Darowizna przedsiębiorstwa osobie bliskiej a VAT

Zdarzenie darowizny przedsiębiorstwa osobie bliskiej budzi kontrowersje pod względem opodatkowania VAT. Sąd zakwestionował spełnienie warunków wyłączenia z VAT, gdyż przekazane udziały nie umożliwiają kontynuacji działalności gospodarczej. Organ interpretujący oraz WSA w Poznaniu podzielają to stanowisko, co skutkuje koniecznością opodatkowania transakcji.

Tematyka: darowizna, przedsiębiorstwo, VAT, transakcja, spółka jawn, interpretacja, WSA, Poznań, opodatkowanie, kontrowersje

Warunkiem wyłączenia z VAT transakcji zbycia przedsiębiorstwa jest kontynuacja działalności zbywcy przez
nabywcę. Sąd uznał, że w przypadku darowizny udziałów w przedsiębiorstwie na rzecz dzieci, które od razu
wnoszą te udziały aportem do spółki, która będzie kontynuowała działalność przedsiębiorstwa, warunek ten
nie jest spełniony.
Stan faktyczny
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zamierza darować całe przedsiębiorstwo, za pomocą którego
działalność ta jest prowadzona, swoim dwóm córkom, przekazując każdej z nich udział w wysokości 1/2
przedsiębiorstwa. Córki obecnie nie prowadzą indywidualnej działalności gospodarczej i nie zamierzają jej prowadzić
w przyszłości, a otrzymane udziały w przedsiębiorstwie matki chcą od razu wnieść aportem do spółki jawnej, którą
założyły już wcześniej i są jej wspólniczkami. W efekcie wszystkie składniki przedsiębiorstwa matki zostaną
przekazane spółce jawnej, która będzie je wykorzystywała do tej samej działalności, którą prowadziła matka.
Przedstawiając te okoliczności, córki złożyły wniosek o wydanie interpretacji, wnosząc o uznanie za prawidłowe ich
stanowiska, że powyższy aport udziałów w przedsiębiorstwie nie będzie podlegał podatkowi VAT.
Organ interpretujący uznał, że stanowisko wnioskodawczyń jest nieprawidłowe. Zdaniem organu, przedmiotem
aportu nie będzie przedsiębiorstwo, ponieważ każda z córek wniesie do spółki część, a nie całość prowadzonego
przedsiębiorstwa, tj. po 1/2 udziału w tym przedsiębiorstwie. Udział nie posiada cech fizycznej, samodzielności - jest
to ułamek prawa własności przynależny każdemu składnikowi przedsiębiorstwa. Wyodrębniony ułamek (w każdym
z tych składników) nie umożliwia samodzielnej realizacji zadań gospodarczych.
Ponadto majątek przedsiębiorstwa nie będzie przeznaczony do realizacji zadań gospodarczych wnioskodawczyń,
gdyż działalność gospodarczą przy jego użyciu, będzie prowadził podmiot trzeci, tj. spółka jawna, którą tworzą
wnioskodawczynie. Zatem działalność gospodarcza nie będzie kontynuowana przez żadnego z nabywców ww.
udziałów.
Wnioskodawczynie zaskarżyły interpretację do sądu.
Stan prawny
Zbycie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie podlega podatkowi VAT (art. 6 pkt 1 ustawy
z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; dalej: VATU)).
Przepisy krajowe nie wskazują wyraźnie żadnych dodatkowych warunków wyłączenia z VAT takiej transakcji. Przepis
art. 6 pkt 1 VATU stanowi implementację art. 19 Dyrektywy VAT 2006/112, który w zdaniu pierwszym stanowi, że "w
przypadku przekazania, odpłatnie lub nieodpłatnie lub jako aportu do spółki całości lub części majątku, państwa
członkowskie mogą uznać, że dostawa towarów nie miała miejsca i że w takim przypadku osoba, której przekazano
towary, będzie traktowana jako następca prawny przekazującego".
Stanowisko WSA w Poznaniu
Sąd oddalił skargę, uznając za zasadne oba argumenty wytoczone przez organ. Po pierwsze, wniesienie do spółki
wkładu niepieniężnego, którym jest ułamkowa część przedsiębiorstwa nie jest transakcją wyłączoną z opodatkowania
na podstawie art. 6 pkt 1 VATU, gdyż przedmiotem wniesienia nie jest ani przedsiębiorstwo, ani zorganizowana jego
część, a tylko udział w przedsiębiorstwie. Ponieważ każda z zainteresowanych otrzyma w rzeczywistości tylko
ułamek tego przedsiębiorstwa, to w rzeczywistości tylko ten ułamek przedsiębiorstwa wniesie do spółki, a nie całość
tego przedsiębiorstwa czy jego zorganizowaną część. Czynność każdej z zainteresowanych będzie odrębną
czynnością - nawet jeżeli obie czynności dokonane zostaną w tym samym czasie - i tak powinny zostać ocenione.
Po drugie, aby uznać dostawę składników majątku jako dostawę przedsiębiorstwa niepodlegającą opodatkowaniu
w trybie art. 6 pkt 1 VATU, niezbędny jest - na co wskazują wyroki TSUE - element kontynuacji prowadzonej
wcześniej działalności w oparciu o przenoszone składniki. Nie można przyjąć, że ten warunek będzie spełniony
w niniejszej sprawie. Córki nie są podatnikami VAT i nie zamierzają prowadzić działalności gospodarczej po
otrzymaniu darowizny w postaci udziału w przedsiębiorstwie, tylko przenieść tak otrzymane udziały na rzecz
kolejnego podmiotu (spółki jawnej). Tak więc zbywcami są osoby fizyczne, które nie będą prowadzić działalności
gospodarczej w ramach tego przedsiębiorstwa, a więc nie może być mowy o kontynuacji działalności zbywcy (córek)
przez nabywcę (spółkę jawną).

