Działalność nierejestrowana a VAT

Nie każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest od razu z tego tytułu podatnikiem VAT czynnym. Nawet osoby wykonujące działalność nierejestrowaną mogą być podatnikami VAT, jeśli spełniają określone warunki. Artykuł omawia kwestie zwolnienia z VAT dla podatników, których wartość sprzedaży nie przekroczyła określonych limitów oraz wyłączenia z tego zwolnienia, np. usługi doradztwa. Przedstawia także sytuację pana Marka, który planuje prowadzić działalność nierejestrowaną polegającą na sprzedaży planów treningowych dla zawodników strzelectwa sportowego, analizując aspekty podatkowe i interpretację organu podatkowego.

Tematyka: działalność nierejestrowana, VAT, podatnik VAT, zwolnienie VAT, limit sprzedaży, interpretacja podatkowa, działalność gospodarcza, usługi doradcze, podatek od towarów i usług, Prawo przedsiębiorców

Nie każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest od razu z tego tytułu podatnikiem VAT
czynnym. Z drugiej strony, nawet osoby wykonujące tzw. działalność nierejestrowaną mogą jednocześnie
takim podatnikiem być. Diabeł tkwi w szczegółach. Nie zmienia to faktu, że działalność nierejestrowana może
być dość atrakcyjną formułą „dorabiania” sobie, np. do pensji na etacie. Choć należy w tym zakresie bardzo
uważać, by miesięczny przychód nie przekroczył dość nisko ustalonych limitów przewidzianych dla takiej
formy.
Zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.,
dalej: VATU), zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie
przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 złotych. Z kolei zgodnie z art. 113 ust. 9 VATU,
w przypadku sprzedaży dokonywanej przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie
czynności podlegających VAT zwalnia się, jeżeli przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do
okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200.000 złotych. Nie każdy jednak ze
zwolnienia skorzysta. Ważne, by przedmiot działalności nie został wskazany w katalogu zawartym w art. 113 ust. 13
VATU.
Ww. zwolnienie jest dość istotne. Oto bowiem na gruncie VATU prowadzenie działalności gospodarczej nie zostało
określone w oparciu o jakiekolwiek progi kwotowe. Wręcz przeciwnie, zgodnie z art. 15 ust. 2 VATU, działalność
gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów
pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność
gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości
niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Status podatnika osiąga się zaś bez względu na
cel lub rezultat takiej działalności.
Z kolei zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm., dalej:
PrPrzed), nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód
należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, i która
w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Te wyłączenie nie znajduje jednak
przełożenia na przepisy podatkowe. Przychody z tego tytułu są opodatkowane jako przychody z tzw. innych źródeł
(zgodnie z art. 20 ust. 1ba ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.
1426 ze zm., dalej: PDOFizU). Jak już wspomnieliśmy, mogą też podlegać VAT.
Czego dotyczyła sprawa?
Osoba fizyczna (nazwijmy ją na potrzeby niniejszego opracowania „panem Markiem”) „pracuje na etacie”. Pan Marek
nie prowadził w ciągu ostatnich pięciu lat działalności gospodarczej. Z uwagi na swoje umiejętności i doświadczenie,
ma jednak zamiar nieco dorobić. Planuje więc jednoczesne (tzn. weekendowe) prowadzenie, póki co na próbę,
małego biznesu polegającego na sprzedaży planów treningowych dla zawodników strzelectwa sportowego.
Działalność obejmować będzie m.in. analizę aktualnego poziomu zawodnika, wskazanie punktów mogących
przynieść najwięcej korzyści w najkrótszym czasie, plan ćwiczeń do wykonania w założonym czasie itp. Plany, opisy
ćwiczeń oraz ewentualne demonstracje wideo przesyłane będą za pośrednictwem środków elektronicznych lub
przekazane osobiście. W czasie demonstracji ćwiczeń na żywo błędy ćwiczącego będą korygowane na bieżąco aby
w dalszym etapie ćwiczący był w stanie samodzielnie realizować plan treningowy z zachowaniem poprawnej techniki.
Co ważne, pan Marek zakłada, iż przynajmniej w „okresie próby” osiągany przez niego przychód będzie raczej
symboliczny i na pewno nie przekroczy 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zatem dodatkowa aktywność pana
Marka przybierać będzie formę tzw. działalności nierejestrowanej, o której mowa w art. 5 ust. 1 PrPrzed. Pan Marek
zafrasował się jednak hipotetyczną możliwością uznania go w zakresie prowadzonej działalności nierejestrowanej za
podatnika VAT. Co w oczach potencjalnych klientów mogłoby negatywnie wpłynąć na atrakcyjność tej formuły
zarobkowania.
Stanowisko organu
Wydając interpretację indywidualną z 16.4.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.131.2021.1.MSO,
, Dyrektor KIS
uznał, że pan Marek będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 VATU. Jako
podatnik, u którego przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności
gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł. O ile oczywiście próg nie zostanie przekroczony.

