Polski Ład: Wsparcie jednostek samorządu terytorialnego

Sejm przyjął ustawę o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład. Ustawa wprowadza nową część subwencji ogólnej na inwestycje samorządowe i zmiany dotyczące udziału jednostek samorządu terytorialnego w wpływach z podatków dochodowych. Celem ustawy jest zapewnienie warunków finansowych samorządom w kontekście Programu Polski Ład.

Tematyka: Polski Ład, wsparcie jednostek samorządu terytorialnego, subwencja rozwojowa, inwestycje samorządowe, udziały w wpływach podatkowych

Sejm przyjął ustawę o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład.
Ustawa dotyczy wprowadzenia nowej części subwencji ogólnej, która przeznaczona ma być na inwestycje
prowadzone przez samorządy. Ustawa wiąże się ze zmianami w zakresie udziału jednostek samorządu
terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego, które są wynikiem zmian związanych z realizacją
rządowego Programu Polski Ład.
• Najważniejszym celem nowej ustawy jest zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego warunków
prowadzenia gospodarki finansowej w kontekście zmian związanych z Programem Polski Ład.
• Ustawa wprowadza nową część subwencji ogólnej – subwencję rozwojową, nazywaną także subwencją
inwestycyjną.
Przewidziane ustawą rozwiązania dotyczące finansów samorządowych mają na celu przede wszystkim wsparcie
finansowe samorządów w realizacji ich zadań własnych poprzez zapewnienie samorządom dodatkowych środków
finansowych oraz uelastycznienie zarządzania budżetami jednostek samorządu terytorialnego poprzez modyfikację
obowiązujących je reguł fiskalnych czyli wprowadzenie czasowych preferencji w zakresie zasady zrównoważenia
części bieżącej budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz indywidualnego limitu spłaty zobowiązań. Zmiany
te mają przyczynić się do zwiększenia stabilności i przewidywalności dochodów samorządów oraz wzmocnić ich
potencjał inwestycyjny.
W ustawie znalazły się także zapisy wydłużające obowiązywanie przepisów ustawy z 13.11.2003 r. o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672), które miały wygasnąć z końcem 2021 r. Dzięki
temu zachowana została podstawa prawna do przekazania samorządom wpływów z części regionalnej subwencji
ogólnej.
Ustawodawca zawarł również w ustawie pewne zmiany dotyczące zakresu udziałów jednostek samorządu
terytorialnego we wpływach z podatków dochodowych. Ustawa przewiduje bowiem ujednolicenie sposobu ustalania
i przekazywania dochodów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu udziału we wpływach z podatku
dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Jak wyjaśniono
w uzasadnieniu do ustawy, „ustalana globalna kwota dochodów samorządu terytorialnego z podatku PIT i podatku
CIT bazowałaby na planowanych na dany rok budżetowy wpływach z PIT i CIT, ustalonych przed rozpoczęciem roku
budżetowego. Dzięki temu kwota dochodów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu udziału w PIT i CIT w skali
makro będzie znana przed rozpoczęciem roku budżetowego, a jednostki samorządu terytorialnego będą pewne
otrzymania zaplanowanych dochodów. Tym samym możliwe będzie przekazywanie jednostkom samorządu
terytorialnego dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatków dochodowych w stałych, równych miesięcznych
ratach”.
Ponadto w ustawie znalazło się rozwiązanie, które przewiduje, że kwota dochodów pojedynczej jednostki samorządu
terytorialnego z tytułu udziałów w PIT i CIT ustalana będzie w powiązaniu z udziałem we wpływach podatkowych
ustalonych na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego na podstawie średniej z 3 lat (n-2, n-3, n-4).
Dotychczas pod uwagę brana była średnia jednoroczna (z roku n-2).
Ustawa wprowadza również specjalną regułę dochodową, która zapewnić ma długookresową stabilizację finansową
jednostek samorządu terytorialnego. W sytuacji, gdy łączna kwota rocznego dochodu jednostki samorządu
terytorialnego z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego PIT i CIT, prognozowana na rok budżetowy,
będzie niższa od referencyjnej łącznej kwoty rocznego dochodu z tych tytułów, ustalonej na ten rok, oraz różnica
między tymi kwotami będzie wyższa od wysokości części rozwojowej subwencji ogólnej to wysokość tej części
subwencji ogólnej (rozwojowej) będzie zwiększona do wysokości różnicy między tymi łącznymi kwotami rocznego
dochodu. Ponadto ustawa przewiduje, że mniej zamożne jednostki samorządu terytorialnego otrzymają dodatkowo
specjalną kwotę stabilizującą część wyrównawczą subwencji ogólnej.
Kolejną nowością jest wprowadzenie zupełnie nowej części subwencji ogólnej, czyli wspominanej już części
rozwojowej. Jej zadaniem będzie wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w realizowaniu inwestycji. Podział
subwencji między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego oparty będzie o specjalny algorytm, na który
składać będzie się poziom wydatków majątkowych jednostek samorządu terytorialnego oraz liczby mieszkańców.
W założeniu, część rozwojowa subwencji ogólnej przyczynić ma się do ograniczenie nierówności rozwojowych
między samorządami i wzmocnienia ich aktywności inwestycyjnej. Te z samorządów, które będą aktywnie
inwestowały środki finansowe będą mogły liczyć dodatkowo na premie aktywizujące i premie inwestycyjne.

Warto zaznaczyć, że w nowe rozwiązania zawarte w ustawie opierają mechanizm korekcyjno-wyrównawczy na
bieżących wpływach z PIT i CIT, co oznacza, że odnoszą się też do bieżącej sytuacji finansowej jednostek
samorządu terytorialnego.

Ustawa wprowadza szereg rozwiązań mających na celu wsparcie finansowe samorządów, zwiększenie ich stabilności i potencjału inwestycyjnego. Nowe przepisy dotyczą m.in. udziału w wpływach podatkowych, subwencji rozwojowej oraz premii dla aktywnych inwestorów.