Komentarz
Omawiany wyrok należy uznać za nietrafny. Prowadzi do rozstrzygnięcia formalistycznego i można ten formalizm
uznać za nadmierny. Zwróćmy uwagę na to, że niezwłoczne następowanie po sobie dwóch kolejnych czynności:
darowizny udziałów i wniesienia ich aportem do spółki powoduje, że - z ekonomicznego punktu widzenia - spełniona
jest przesłanka natychmiastowej kontynuacji tej samej działalności pierwotnego zbywcy (matki) przez ostatecznego
nabywcę (spółkę jawną). Spełniony jest więc, naszym zdaniem, bezdyskusyjny - w świetle orzecznictwa TSUE -
warunek kontynuacji działalności przez nabywcę przedsiębiorstwa. Na dodatek trudno byłoby postawić stronom tych
transakcji zarzut nadużycia prawa poprzez kreowanie działań sztucznych. Wręcz przeciwnie, to co strony zrobiły
wydaje się w pełni naturalne. To, że w tle zarysowuje się zwolnienie darowizn z podatku od spadków i darowizn,
oceny tej nie może zmieniać.
Mamy więc nadzieję, że córki złożą skargę kasacyjną, która okaże się skuteczna i formalistyczne dywagacje nie
wygrają ze zdrowym rozsądkiem tam, gdzie nie muszą.
Dodajmy, że WSA w Poznaniu w wyroku z 30.3.2021 r., I SA/Po 515/20,
uznał, że darowizna matki na rzecz
córek także nie korzysta z wyłączenia z VAT, uzasadniając to stanowisko taką samą argumentacją. Zasługuje więc
ona na taką samą krytykę.

Wyrok WSA w Poznaniu z 30.3.2021 r., I SA/Po 517/20,

Wyrok WSA w Poznaniu, który nie uznał darowizny przedsiębiorstwa za zwolnioną z VAT, wywołał kontrowersje. Decyzja ta, oparta na formalnych przesłankach, nie uwzględniła ekonomicznego aspektu kontynuacji działalności. Czy córki skorzystają z kolejnej instancji, by udowodnić racjonalność swoich działań?