Zbycie przedsiębiorstwa a podatek VAT

Dla oceny czy doszło do zbycia przedsiębiorstwa istotny jest funkcjonalny i organizacyjny związek między nabytymi składnikami majątkowymi i niemajątkowymi. Sprawa dotyczyła transakcji zakwestionowanej przez organ podatkowy, który uznał ją za zbycie przedsiębiorstwa, a nie nieruchomości. Decyzje organów zostały poddane analizie sądowej, a ostateczne rozstrzygnięcie wydał Naczelny Sąd Administracyjny.

Tematyka: zbycie przedsiębiorstwa, podatek VAT, transakcja, organ podatkowy, sąd administracyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, składniki majątkowe, funkcjonalny związek, działalność gospodarcza, umowa sprzedaży

Dla oceny czy doszło do zbycia przedsiębiorstwa istotny jest funkcjonalny i organizacyjny związek między nabytymi składnikami majątkowymi i niemajątkowymi. Sprawa dotyczyła transakcji zakwestionowanej przez organ podatkowy, który uznał ją za zbycie przedsiębiorstwa, a nie nieruchomości. Decyzje organów zostały poddane analizie sądowej, a ostateczne rozstrzygnięcie wydał Naczelny Sąd Administracyjny.

Dla oceny czy doszło do zbycia przedsiębiorstwa niewystarczające jest porównanie katalogu składników
należących do zbywcy z listą składników przekazanych nabywcy, kluczowe znaczenie ma funkcjonalny
i organizacyjny związek między nabytymi składnikami majątkowymi i niemajątkowymi, decydujący o uznaniu
ich za całość umożliwiającą prowadzenie działalności gospodarczej – wynika z wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego.
Zakwestionowanie rozliczenia VAT
„K.” s.c. na jednej z dwóch należących do niej działek wybudowała obiekt handlowy i wynajmowała znajdujące się
w nim lokale, natomiast druga nieruchomość zapewniała dojazd do budynku oraz miejsca parkingowe. J.S. nabył od
„K.” s.c. obie nieruchomości, wstępując w prawa i obowiązki wynikające z zawartych przez zbywcę umów najmu.
Organ podatkowy zakwestionował rozliczenie J.S. w zakresie podatku od towarów i usług uznając, że doszło do
zbycia przedsiębiorstwa a nie nieruchomości, zaś zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów
i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685, dalej: VATU), przepisów VATU nie stosuje się do transakcji zbycia
przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W ocenie organu I instancji nabyty przez J.S. majątek
należy ocenić jako samodzielnie funkcjonujące przedsiębiorstwo, bowiem w momencie zawarcia umowy sprzedaży
generował on na rzecz sprzedającego zysk z najmu a podatnik w sensie ekonomicznym przejął prowadzoną przez
zbywcę działalność gospodarczą.
W odwołaniu J.S. dowodził, że nie doszło do zbycia przedsiębiorstwa podkreślając, iż nie przekazano mu
pracowników obsługi nieruchomości, otoczenia logistycznego, znaku towarowego, nazwy spółki, tajemnic
przedsiębiorstwa, know-how, bazy klientów i dostawców czy ksiąg podatkowych spółki cywilnej lub jej wspólników.
Organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję stwierdzając, że podniesione przez podatnika zarzuty są
bezzasadne. „K.” s.c. nie zatrudniała pracowników, a prace wokół budynku wspólnicy wykonywali we własnym
zakresie. Spółka cywilna nie posiadała znaku towarowego, a jej klientami byli najemcy. Podkreślono też, że mając na
względzie zakres i rodzaj prowadzonej przez „K.” s.c. działalności gospodarczej, fakt braku przejęcia ksiąg
podatkowych przez J.S. nie wpływa na ocenę, że przedmiotem zbycia było przedsiębiorstwo. W konsekwencji organ
uznał, że podatnik zakupił zespół takich składników majątkowych, który umożliwił przejęcie spełnianej funkcji
i kontynuowanie tego samego rodzaju działalności gospodarczej co zbywca, zatem J.S. nie ma prawa do rozliczenia
podatku naliczonego wskazanego w fakturze dokumentującej transakcję.
Stanowisko Sądu I instancji
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylając decyzje organów obu instancji podkreślił, że J.S. w ramach
transakcji udokumentowanej sporną fakturą nie nabył przedsiębiorstwa, a dwie nieruchomości, które same w sobie
nie tworzą całości zdolnej do prowadzenia działalności gospodarczej. Na skarżącego poza własnością nieruchomości
przeszły wyłącznie prawa ściśle z nimi związane pozwalające na ich użytkowanie oraz stał on się z mocy prawa
stroną umów najmu zawartych przez zbywcę. Na J.S. nie przeszły prawa i obowiązki z zawartych przez zbywcę
umów na media, musiał więc zawrzeć nowe umowy z dostawcami, to samo odnosi się do polisy ubezpieczeniowej.
Ponadto „K.” s.c. uzyskiwała także przychody z usług doradczych i pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, której
to działalności J.S. nie przejął. Sąd wskazał, że uwzględniając prowspólnotową wykładnię art. 6 pkt 1 VATU w świetle
art. 19 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej
(Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 347, s. 1 ze zm.), nie można uznać skarżącego za następcę prawnego przekazującego.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. Odwołując się do orzecznictwa
TSUE i definicji przedsiębiorstwa zawartej w KC oraz posiłkując się wyjaśnieniem terminu „zorganizowanej
części przedsiębiorstwa”, o którym mowa w art. 2 pkt 27e VATU, w uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że dla
zbycia przedsiębiorstwa wystarczające jest przeniesienie na nabywcę minimum środków pozwalających na
kontynuowanie realizowanej uprzednio w tym przedsiębiorstwie działalności gospodarczej (zob. wyrok NSA
z 25.4.2018 r., I FSK 1204/16, 
). Umowa sprzedaży zawarta przez „K.” s.c. z J.S. objęła dwie funkcjonalnie
powiązane ze sobą nieruchomości, na których zlokalizowany był budynek usługowy i miejsca parkingowe. Zbywca
prowadził na tym terenie przedsiębiorstwo, czerpiące zyski z najmu powierzchni użytkowych w budynku, zaś z dniem
zawarcia umowy skarżący wstąpił we wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umów najmu zawartych między
spółką cywilną a najemcami. W ocenie NSA, dla kompleksowej oceny przedmiotu transakcji nie miały znaczenia takie
okoliczności jak: zawarcie nowych umów dotyczących dostawy mediów i umowy ubezpieczenia, nieprzejęcie ksiąg
rachunkowych zbywcy, czy jego zobowiązań, braki te nie stanowiły bowiem przeszkody w prowadzeniu działalności
gospodarczej w sposób samodzielny i niezależny, w ramach nabytego przez stronę przedsiębiorstwa. Jak