Dyrektor KIS zwrócił przy okazji uwagę na wyłączenia z ww. zwolnienia. Jedne z nich, wskazane w art. 113 ust. 13
pkt 2 VATU dotyczy usług w zakresie doradztwa. Pod pojęciem „doradcy” należy rozumieć „tego, kto doradza”.
Natomiast „doradzać”, oznacza „udzielić porady, wskazać sposób postępowania w jakiejś sprawie”. Użytą definicję
należy więc rozumieć szeroko. Ale też bez przesady, gdyż pan Marek jest zdaniem fiskusa raczej „trenerem”. Czyli
osobą kierującą rozwojem sprawności fizycznej sportowców, nauczycielem, specjalistą w określonej dziedzinie
sportu, prowadzącym ćwiczenia przygotowujące zawodników do zawodów itp. A usługi trenerskie nie mają
charakteru usług doradczych.
Słowem – pan Marek nie musi rejestrować się jako podatnik VAT.

Komentarz
Na pierwszy rzut oka rozważanie, czy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną może korzystać ze zwolnienia
na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT wydaje się nieco groteskowe. Skoro przychód takiej osoby nie przekracza
miesięcznie połowy minimalnego wynagrodzenia (tj. konkretnie 1400 złotych w 2021 r.) to trudno zakładać, że
przekroczy 200.000 złotych rocznie. Arytmetyka wydaje się w tej materii nieubłagana. Ale czy jest tak na pewno?
Teoretycznie możliwa jest sytuacja, w której podatnik prowadzący działalność nierejestrowaną osiągnie 29.12.2021 r.
pierwszy przychód w wysokości 1350 złotych. Zgodnie z art. 113 ust. 10 VATU, jeżeli faktyczna wartość sprzedaży
zwolnionej od podatku, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku
podatkowego kwotę 200.000 złotych, zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.
Zgodnie z podejściem fiskusa, proporcję ustala się na bazie dziennej. A to oznacza, że w celu ustalenia tego limitu
należy przemnożyć kwotę 200.000 złotych przez ilość dni pozostających do końca roku, a następnie podzielić
otrzymany wynik przez 365. W tym akademickim dość przypadku, przychód w wysokości 1096 złotych (a więc
mieszczący się w ramach działalności nierejestrowanej) wystarczy do uzyskania statusu podatnika VAT.
Abstrahując, ze zwolnienia obrotowego z VAT nie skorzystają też podmioty prowadzące działalność wskazaną w art.
113 ust. 13 VATU. Usługi doradcze, z uwagi na szerokie podejście fiskusa na różnych płaszczyznach opodatkowania
(w tym np. dla celów oznaczania ewidencji sprzedaży kodami GTU_12, zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS
z 2.4.2021 r., 0112-KDIL1-2.4012.42.2021.1.ST,
) budzą tu uzasadnione wątpliwości. Inna sprawa, że nawet
nie każdy kto nazywa sam siebie „doradcą” w rzeczywistości usługi doradcze świadczy (zob. interpretację
indywidualną Dyrektora KIS 21.7.2020 r., 0114-KDIP1-3.4012.321.2020.2.KP,
). Omawiana interpretacja
potwierdza takie stanowisko i w tym zakresie może być całkiem przydatna w budowaniu argumentacji podatników
również na gruncie innych przepisów niż art. 113 VATU.
Ale jest w tej sprawie jeszcze jeden wątek, nazwijmy go „ludzkim”. Tzw. działalność nierejestrowana ma pewne zalety
(np. z zasady brak oskładkowania, generalna możliwość rozliczania kosztów uzyskania przychodu). Spełnia ona
jednak definicję działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 VATU. Potencjalnie więc podmiot prowadzący
działalność nierejestrowaną może być podatnikiem VAT czynnym (jeśli nie chce bądź nie może skorzystać ze
zwolnienia). Z pełnymi konsekwencjami wynikającymi z owego statusu. A to może być nie tylko utrapieniem. Ale też
pozostawiać pewne możliwości w zakresie rozliczania wydatków związanych z taką działalnością.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 16.4.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.131.2021.1.MSO

Rozważanie, czy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną może korzystać ze zwolnienia z VAT, może być istotne mimo pozornego braku przekroczenia limitów. Artykuł wskazuje na możliwe scenariusze, w których podatnik działający na granicy limitów może być zobowiązany do rejestracji VAT. Przedstawia także problematykę wyłączeń z ww. zwolnienia oraz potencjalne konsekwencje fiskalne dla podmiotów prowadzących działalność nierejestrowaną.