Nieszacowanie kosztów z faktur nierzetelnych podmiotowo

Zakupy towarów wykazane fikcyjnymi fakturami nie dają podstawy do ujmowania ich w kosztach uzyskania przychodów. Szacowanie kosztów w takiej sytuacji prowadziłoby do sankcjonowania negatywnych praktyk przedsiębiorców posługiwania się fikcyjnymi dowodami księgowymi w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych. Podatnik zaskarżył decyzję o wyeliminowaniu wydatków z rozliczenia podatkowego, argumentując, że wydatki na zakupiony gaz powinny być uwzględnione poprzez ich oszacowanie.

Tematyka: nierzetelne faktury, koszty uzyskania przychodów, oszacowanie dochodu, wyrok WSA, działalność gospodarcza

Zakupy towarów wykazane fikcyjnymi fakturami nie dają podstawy do ujmowania ich w kosztach uzyskania
przychodów. Tak więc wydatki na towary, które podatnik faktycznie nabył, tyle że od innego podmiotu niż
wystawca faktury na te towary, nie będą uwzględniane w ogóle. Szacowanie kosztów w takiej sytuacji
prowadziłoby do sankcjonowania negatywnych praktyk przedsiębiorców posługiwania się fikcyjnymi
dowodami księgowymi w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych.
Stan faktyczny
Podatnik prowadził w 2014 r. działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży materiałów budowlanych, gazu
w butlach oraz gazu płynnego. W tym czasie zaliczył do kosztów swojej działalności wydatki poniesione w związku
z nabyciem gazu od dwóch spółek z o.o. Organ podatkowy po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego ustalił, że
faktury wystawione przez te spółki nie odzwierciedlały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. W konsekwencji organ
wyeliminował z rozliczenia podatkowego powyższe wydatki, pomniejszając koszty uzyskania przychodów podatnika
o kwotę 1 230 517 zł., a następnie decyzją określił stronie zobowiązanie w PIT w wysokości 337 702 zł., w miejsce
deklarowanego przez podatnika zobowiązania w wysokości 103 904 zł.
Podatnik zaskarżył tę decyzję do sądu, zarzucając jej zakwestionowanie prawa do zaliczenia w poczet kosztów
uzyskania przychodów wydatków na zakupiony gaz, mimo że nie zanegowano faktu, iż gaz ten faktycznie został
nabyty i dalej odsprzedany z zyskiem. Zdaniem podatnika, w tej sytuacji wydatki te powinny być uwzględnione
poprzez ich oszacowanie.
Stan prawny
„U podatników, którzy prowadzą księgi rachunkowe, za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód
wykazany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, zmniejszony o dochody wolne od podatku i zwiększony
o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów, zaliczone uprzednio w ciężar kosztów uzyskania
przychodów” (art. 24 ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.
1426 ze zm., dalej: PDOFizU).
„Osoby fizyczne (...) wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów
i rozchodów (...) w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego
podatku” (art. 24a ust. 1 PDOFizU).
„Jeżeli ustalenie dochodu (straty) w sposób przewidziany w art. 24 i 24a nie jest możliwe, dochód (stratę) ustala się
w drodze oszacowania.” (art. 24b ust. 1 PDOFizU).
Stanowisko WSA w Łodzi
Sąd oddalił skargę podatnika. Wskazał, że o uznaniu określonego wydatku za koszt uzyskania przychodu decyduje
nie tylko zaistnienie konkretnego zdarzenia gospodarczego polegającego na zakupie towaru lub usługi, ale też
zgodne z przepisami wiarygodne udokumentowanie tej transakcji. Dla prawnopodatkowej kwalifikacji kosztu nie ma
znaczenia to, czy podatnik w sposób zawiniony (np. na skutek braku dbałości o własne interesy gospodarcze, bądź
w sposób zamierzony), czy też niezawiniony dokonywał rozliczenia kosztów uzyskania przychodów na podstawie
tzw. „pustych faktur". Istotny jest jedynie fakt, że faktury te nie odzwierciedlają faktycznych transakcji (ich wystawca
nie był dostawcą towarów w nich wymienionych). Skoro sporne faktury były nierzetelne, to nie mogą stanowić
dowodu w postępowaniu podatkowym.
Szacowanie dochodu ma wyjątkowy charakter i może być zastosowane tylko wówczas, gdy ustalenie dochodu w inny
sposób jest absolutnie niemożliwe. Jeżeli jednak nierzetelne księgi mogą dostarczyć stosownych danych, które
uzupełnione innymi dowodami pozwolą na ustalenie podstawy opodatkowania, odstąpienie od oszacowania dochodu
jest uprawnione i uzasadnione. Konsekwencją tego może być oczywiście pominięcie kosztów, których poniesienie
pozostało nieudokumentowane. Zaliczenie w takim przypadku do kosztów uzyskania przychodów wydatków
oszacowanych prowadziłoby do generowania kosztów wątpliwych co do faktu ich poniesienia. Pominięcie w kosztach
uzyskania przychodu zakupów towarów wykazanych fikcyjnymi fakturami nie zobowiązuje organów podatkowych do
szacunkowego określenia podstawy opodatkowania, jeśli w pozostałym zakresie księga podatkowa obrazuje
rzeczywiste operacje gospodarcze. Szacowanie kosztów w takiej sytuacji prowadziłoby do sankcjonowania
negatywnych praktyk przedsiębiorców posługiwania się fikcyjnymi dowodami księgowymi w celu zmniejszenia
obciążeń podatkowych.

Komentarz
Przy założeniu, że stan faktyczny sprawy został ustalony zgodnie z rzeczywistością, a więc, że podatnik nabył gaz od
kogoś innego niż spółki, które na ten gaz wystawiły faktury, trafność rozstrzygnięcia sprawy nie budzi cienia
wątpliwości. Niech każdy, komu przyjdzie do głowy przyjmowanie nierzetelnych faktur, wie, że taka praktyka spotyka
się z ostrą, w pełni zasłużoną i jednolitą reakcją organów podatkowych i sądów. Efekt jest ekonomicznie przykry, bo
polega na tym, że ustalony zostaje podlegający opodatkowaniu przychód ze sprzedaży, którego nie można
pomniejszyć o wydatki na rzeczywiste, ale nieudokumentowane prawidłowo zakupy. Jednak sam tego chciałeś,
Grzegorzu Dyndało.

Wyrok WSA w Łodzi z 27.4.2021 r., I SA/Łd 168/21,

Wyrok WSA w Łodzi potwierdza, że nierzetelne faktury nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym. Pominięcie kosztów uzyskania przychodów wydatków oszacowanych prowadziłoby do generowania kosztów wątpliwych. Ustalenie dochodu w drodze oszacowania jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy inne metody są niemożliwe.