FSK 1610/18,

wyjaśniając, że: „Realizacja przez uczestnika programu motywacyjnego pochodnego instrumentu finansowego przez
objęcie akcji nie rodzi przychodu podatkowego, albowiem do majątku wnioskodawcy nie weszły żadne prawa
(przysporzenia majątkowe mające konkretny wymiar finansowy)”.

Komentarz
Należy się zgodzić z NSA, który w komentowanym wyroku wskazał, że akcje będące papierami wartościowymi
generują dochód w przyszłości – w momencie ich odpłatnego zbycia czy też uzyskania z nich dywidendy. Podatnik
nie jest w stanie określić przychodu przed momentem zbycia akcji, nie otrzymał jeszcze żadnego wymiernego
przysporzenia.
Co więcej, NSA powołując się na utrwaloną linię orzeczniczą (np. wyrok NSA z 21.7.2017 r., II FSK 1716/15,
)
orzekł, że organ błędnie uznał, że powstały przychód należy zakwalifikować do innych źródeł. Poprawna jest
kwalifikacja dokonana przez podatnika – jest to koszyk kapitałów pieniężnych.
W związku z tym, gdyby przyjąć interpretację organu za poprawną (opodatkowanie w momencie uzyskania akcji oraz
ich zbycia) podatnik nie miałby możliwość w momencie sprzedaży zaliczyć do KUP kwoty która (zgodnie
z rozumieniem organu) podlegałaby opodatkowaniu także w chwili otrzymania akcji. Przez brak możliwości
zastosowania art. 22 ust. 1d PDOFizU, doszłoby do podwójnego opodatkowania tej samej wartości ekonomicznej –
pierwszy raz w momencie nieodpłatnego objęcia akcji i po raz drugi z momentem odpłatnego zbycia. Odnosi się on
bowiem do przychodów z innych źródeł. Naruszałoby to zasady równości oraz powszechności opodatkowania.
Byłoby to niedopuszczalne w świetle orzecznictwa NSA oraz TK (np. wyrok TK z 22.5.2002 r., K 6/02,
).
NSA sięgnął również do wykładni historycznej i autentycznej, wskazując że w uzasadnieniu do projektu ustawy
w ramach której dookreślono art. 24 PDOFizU:
„Wprowadzone regulacje doprecyzowują powyższe rozwiązanie, wskazując, że w przypadku otrzymania przychodu
w ramach realizacji programu motywacyjnego, przychód powstaje tylko w momencie odpłatnego zbycia akcji.
Wszystkie zatem zdarzenia zaistniałe w ramach realizacji programu motywacyjnego (np. objęcie pochodnego
instrumentu finansowego, jako nieodpłatne świadczenie, realizacja praw z tego instrumentu wykonana przez nabycie
akcji) są obojętne podatkowo.” (Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie PDOFizU, PDOPrU oraz
ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, druk nr
1878, Sejm VIII Kadencji)
Znowelizowany przepis wprost nakazuje rozpoznawać przychód z uzyskanych w wyniku programu motywacyjnego
akcji w momencie sprzedaży. Jak wskazał ustawodawca, nowelizacja ma charakter doprecyzowujący. Oznacza to,
że również przed 2018 rokiem (w stanie prawnym aktualnym dla stanu faktycznego) należało rozpoznawać przychód
dopiero w momencie zbycia akcji.
W związku z powyższym, pierwotna interpretacja organu była błędna, naruszała podstawowe zasady prawa
podatkowego oraz ignorowała bogate orzecznictwo sądowe dotyczące omawianego zagadnienia. Wyrok wpisuje się
w korzystną od kilku lat linię orzeczniczą sądów administracyjnych. Potwierdza, że sam fakt przypisania akcji
podatnikowi nie może konstytuować przychodu (np. m.in. w wyrokach z 21.7.2016 r., II FSK 1725/14,
;
z 13.12.2018 r., II FSK 3357/16,
). Wyrok należy ocenić pozytywnie, chroni on podatników przed podwójnym
opodatkowaniem tej samej wartości ekonomicznej.

Opracowanie i komentarz: Krzysztof Dziadosz, konsultant.
Wyrok NSA z 8.10.2020 r., II FSK 1610/18,

NSA w wyroku z 8.10.2020 r. potwierdził, że przychód z realizacji opcji należy przypisać do grupy kapitałów pieniężnych, a nieodpłatne nabycie akcji stanowi źródło przychodu z innych źródeł. Wyrok wpisuje się w linię orzeczniczą sądów administracyjnych, chroniąc podatników przed podwójnym opodatkowaniem. Autor opracowania, Krzysztof Dziadosz, konsultant, analizuje również historię wykładni przepisów dotyczących opodatkowania dochodów z programów motywacyjnych.