podkreślono, zbywca nie posiadał znaku towarowego, nazwy w sensie przedmiotowym, pracowników, zaś baza
kontrahentów ograniczała się do najemców „przejętych” przez nabywcę. Pomimo tego, że z zeznań wspólników
spółki cywilnej wynikało, że zakres ich działalności obejmował budowę, komercjalizację, usługi doradcze w zakresie
komercjalizacji, sprzedaż i wynajem budynków, to jednak sprzedane nieruchomości były jedynymi należącymi do
zbywcy, a przychody z tytułu usług doradczych z zakresu komercjalizacji bądź pośrednictwa w obrocie
nieruchomościami były sporadyczne.
Zdaniem Sądu, nieprzejęcie przez nabywcę działalności zbywcy o znaczeniu jedynie marginalnym na tle
zasadniczej działalności polegającej na najmie powierzchni użytkowej i zapewnieniu warunków do realizacji
umów najmu, nie mogło przesądzać o stwierdzeniu, że nie doszło do sprzedaży przedsiębiorstwa
czerpiącego zyski z najmu. W rezultacie NSA uznał, że skarżący nabył od spółki cywilnej gotowy zespół,
funkcjonalnie i organizacyjnie powiązanych, składników tworzących przedsiębiorstwo, które mogło służyć
prowadzeniu działalności gospodarczej w zakresie najmu.
Wyrok NSA z 30.6.2021 r., I FSK 1453/19, 








Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. Podkreślił, że nabywca przejął gotowy zespół składników tworzących przedsiębiorstwo umożliwiające prowadzenie działalności gospodarczej. Decyzja NSA stanowi ważne wyjaśnienie dla podmiotów dokonujących transakcji zbycia przedsiębiorstwa.